Bài 17: Khám phá thế giới Tiếng Việt lớp 4 Tập 2 – Cánh diều

Em hiểu thế nào là 'khám phá thế giới'?

Theo em, vì sao người ta cần khám phá thế giới?

Lẳng lặng mà nghe

Những lời tôi đặt

Toàn là chuyện thật

Chẳng phải đùa đầu

Cái chai không đầu

Mà sao có cổ

Bảo rằng ngọn gió

Thì gốc ở đâu

Răng của chiếc cào

Làm sao nhai được

Mũi thuyền rẽ nước

Thì ngửi cái gì

Cái ấm không nghe

Sao tai lại mọc

Ở trong chiếc bút

Lại có ruột gà

Có mắt đâu mà

Quả na biết mở

Chân bàn, chân tủ

Chẳng bước bao giờ

Gọi là bánh xe

Mã không ăn được

Gọi là cây bút

Sao chẳng thấy cành

Bàn chân chúng mình

Mọc ra... mắt cả

Chiếc hoa gọng vó

Chẳng mắc lưới vào

Chẳng phải đùa đâu

Toàn là chuyện thật

Những lời tôi đặt

Lẳng lặng mà nghe.

Quang Huy

Câu thơ sau nói đến sự vật nào? Tác giả thắc mắc về điều gì?

Cái chai không đầu

Mà sao có cổ

Tác giả còn phát hiện những điều gì lạ ở tên các sự vật khác?

Em thích câu thơ (đoạn thơ) nào nhất, vì sao?

Em hãy kể tên một vài sự vật khác có tên gọi 'lạ' như trong bài thơ.

Tìm đọc thêm ở nhà:

- 2 câu chuyện (hoặc 1 câu chuyện, 1 bài thơ) về du lịch, thám hiểm, tìm hiểu thế giới xung quanh.

- 1 bài văn (hoặc bài báo) miêu tả hoặc cung cấp thông tin về những nội dung trên.

Viết vào phiếu đọc sách:

- Tên bài đọc và 1 số nội dung chính của bài đọc (sự việc, nhân vật, hình ảnh, câu văn em thích)

- Cảm nghĩ của em về 1 trong những nội dung trên.

Đọc bản hướng dẫn có hình minh họa dưới đây:

Viết tiếp nội dung bước 2, bước 3 để hoàn thành bản hướng dẫn hoàn toàn bằng lời dưới đây:

Khẩu trang giúp ngăn ngừa vi khuẩn, dịch bệnh, bụi bặm, ... thông qua đường hô hấp. Để sử dụng khẩu trang đúng cách, trước tiên, bạn phải xác định được phần trên, phần dưới của khẩu trang. Nhiều loại khẩu trang có phần trên gắn một dây kim loại mỏng.

Tiếp theo, dựa vào.....

Cuối cùng, bạn hãy ...

Viết lời hướng dẫn các bước mặc áo phao phù hợp với mỗi hình:

Nghe và kể lại câu chuyện

Trao đổi:

a, Tại sao quân địch lại phát khiếp khi nhìn thấy Gu-li-vơ?

b, Tại sao Gu-li-vơ cố thuyết phục vua xứ Li-li-pút bỏ ý định biến Bli-phút thành một tỉnh của nước ngoài?

c, Nếu đặt cho Gu-li-vơ một biệt hiệu, em sẽ gọi anh là gì?

Xe chúng tôi leo chênh vênh trên dốc cao của con đường xuyên tỉnh. Những đám mây trắng nhỏ sà xuống của kính ô tô tạo nên cảm giác bồng bềnh huyền ảo. Chúng tôi đang đi bên những thác trắng xóa tựa mây trời, những rừng cây âm âm, những bông hoa chuối rực lên như ngọn lửa. Tôi lim dim mắt ngắm mấy con ngựa đang ăn cỏ trong một vườn đào ven đường. Con đen huyền, con trắng tuyết, con đỏ son, chân dịu dàng, chùm đuôi cong lướt thướt liễu rủ.

Buổi chiều, xe dừng lại ở một thị trấn nhỏ. Nắng phố huyện vàng hoe. Những em bé Hmông, Tu Dí, Phù Lá, quần áo sặc sỡ đang chơi đùa trước cửa hàng. Hoàng hôn, áp phiên của phiên chợ thị trấn, người ngựa dập dìu chìm trong sương núi tím nhạt.

Hôm sau, chúng tôi đi Sa Pa. Phong cảnh ở đây thật đẹp. Thoắt cái, lá vàng rơi trong khoảnh khắc mùa thu. Thoắt cái, trắng long lanh một cơn mưa tuyết trên những cành đào, lê, mận. Thoắt cái, gió xuân hây hẩy nồng nàn với những bông hoa lay ơn màu đen nhung hiếm quý.

