Giải Địa Lí 11 (Kết nối tri thức) Bài 27: Kinh tế Trung Quốc

Giải Địa lí 11 Bài 27: Kinh tế Trung Quốc

Mở đầu trang 139 Địa Lí 11: Vị thế của nền kinh tế Trung Quốc trên thế giới hiện nay như thế nào? Các ngành kinh tế phát triển ra sao? Nguyên nhân nào tạo nên những thành tựu của nền kinh tế Trung Quốc?

Lời giải:

- Vị thế: Trung Quốc trở thành quốc gia có vị thế quan trọng đối với nền kinh tế thế giới. Là nền kinh tế có quy mô lớn thứ 2 thế giới, đóng góp lớn cho tăng trưởng kinh tế toàn cầu.

- Sự phát triển các ngành kinh tế:

+ Nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản: Năm 2020, ngành này đóng góp 7,7% GDP, giải quyết việc làm cho 22% lực lượng lao động. Sản phẩm nông nghiệp cung cấp nguyên liệu có giá trị cao cho các ngành công nghiệp chế biến, góp phần tăng thu ngoại tệ.

+ Công nghiệp: năm 2020, giá trị sản xuất của ngành đóng góp 37,8% vào GDP cả nước. Chuyển dịch theo hướng hiện đại hóa, gia tăng các ngành có hàm lượng khoa học - công nghệ cao. Các ngành công nghiệp quan trọng là: chế tạo, năng lượng, luyện kim, điện tử - tin học…

+ Dịch vụ: năm 2020 ngành này đóng góp 54,5% vào GDP. Các loại hình dịch vụ đa dạng: thương mại, giao thông vận tải, du lịch, tài chính ngân hàng phát triển nhanh chóng.

- Nguyên nhân tạo nên những thành tựu của nền kinh tế Trung Quốc:

+ Nguồn lực tự nhiên đa dạng, phong phú

+ Nguồn lao động dồi dào, trình độ lao động ngày càng được nâng cao.

+ Chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong nước, thực hiện các chính sách thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao từ nước ngoài.

+ Cơ sở hạ tầng phát triển, thị trường rộng lớn và năng động.

+ Nhà nước có các chính sách, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội năng động, điều chỉnh phương thức phát triển kịp thời qua các giai đoạn khác nhau.

+ Chú trọng ứng dụng khoa học - công nghệ, chuyển đổi cơ cấu sản xuất.

I. Đặc điểm chung

Giải Địa lí 11 trang 141

Câu hỏi trang 141 Địa Lí 11: Dựa vào thông tin mục I, hãy: Trình bày những thành tựu nổi bật của nền kinh tế Trung Quốc.

Lời giải:

- Quy mô GDP tăng nhanh liên tục, đến năm 2010, Trung Quốc chính thức vượt qua Nhật Bản để trở thành nền kinh tế có quy mô GDP lớn thứ hai thế giới (sau Hoa Kỳ). Năm 2020, GDP của Trung Quốc chiếm 17,3% toàn thế giới.

- Tốc độ tăng GDP tuy có biến động qua các năm song luôn ở mức cao.

- Cơ cấu GDP có sự chuyển dịch theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá:

+ Tỉ trọng của các ngành công nghiệp và xây dựng, dịch vụ tăng;

+ Giảm tỉ trọng của ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản.

- Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu tăng nhanh là động lực cho tăng trưởng kinh tế.

+ Trung Quốc luôn là nước xuất siêu.

+ Năm 2020, tổng trị giá xuất nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ của Trung Quốc là 5080,4 tỉ USD, đứng đầu thế giới.

+ Từ năm 2017 đến năm 2021, Trung Quốc duy trì vị trí là quốc gia thương mại hàng đầu thế giới.

- Trung Quốc là một trong những nước nhận được vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) lớn, năm 2020 là 163 tỉ USD (đứng đầu thế giới).

Câu hỏi trang 141 Địa Lí 11: Dựa vào thông tin mục I, hãy: Cho biết vị thế của nền kinh tế Trung Quốc trên thế giới.

Lời giải:

- Trung Quốc là nền kinh tế có quy mô lớn thứ hai thế giới, đóng góp lớn cho tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Theo Ngân hàng Thế giới, mức đóng góp trung bình của Trung Quốc vào tăng trưởng kinh tế thế giới là hơn 30%.

- Xuất nhập khẩu, đầu tư nước ngoài của Trung Quốc có tác động ngày càng lớn và là động lực thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế toàn cầu.

Câu hỏi trang 141 Địa Lí 11: Dựa vào thông tin mục I, hãy: Phân tích nguyên nhân phát triển của nền kinh tế Trung Quốc.

