Sách bài tập GDCD 8 (Cánh diều) Bài 10: Quyền và nghĩa vụ lao động của công dân

Câu 1 trang 60 sách bài tập GDCD 8: Em hãy cho biết các hình ảnh sau mô tả hoạt động lao động nào của con người. Hoạt động đó có ý nghĩa gì đối với đời sống của con người?

Lời giải:

- Nội dung của các ảnh:

+ Ảnh 1: dọn dẹp nhà cửa

+ Ảnh 2: dọn dẹp rác thải ở đường làng, ngõ xóm.

+ Ảnh 3: nặn tò he.

+ Ảnh 4: công nhân sản xuất giày da.

- Ý nghĩa của lao động: tạo ra sản phẩm, thu nhập cho con người; quyết định sự tồn tại và phát triển của xã hội.

​Câu 2 trang 60 sách bài tập GDCD 8: Nội dung nào sau đây là đúng về tầm quan trọng của lao động?

A. Lao động chỉ tạo ra của cải vật chất cho con người.

B. Lao động tạo ra sản phẩm, thu nhập cho con người.

C. Lao động chỉ tạo ra giá trị tinh thần cho con người.

D. Lao động chỉ có ý nghĩa với sự phát triển của con người.

Lời giải:

Chọn đáp án B

Lao động là hoạt động có mục đích của con người nhằm tạo ra của cải vật chất và tinh thần cho xã hội.

​Câu 3 trang 60 sách bài tập GDCD 8: Nội dung nào sau đây là không đúng về lao động chưa thành niên theo quy định của pháp luật?

A. Lao động chưa thành niên là người lao động chưa đủ 18 tuổi.

B. Lao động chưa thành niên có quyền được quan tâm, chăm sóc về sức khoẻ.

C. Lao động chưa thành niên không cần phải làm việc theo đúng thời gian quy định.

D. Lao động chưa thành niên có nghĩa vụ thực hiện các công việc phù hợp với lứa tuổi.

Lời giải:

Lao động chưa thành niên không cần phải làm việc theo đúng thời gian quy định là nội dung không đúng về lao động chưa thành niên theo quy định của pháp luật.

​Câu 4 trang 61 sách bài tập GDCD 8: Nội dung nào sau đây không có trong hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật?

A. Công việc và địa điểm làm việc.

B. Thời hạn của hợp đồng lao động.

C. Thông tin cá nhân người thân của người giao kết hợp đồng.

D. Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp.

Lời giải:

Chọn đáp án C

Trong hợp đồng lao động không có nội dung: thông tin cá nhân người thân của người giao kết hợp đồng.

​Câu 5 trang 61 sách bài tập GDCD 8: Ý kiến nào dưới đây là đúng về hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật?

A. Hợp đồng lao động là cam kết của người lao động đối với người sử dụng lao động.

B. Hợp đồng lao động là cam kết của người sử dụng lao động đối với người lao động.

C. Hợp đồng lao động là sự thoả thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động.

D. Hợp đồng lao động là sự thoả thuận giữa người lao động và người đại diện của cơ quan pháp luật.

Lời giải:

Chọn đáp án C

Hợp đồng lao động là sự thỏa thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động về việc làm có trả công, tiền lương, điều kiện lao động, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên trong quan hệ lao động.

Câu 6 trang 61 sách bài tập GDCD 8: Nội dung nào sau đây không phải là quyền lao động của công dân theo quy định của pháp luật?

A. Tự do sử dụng sức lao động, lựa chọn việc làm.

B. Tự do lựa chọn nghề nghiệp có ích cho xã hội.

C. Tự do nghỉ việc theo mong muốn của bản thân.

D. Tự do lựa chọn nơi làm việc phù hợp với bản thân.

Lời giải:

Chọn đáp án C

Người lao động có quyền: tự do sử dụng sức lao động, lựa chọn việc làm; tự do lựa chọn nghề nghiệp có ích cho xã hội; tự do lựa chọn nơi làm việc phù hợp với bản thân.

​Câu 7 trang 61 sách bài tập GDCD 8: Nội dung nào sau đây không phải là nghĩa vụ lao động của công dân theo quy định của pháp luật?

A. Lao động để nuôi sống bản thân.

B. Lao động đóng góp vào sự phát triển của xã hội.

C. Lao động theo đúng nội dung thoả thuận theo hợp đồng lao động.

D. Lao động được hưởng lương và chế độ nghỉ ngơi.

Lời giải:

Chọn đáp án D

Được hưởng lương và chế độ nghỉ ngơi là quyền của người lao động.

​Câu 8 trang 62 sách bài tập GDCD 8: Nội dung nào sau đây là đúng về quyền của lao động chưa thành niên theo quy định của pháp luật?

A. Được làm mọi công việc.

B. Được đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ.

C. Được làm việc theo thời gian quy định.

D. Được đảm bảo các điều kiện an toàn về lao động.

Lời giải:

Chọn đáp án D

Lao động chưa thành niên được đảm bảo các điều kiện an toàn về lao động theo quy định của pháp luật.