Sa Pa quả là món quà tặng diệu kì mà thiên nhiên dành cho đất nước ta.

Theo Nguyễn Phan Hách

Những chi tiết nào trong đoạn 1 cho thấy vẻ đẹp của thiên nhiên trên đường đi Sapa?

Đoạn 2 miêu tả vẻ đẹp bình dị trong đời sống của người dân qua những hình ảnh nào?

Tìm những từ ngữ, chi tiết ở đoạn 3 miêu tả khí hậu đặc biệt ở Sa Pa.

Em thích những từ ngữ hoặc hình ảnh nào trong bài văn? Vì sao?

Bài văn cho thấy tình cảm của tác giả với Sa Pa như thế nào?

Đọc và trả lời câu hỏi:

Tôi lim dim mắt ngắm mấy con ngựa đang ăn cỏ trong một vườn đào ven đường. Con đen huyền, con trắng tuyết, con đỏ son, chân dịu dàng, chùm đuôi cong lướt thướt liễu rủ.

Theo Nguyễn Phan Hách

a, Tác giả sử dụng những từ nào để tả màu sắc của mỗi con ngựa?

b, Tìm những từ chỉ màu sắc có nghĩa giống mỗi từ trên.

c, Theo em, vì sao tác giả lại lựa chọn sử dụng các từ chỉ màu sắc đó?

Tìm từ thích hợp trong ngoặc đơn để hoàn chỉnh đoạn văn dưới đây:

Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim. Từ xa nhìn lại, cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ. Hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa (hồng tươi, hồng hào). Hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến (trong vắt, trong xanh). Tất cả đều (long lanh, lóng lánh, lung linh trong nắng. Chào mào, sáo sậu, sáo đen,... đàn đàn lũ lũ bay đi bay về, lượn lên lượn xuống. Chúng nó gọi nhau, trò chuyện, trêu ghẹo và (tranh luận, tranh cãi) nhau, ồn mà vui không thể tưởng tượng được.

Viết đoạn văn ngắn (3-5 câu) tả màu sắc, hương thơm của một số loài hoa trong vườn hoa.

Nghe cô giáo (thầy giáo) nhận xét chung về bài của cả lớp.

Tham gia sửa bài cùng cả lớp, sửa các lỗi chung về cấu tạo và nội dung của báo cáo, lỗi dùng từ, đặt câu, chính tả...

Tự sửa bài viết của mình

Đổi bài cho bạn để kiểm tra việc sửa lỗi.

Từ thế kỉ XV, những cuộc thám hiểm đã giúp người châu Âu phát hiện ra nhiều vùng đất mới. Các phát kiến địa lí đem lại nhiều hiểu biết nhưng cũng kéo theo hàng loạt cuộc chiến tranh xâm lược.

Ở Việt Nam, vì lo sợ bị xâm lược, triều đình nhà Nguyễn chủ trương đóng cửa với các nước phương Tây. Do đóng cửa, nước ta tạm thời hạn chế được sự nhòm ngó của thực dân nhưng lại không bắt kịp bước tiến như vũ bão của thời đại.

Giữa lúc ấy, có một người học rộng tài cao đã sớm nhận ra nguy cơ lạc hậu, liên tục đề nghị duy tân để chấn hưng đất nước. Người có những đề nghị sáng suốt ấy là Nguyễn Trường Tộ.

Nguyễn Trường Tộ quê ở tỉnh Nghệ An. Năm 28 tuổi, ông được gửi sang Pháp học. Ông theo học nhiều ngành mới như khai mỏ, xây dựng, chế tạo vũ khí,... Năm 31 tuổi, Nguyễn Trường Tộ về nước. Ông liên tục dâng lên vua những bản điều trần đề nghị triều đình gấp rút chỉnh đốn quân đội, kinh tế, giáo dục, mở rộng quan hệ với các nước châu Âu, cử người đi học khoa học, kĩ thuật nhằm chấn hưng đất nước. Đáng buồn là triều đình đã bỏ ngoài tai những ý kiến sáng suốt của ông.

Tuy vậy, Nguyễn Trường Tộ vẫn không hề nản chí. Ông đem hiểu biết của mình giúp chính quyền đào kênh Sắt, tìm cách khai thác mỏ than và mỏ kim loại. Ông còn cất công sang Pháp mời chuyên gia, mua sách vở, máy móc,... để mở trường kĩ thuật.

Nguyễn Trường Tộ mất sớm, không thực hiện được hoài bão của mình nhưng những ý tưởng duy tân của ông như ngọn đuốc trong đêm vẫn còn sáng mãi.

Hoàng Nam

Hoàn cảnh nước ta vào thời ông Nguyễn Trường Tộ như thế nào?

Trong các bản điều trần, ông Nguyễn Trường Tộ đề nghị triều đình những gì?