Lời giải:

- Nguồn lực tự nhiên đa dạng, phong phú là tiền đề để phát triển kinh tế;

- Nguồn lao động dồi dào, trình độ của người lao động ngày càng được nâng cao là nhân tố quyết định đến việc tiếp nhận công nghệ mới từ nước ngoài.

- Chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong nước, và thực hiện các chính sách thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao từ nước ngoài.

- Cơ sở hạ tầng phát triển, thị trường rộng lớn và năng động tạo động lực mạnh mẽ cho tăng trưởng kinh tế.

- Nhà nước có các chính sách, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội năng động, điều chỉnh phương thức phát triển kịp thời qua các giai đoạn khác nhau.

- Chú trọng ứng dụng khoa học - công nghệ, chuyển đổi cơ cấu sản xuất

II. Các ngành kinh tế

Giải Địa lí 11 trang 143

Câu hỏi trang 143 Địa Lí 11: Dựa vào thông tin mục 1, hãy: Nêu vùng sản xuất chủ yếu của một số sản phẩm nông nghiệp: lúa mì, lúa gạo, cây ăn quả, cừu, lợn.

Lời giải:

- Lúa mì: được sản xuất chủ yếu ở vùng đồng bằng Đông Bắc, đồng bằng Hoa Bắc, bồn địa Tarim, ven hồ Thanh Hải

+ Lúa gạo: được sản xuất chủ yếu ở vùng đồng bằng Hoa Trung và Hoa Nam, bồn địa Tứ Xuyên, ven bờ các đảo Đài Loan và Hải Nam.

+ Cây ăn quả: được sản xuất chủ yếu ở vùng đồng bằng Hoa Trung và Hoa Nam

+ Cừu: được nuôi chủ yếu ở vùng Đông Bắc, các khu tự trị phía Tây, bồn địa Tarim và sơn nguyên Tây Tạng.

+ Lợn: được nuôi chủ yếu ở vùng trung tâm đồng bằng Đông Bắc, đồng bằng Hoa Trung và Hoa Nam, bồn địa Tứ Xuyên.

Câu hỏi trang 143 Địa Lí 11: Dựa vào thông tin mục 1, hãy: Trình bày sự phát triển của một trong ba ngành: nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản của Trung Quốc.

Lời giải:

- Ngành trồng trọt: là ngành chủ yếu trong nông nghiệp Trung Quốc, chiếm hơn 60% giá trị sản xuất nông nghiệp. Trong cơ cấu ngành trồng trọt, cây lương thực giữ vị trí quan trọng. Ngoài ra, Trung Quốc còn trồng nhiều loại cây công nghiệp, cây thực phẩm và cây ăn quả. Ngành trồng trọt phát triển mạnh ở các đồng bằng.

- Ngành chăn nuôi: được quan tâm phát triển. Lợn, bò và gia cầm được nuôi nhiều ở các vùng đồng bằng; cừu, dê được chăn thả ở các tỉnh thuộc vùng Đông Bắc, Hoa Bắc và ở các khu tự trị phía Tây.

Giải Địa lí 11 trang 145

Câu hỏi trang 145 Địa Lí 11: Dựa vào thông tin mục 2, hãy: Trình bày khái quát tình hình phát triển ngành công nghiệp ở Trung Quốc.

Lời giải:

- Nền công nghiệp Trung Quốc có quy mô lớn, cơ cấu đa dạng, nhiều sản phẩm có sản lượng đứng đầu thế giới. Năm 2020, giá trị sản xuất công nghiệp và xây dựng đóng góp 37,8% vào GDP cả nước.

- Công nghiệp của Trung Quốc đang chuyển GDP dịch theo hướng hiện đại hoá: gia tăng các ngành có hàm lượng khoa học - công nghệ cao.

- Các ngành công nghiệp đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Trung Quốc là công nghiệp chế tạo, năng lượng, luyện kim, điện tử - tin học....

- Các trung tâm công nghiệp lớn nhất của Trung Quốc tập trung ở miền Đông, đặc biệt là vùng duyên hải. Các trung tâm công nghiệp lớn là Thượng Hải, Thâm Quyến, Bắc Kinh, Quảng Châu, Thiên Tân,...

Câu hỏi trang 145 Địa Lí 11: Dựa vào thông tin mục 2, hãy: Nêu sự phân bố của các ngành công nghiệp luyện kim, điện tử - tin học và một số nhà máy thủy điện, nhiệt điện ở Trung Quốc.

Lời giải:

- Công nghiệp luyện kim: phân bố ở các trung tâm công nghiệp như Cáp Nhĩ Tân, Thẩm Dương, Bao Đầu, Lan Châu, Nam Kinh, Thượng Hải, Vũ Hán, Trùng Khánh, Quý Dương, Côn Minh, U-rum-si.