​Câu 9 trang 62 sách bài tập GDCD 8: Nội dung nào sau đây không phải là quyền và nghĩa vụ của người lao động khi tham gia hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật?

A. Hưởng lương phù hợp với trình độ, kĩ năng nghề trên cơ sở thoả thuận với người sử dụng lao động.

B. Đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật.

C. Giám sát lao động của người khác.

D. Thực hiện hợp đồng lao động.

Lời giải:

Chọn đáp án C

Quyền và nghĩa vụ của người lao động khi tham gia hợp đồng lao động:

+ Hưởng lương phù hợp với trình độ, kĩ năng nghề trên cơ sở thoả thuận với người sử dụng lao động.

+ Đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật.

+ Thực hiện hợp đồng lao động.

​Câu 10 trang 62 sách bài tập GDCD 8: Nội dung nào sau đây không phải là quyền và nghĩa vụ của người sử dụng lao động khi tham gia hợp đồng lao động?

A. Tuyển dụng lao động.

B. Quản lí, điều hành lao động.

C. Chấp hành nội quy lao động.

D. Tôn trọng danh dự, nhân phẩm của người lao động.

Lời giải:

Chọn đáp án C

- Quyền và nghĩa vụ của người sử dụng lao động khi tham gia hợp đồng lao động:

+ Tuyển dụng lao động.

+ Quản lí, điều hành lao động.

+ Tôn trọng danh dự, nhân phẩm của người lao động.

​Câu 11 trang 62 sách bài tập GDCD 8: Hợp đồng lao động được kí kết khi nào?

A. Trước khi người lao động vào làm việc.

B. Trong khi người lao động vào làm việc.

C. Sau khi người lao động vào làm việc một thời gian.

D. Ngay sau khi người lao động nộp đủ hồ sơ.

Lời giải:

Chọn đáp án A

Hợp đồng lao động được kí kết trước khi người lao động vào làm việc.

​Câu 12 trang 62 sách bài tập GDCD 8: Sau khi kí kết hợp đồng lao động, người lao động không có nghĩa vụ nào sau đây?

A. Cung cấp các thông tin cho người sử dụng lao động.

B. Chấp hành kỉ luật lao động.

C. Chịu sự giám sát của người sử dụng lao động.

D. Nghỉ theo chế độ, nghỉ hằng năm.

Lời giải:

Chọn đáp án D

Nghỉ theo chế độ, nghỉ hằng năm là quyền của người lao động.

​Câu 13 trang 63 sách bài tập GDCD 8: Sau khi kí kết hợp đồng lao động, người sử dụng lao động không có nghĩa vụ nào sau đây?

A. Thực hiện hợp đồng lao động.

B. Tôn trọng nhân phẩm của người lao động.

C. Khen thưởng và xử lí vi phạm kỉ luật lao động.

D. Chuyển đổi nghề nghiệp, việc làm cho người lao động.

Lời giải:

Chọn đáp án C

- Người sử dụng lao động có nghĩa vụ:

+ Thực hiện hợp đồng lao động

+ Tôn trọng danh dự, nhân phẩm của người lao động

+ Đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng nâng cao trình độ, kĩ năng nghề nhằm duy trì, chuyển đổi nghề nghiệp, việc làm cho người lao động.

​Câu 14 trang 63 sách bài tập GDCD 8: Em đồng tình hay không đồng tình với ý kiến nào sau đây về quyền và nghĩa vụ lao động của công dân theo quy định của pháp luật?

Lời giải:

​Câu 15 trang 63 sách bài tập GDCD 8: Hành vi nào dưới đây vi phạm hoặc không vi phạm quyền và nghĩa vụ lao động của công dân theo quy định của pháp luật?

Lời giải:

​

Câu 16 trang 64 sách bài tập GDCD 8: Thông tin

GƯƠNG HỘI VIÊN NÔNG DÂN SẢN XUẤT KINH DOANH GIỎI

Sinh ra trong gia đình còn nhiều khó khăn tại ấp 8, xã Khánh Hội, huyện U Minh, tỉnh Cà Mau, một vùng đất trũng, nhiễm phèn, nhiều năm qua gia đình ông Đoàn Văn Thới trồng lúa và kết hợp trồng nhiều loại cây ăn quả như mít, ổi, dừa, thanh long,... nhưng kém hiệu quả, kinh tế gia đình luôn gặp khó khăn. Từ đó, ông suy nghĩ phải chuyển đổi trồng cây gì phù hợp với vùng đất, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Qua quá trình tìm tòi, học hỏi trên các phương tiện thông tin đại chúng và tham quan một số nơi, ông nhận thấy chọn cây táo là đối tượng phù hợp với điều kiện tự nhiên ở nơi đây và đặc điểm của cây táo là thích nghi ở vùng đất có phân nhiều. Trong quá trình trồng thử nghiệm thấy trồng táo kết hợp với nuôi gà dưới tán cây táo có hiệu quả đem lại giá trị kinh tế cao.