 Ngoài các bản điều trần, Nguyễn Trường Tộ đã làm gì để thực hiện hoài bão chấn hưng đất nước?

Vì sao có thể gọi Nguyễn Trường Tộ là ' ngọn đuốc trong đêm'?

Theo em, nhờ đâu Nguyễn Trường Tộ có những đóng góp quý báu đối với đất nước như vậy?

Đề bài: Chọn 1 trong 2 đề sau:

Dựa vào bản hướng dẫn có hình minh họa dưới đây, hãy viết một bài văn ngắn giới thiệu chiếc ống nhòm du lịch và hướng dẫn cách sử dụng ống nhòm.

Dựa vào bản hướng dẫn dưới đây, viết lời hướng dẫn phù hợp với mỗi hình về cách lắp pin cho một chiếc điều khiển.

Trong nhà bạn, ti vi, máy điều hòa và nhiều quạt điện được bật, tắt, điều chỉnh bằng chiếc điều khiển. Để lắp pin cho những chiếc điều khiển ấy, trước hết, bạn hãy mở nắp hộp pin ( thường ở mặt sau chiếc điều khiển). Tiếp theo, bạn lắp pin vào hộp theo đúng kí hiệu ghi trên hộp ( kí hiệu + là cực dương kí hiệu - là cực âm). Cuối cùng bạn đậy nắp hộp pin lại.

Giới thiệu một câu chuyện (hoặc bài thơ, bài văn, bài báo) đã đọc ở nhà về một nhà thám hiểm, một cuộc thám hiểm hoặc một sự khám phá, phát hiện mới.

Trao đổi về nội dung câu chuyện ( hoặc bài thơ, bài văn, bài báo) mà bạn em giới thiệu.

a, Em thích nhân vật ( hoặc chi tiết, hình ảnh) nào trong câu chuyện ( bài thơ, bài văn, bài báo) đó? Vì sao?

b, Câu chuyện ( bài thơ, bài văn, bài báo) đó nói lên điều gì?

Một sáng, chú tôi gọi tôi vào phòng. Ông say sưa nói về một quyển sách cổ vừa tìm được trong tiệm sách cũ. Bỗng một miếng da thuộc cáu bẩn từ quyển sách rơi xuống. Chú tôi nhặt nó lên. Đó là miếng da to bằng bàn tay, có những dòng chữ kì lạ. Chú tôi lẩm bẩm:

– Có vẻ là một bức mật thư.

Ông đọc cho tôi chép lại. Nào ngờ, sau khi liếc qua tờ giấy, ông bỗng đứng bật dậy, chạy xuống đường.

Tôi cầm tờ giấy bí hiểm, cố đọc theo nhiều cách nhưng đều thất bại. Vô tình, tôi dùng nó làm quạt. Khi mặt trái hướng về phía mình, tôi kinh ngạc thấy hiện lên hai từ “núi lửa”, “Trái Đất”. Tôi chăm chú dò từng chữ một. Nhưng đọc xong, tôi hoảng hồn. Trời ơi! Chú tôi mà biết điều bí mật này, ông sẽ sẵn sàng mạo hiểm và kéo tôi theo. Bỗng của phòng bật mở. Chú tôi chẳng nói chẳng rằng, ngồi ngay vào bàn. Thời gian lặng lẽ trôi qua. Chợt chú tôi đứng dậy, cầm mũ bước ra ngoài. Tôi vội gọi:

- Chú ơi! Cái chìa khoá...

- Chìa khoá nào?

- Chìa khoá của bản mật mã ấy ạ. Nếu chú đọc ngược từ chữ cuối lên thì...

Tôi chưa kịp nói hết câu,

chú đã giật lấy tờ giấy, đọc một mạch:

“Hãy đi xuống miệng núi lửa Xníp-phin trước tháng Bảy. Các bạn sẽ tới được trung tâm Trái Đất. Xa-chu-xem.”.

Đọc xong, chú tôi bảo:

Xa-cnu-xem là một nhà thám hiểm nổi tiếng thời xưa. Ác-xen, cháu chuẩn bị hành lí cho chú

- Cái gì ạ? – Tôi kêu lên sửng sốt.

- Và cả cho cháu nữa.

Đi vào lòng Trái Đất ư? Nhưng tôi biết, một người say mê nghiên cứu như chú tôi sẽ không bỏ qua một cuộc mạo hiểm như vậy.

Giuyn Véc-Nơ (Bích Thuỷ dịch)

Chuyện gì xảy ra khi người chú nói với cháu về quyển sách cổ?

Người cháu tình cờ phát hiện ra cách đọc bức thư mật như thế nào?

 Vì sao lúc đầu người cháu không định nói với chú về phát hiện của mình?