- Công nghiệp điện tử - tin học: phân bố ở các trung tâm công nghiệp như Thẩm Dương, Vũ Hán, Thành Đô, Trùng Khánh, Quảng Châu, Hồng Kông, Đài Bắc.

- Nhà máy thủy điện: phân bố chủ yếu trên sông Trường Giang.

- Nhà máy nhiệt điện: phân bố chủ yếu ở Thẩm Dương, Bắc Kinh, Nam Kinh, Vũ Hán, Trùng Khánh.

Giải Địa lí 11 trang 147

Câu hỏi trang 147 Địa Lí 11: Dựa vào thông tin mục 3, hãy trình bày sự phát triển của các ngành thương mại, giao thông vận tải, du lịch và tài chính ngân hàng ở Trung Quốc.

Lời giải:

a) Thương mại

- Nội thương:

+ Thị trường nội địa là động lực quan trọng cho nền kinh tế đất nước, tiêu thụ phần lớn các sản phẩm do nền kinh tế Trung Quốc tạo ra.

+ Doanh thu bán lẻ và doanh thu từ cung ứng các dịch vụ tăng nhanh (khoảng 5 400 tỉ USD, năm 2020).

+ Các trung tâm thương mại lớn là: Bắc Kinh, Thượng Hải, Thiên Tân, Hồng Công, Thâm Quyến,...

- Ngoại thương:

+ Kim ngạch ngoại thương của Trung Quốc có mức tăng hằng năm cao. Năm 2020, tổng trị giá xuất nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ của Trung Quốc lớn nhất thế giới, chiếm 11,5% toàn thế giới.

+ Có quan hệ buôn bán với hơn 200 nước và vùng lãnh thổ trên thế giới. Những đối tác thương mại quan trọng là: Nhật Bản, Hoa Kỳ, EU, ASEAN, Hàn Quốc....

+ Trung Quốc thường là nước xuất siêu.

b) Giao thông vận tải

- Xây dựng được một mạng lưới giao thông hiện đại, các loại hình giao thông đều rất phát triển.

+ Hệ thống đường sắt dài hơn 130 nghìn km trong đó hơn 40 nghìn km đường sắt cao tốc có tốc độ tàu chạy trên 200 km/h.

+ Đường ô tô có khoảng 5 triệu km, trong đó có 150 nghìn km đường cao tốc (đứng đầu thế giới).

+ Đường biển phát triển mạnh phục vụ việc xuất nhập khẩu với các cảng biển lớn như: Thượng Hải, Ninh Ba - Chu Sơn, Thâm Quyến,...

+ Đường hàng không cũng rất phát triển, các sân bay có lượng hành khách và hàng hóa luân chuyển lớn nhất là Bắc Kinh, Phố Đông (Thượng Hải),...

- Hiện nay, Trung Quốc đang đầu tư mạnh vào hạ tầng giao thông khu vực miền Tây để mở rộng quy mô và hoàn thiện mạng lưới giao thông.

c) Du lịch

- Trung Quốc là điểm đến hấp dẫn của nhiều khách du lịch, do có nền văn minh lâu đời, nhiều danh lam thắng cảnh, công trình kiến trúc nổi tiếng; cùng với sự phát triển vượt bậc về cơ sở hạ tầng du lịch,.

- Năm 2019, Trung Quốc đứng thứ 4 trong 10 quốc gia trên thế giới có nhiều lượt khách du lịch quốc tế đến nhất và đứng thứ 11 về doanh thu du lịch quốc tế.

- Các điểm du lịch nổi tiếng ở Trung Quốc là: Vạn Lý Trường Thành, Tử Cấm Thành, Lăng mộ Tần Thủy Hoàng, bến Thượng Hải,...

d) Tài chính ngân hàng

- Hoạt động của ngành tài chính ngân hàng ngày càng phát triển. Doanh thu từ hoạt động tài chính liên tục tăng qua các năm, đạt 1071 tỉ USD năm 2020.

- Nhiều ngân hàng nước ngoài đã thành lập công ty cổ phần hoặc 100% vốn nước ngoài để gia nhập thị trường vốn của Trung Quốc.

- Có nhiều trung tâm tài chính lớn như: Thượng Hải, Thiên Tân, Thâm Quyến.

Luyện tập 1 trang 147 Địa Lí 11: Dựa vào bảng 27.1, hãy vẽ biểu đồ thể hiện tốc độ tăng GDP của Trung Quốc giai đoạn 1978 - 2020. Nêu nhận xét.

Lời giải:

- Vẽ biểu đồ:

- Nhận xét: Nhìn chung tốc độ tăng trưởng GDP của Trung Quốc giai đoạn 1978 - 2020 có sự biến động:

+ Giai đoạn 1978 - 2000 tăng trưởng GDP giảm, giảm từ 11,3% xuống chỉ còn 8,5%.

+ Giai đoạn 2000 - 2010 tăng trưởng GDP tăng đột biến, tăng từ 8,5% lên 10,6%.

+ Giai đoạn 2010 - 2019, tăng trưởng GDP lại giảm, từ 10,6% giảm xuống chỉ còn 6%.

+ Giảm mạnh nhất là từ 2019 đến 2020, trong 1 năm mà tăng trưởng GDP giảm gần 4%, từ 6% xuống chỉ còn 2,2%.

Luyện tập 2 trang 147 Địa Lí 11: Dựa vào bảng 27.4, hãy nhận xét sự thay đổi giá trị xuất nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ của Trung Quốc giai đoạn 1978 - 2020.

Lời giải:

- Nhìn chung giá trị xuất nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ của Trung Quốc giai đoạn 1978 - 2020 tăng đều và liên tục qua các năm, cụ thể:

+ Xuất khẩu tăng từ 6,8 tỉ USD năm 1978 lên 2727,3 tỉ USD năm 2020, trong đó giá trị xuất khẩu tăng mạnh nhất trong thời kì 2000 - 2010, tăng từ 253,1 tỉ USD lên 1602,5 tỉ USD, 10 năm tăng hơn 1400 tỉ USD.

+ Nhập khẩu tăng từ 7,6 tỉ USD năm 1978 lên 2357,1 tỉ USD năm 2020. Cũng tăng mạnh nhất trong thời kì 2000 - 2010, tăng từ 224,3 tỉ USD lên 1380,1 tỉ USD, 10 năm tăng hơn 1100 tỉ USD.

+ Duy chỉ có năm 1978 Trung Quốc là nước nhập siêu với giá trị nhập khẩu lớn hơn giá trị xuất khẩu, còn lại từ năm 1990 cho đến nay Trung Quốc là nước xuất siêu với giá trị xuất khẩu lớn hơn giá trị nhập khẩu.

Vận dụng trang 147 Địa Lí 11: Tìm kiếm thông tin, viết báo cáo ngắn về một ngành kinh tế của Trung Quốc.

Lời giải:

(*) Tham khảo: Ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc

Với những mẫu ô tô có mức giá hấp dẫn, năm 2022, ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc đã chuyển mình mạnh mẽ, vượt qua Đức trở thành nước xuất khẩu ô tô lớn thứ hai thế giới, sau Nhật Bản. Các nhà phân tích nhận định, ngành công nghiệp ô tô châu Âu đang đứng trước cuộc cạnh tranh với Trung Quốc. Năm 2022, Trung Quốc đã xuất khẩu 3,11 triệu ô tô, tăng 54,4% so với năm trước.

Thị trường ô tô Trung Quốc có thời gian dài bị chi phối vì các thương hiệu nước ngoài như Volkswagen, General Motors, BMW và Mercedes-Benz. Tuy nhiên, vài năm gần đây, các thương hiệu nội địa như BYD và Geely phát triển nhanh chóng ở cả thị trường trong nước và quốc tế. Ô tô điện của Trung Quốc đã giành được thị phần đáng kể ở một số quốc gia đang phát triển và cuối cùng sẽ đưa quốc gia này lên vị trí hàng đầu trong số các nhà xuất khẩu ô tô lớn trên thế giới. Quốc gia này đã hội nhập sâu rộng vào hệ sinh thái cung ứng toàn cầu, trở thành trung tâm sản xuất và cung ứng ô tô quan trọng.

Các công ty sản xuất ô tô và linh kiện ô tô Trung Quốc đã khôi phục lại hoạt động sản xuất toàn diện, qua đó giảm nhẹ tác động của đại dịch. Nhờ sự phối hợp của các bên, chuỗi cung ứng trong ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc vẫn đang vận hành ổn định.

Chính phủ Trung Quốc dự kiến sẽ thực hiện thêm nhiều biện pháp để ổn định và bảo vệ ngành công nghiệp ô tô, trong đó việc đảm bảo nguồn cung và nâng cao chất lượng chip nhớ được xem là ưu tiên hàng đầu.

Trung Quốc sở hữu thị trường tiêu thụ khổng lồ trong ngành công nghiệp ô tô với hơn 300 triệu chiếc xe đăng ký lưu hành tính đến cuối năm 2021, đồng thời Trung Quốc cũng đang nỗ lực đẩy mạnh xuất khẩu.

Bài giảng Bài 27: Kinh tế Trung Quốc