Vì sao người chú tin vào bức mật thư và quyết định thực hiện ngay cuộc thám hiểm?

Đọc và trả lời câu hỏi

Du lịch khám phá

(SGK Tiếng việt 4 cánh diều tập 2 trang 97)

a, Tìm trong đoạn văn trên các từ ngữ về du lịch ( khách du lịch, phương tiện đi lại, địa điểm du lịch, hoạt động ở địa điểm du lịch,....)

b, Tìm thêm ở ngoài đoạn văn trên những từ ngữ khác về du lịch.

Viết đoạn văn kể lại hoạt động của em trong một buổi tham quan hoặc du lịch cùng lớp em (hoặc gia đình em).

Đọc bản hướng dẫn trò chơi dưới đây và chơi thử trong lớp

a, Chuẩn bị:

- Tổ chức 2 hoặc 3 đội, mỗi đội 4 người.

- Phấn viết, bảng lớp ( nếu chơi trong lớp).

- Giá vẽ, giấy A3, bút lông ( nếu chơi ngoài trời).

- Khăn bịt mắt.

b, Quản trò nêu cách chơi:

- Mỗi đội xếp một hàng dọc cách bảng hoặc giá vẽ 3 mét.

- Mỗi đội sẽ vẽ hình một con thỏ, nhưng mỗi thành viên trong đội chỉ được vẽ một bộ phận ( đầu, thân, chân hoặc đuôi).

- Thành viên đầu tiên của mỗi đội sẽ được bịt mắt và lên vẽ; vẽ cong thì trở về hàng.

- Các thành viên khác quan sát bạn mình vẽ, khi lên vẽ, sẽ được bịt mắt. Cứ như vậy đến khi cả đội vẽ xong.

Em hãy viết bản hướng dẫn một trò chơi mà em thích ( có thể thực hiện ở nhà và vẽ thêm hình minh hoạt cho bản hướng dẫn đó).

Nhà tôi có khu vườn rất rộng, trồng nhiều hoa.

Những buổi chiều, tôi hay nhắm mắt sờ những bông hoa rồi tập đoán. Không bao lâu, tôi đã đoán được hết vườn hoa. Từ trong nhà ra ngoài vườn, tôi có thể chạm bất cứ loại cây nào và nói đúng tên của nó.

Bố nghĩ ra trò chơi, thay vì chạm vào hoa, tôi chỉ ngửi rồi gọi tên nó. Bố đưa bông hoa trước mũi tôi rồi hỏi: “Hoa gì?”. Trò chơi cứ được diễn ra liên tục cho đến hồi tôi nhận diện được tất cả mùi hương của các loài hoa.

Bạn hãy tưởng tượng, một buổi sáng mờ sương, bạn vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ, và bạn chợt hiểu khu vườn nói gì. Bạn hiểu bây giờ là mùa gì và bông hoa nào đang nở, tên gì. Bạn hãy thử đi rồi sẽ thấy, khu vườn sẽ lớn lên rất nhiều. Những bông hoa thơm hơn và khi nhắm mắt, bạn vẫn nhìn thấy nó. Không chỉ vậy, bạn còn thấy nguyên cả khu vườn. Bạn có thể nhìn thấy bông hồng ngay trong đêm tối. Đêm bạn nằm, đắp chăn kín người nhưng bạn vẫn có thể đi dạo. Bạn sẽ không bao giờ lạc trong bất cứ một khu vườn nào, bởi vì, những bông hoa sẽ chỉ lối cho bạn, một lối đi an toàn và thơm ngát.

Theo Nguyễn Ngọc Thuần

Bạn nhỏ đã khám phá khu vườn nhà mình bằng cách nào? Tìm ý đúng:

a, Chăm sóc cây trong vườn hàng ngày.

b, Nhìn ngắm các loài hoa trong vườn.

c, Tập cảm nhận các loài hoa bằng xúc giác và khứu giác.

d, Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ để hít thở không khí trong lành.

Theo bài đọc, vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ, chúng ta sẽ cảm nhận được gì? Tìm ý đúng:

a, Cảm nhận được một buổi sáng mù sương.

b, Cảm nhận được không khí yên tĩnh của buổi sáng

c, Cảm nhận được không khí yên tĩnh của ban đêm.

d, Cảm nhận được thời tiết, những bông hoa và cả khu vườn.

Tác giả muốn nói điều gì qua bài văn trên? Tìm ý đúng:

a, Nói về tài năng đặc biệt của bạn nhỏ.

b, Thể hiện tình yêu thiên nhiên

c, Ca ngợi những bông hoa đẹp

d, Nói về một trò chơi thú vị.

Viết một bài văn ngắn hướng dẫn các bạn sử dụng một cái bình tưới cây.

Em đạt yêu cầu ở mức độ nào?

2. Em cần cố gắng thêm về mặt nào?