Với bản tính siêng năng, cần cù, chịu khó và ham học hỏi, không chấp nhận cuộc sống hiện tại, ông xin tham gia vào tổ hợp tác “Trồng cây ăn quả kết hợp với chăn nuôi vay từ nguồn quỹ hỗ trợ nông dân”. Dưới sự hỗ trợ của Hội Nông dân xã Khánh Hội, ông được tham gia các lớp chuyển giao khoa học kĩ thuật. Ông đã cải tạo đất và quyết định trồng táo với quy mô 200m. Đến nay, diện tích đã lên đến 3 héc-ta. Nguồn thu nhập từ mô hình của ông sau khi trừ tất cả các khoản chi phí phát sinh, lợi nhuận hằng năm thu được khoảng 165 500 000 đồng.

Ngoài làm kinh tế giỏi, ông Đoàn Văn Thới luôn gương mẫu chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; hoàn thành nhiệm vụ được giao, luôn gương mẫu đi đầu trong các phong trào của địa phương, tạo được uy tín và là tấm gương sáng trong công tác vận động tuyên truyền nhân dân; tích cực tham gia các hoạt động xã hội, có tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái trong sản xuất, kinh doanh.

Đặc biệt, ông đã hướng dẫn bà con trên địa bàn về khoa học kĩ thuật, kinh nghiệm cho nhiều lượt hội viên nông dân. Đến nay, xã đã có 7 hội viên phát triển mô hình, góp phần ổn định đời sống.

a) trang 64 sách bài tập GDCD 8: Em nhận xét thế nào về hoạt động lao động của ông Đoàn Văn Thới? Hoạt động đó có ý nghĩa gì?

Lời giải:

- Ông Đoàn Văn Thới đã có tinh thần lao động cần cù, sáng tạo. Tinh thần lao động hăng say, tích cực đó đã đem lại nhiều kết quả cho ông Thới và gia đình ông, như:

+ Thành công trong việc chuyển đổi giống cây trồng phù hợp với vùng đất, mang lại hiệu quả kinh tế cao.

+ Tăng thêm thu nhập cho gia đình, góp phần ổn định đời sống.

b) trang 64 sách bài tập GDCD 8: Em rút ra bài học gì cho bản thân?

Lời giải:

Bài học: luôn giữ tinh thần lao động cần cù, sáng tạo.

​Câu 17 trang 65 sách bài tập GDCD 8: Sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông, M (18 tuổi) quyết định xin vào làm ở công ty X và nhận được sự đồng tình của bố mẹ. Tại nơi làm việc, M luôn thực hiện nghiêm túc các quy định như đi làm đúng giờ, dùng bảo hộ lao động và thực hiện đầy đủ nhiệm vụ được giao.

Em hãy nhận xét hành vi, thái độ của M và bố mẹ của M trong trường hợp trên.

Lời giải:

M và bố mẹ M đã thực hiện tốt những quy định về quyền và nghĩa vụ lao động của công dân.

​Câu 18 trang 65 sách bài tập GDCD 8: Sau phỏng vấn, N nhận được thông báo trúng tuyển vị trí nhân viên thiết kế đồ hoạ của công ty phần mềm ABC. N băn khoăn không biết mình cần thoả thuận những nội dung gì trong hợp đồng lao động với công ty phần mềm ABC.

Em hãy tư vấn giúp N các nội dung của hợp đồng lao động với công ty thiết kế phần mềm ABC.

Lời giải:

- Các nội dung cơ bản cần có trong hợp đồng lao động là:

+ Tên, địa chỉ của người sử dụng lao động và họ tên, chức danh của người giao kết hợp đồng lao động bên phía người sử dụng lao động;

+ Họ tên, ngày tháng năm sinh, giới tính, nơi cư trú, số thẻ Căn cước công dân, Chứng minh nhân dân hoặc hộ chiếu của người giao kết hợp đồng lao động bên phía người lao động;

+ Công việc và địa điểm làm việc;

+ Thời hạn của hợp đồng lao động;

+ Mức lương theo công việc hoặc chức danh, hình thức trả lương, thời hạn trả lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác;

+ Chế độ nâng bậc, nâng lương;

+ Thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi;

+ Trang bị bảo hộ lao động cho người lao động;

+ Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp;

+ Đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề.

​Câu 19 trang 65 sách bài tập GDCD 8: Sau khi kí hợp đồng vào làm nhân viên văn phòng cho công ty A, chị K thường xuyên bị trả lương chậm, không được đảm bảo các yêu cầu về an toàn lao động như đã kí kết trong hợp đồng.

a) trang 65 sách bài tập GDCD 8: Theo em, hành vi của công ty A có vi phạm quyền lao động của chị K hay không?

Lời giải:

Hành vi của công ty A vi phạm quyền lao động của chị K, vì: Theo quy định tại khoản 2 Điều 35 Hiến pháp năm 2013 “Người làm công ăn lương được bảo đảm các điều kiện làm việc công bằng, an toàn; được hưởng lương, chế độ nghỉ ngơi”. Trong tình huống này, hành vi của công ty A đã không đảm bảo lương và các điều kiện làm việc.

Theo Bộ luật Lao động năm 2019, tại điểm b khoản 1 Điều 5, người lao động có quyền “Hưởng lương phù hợp với trình độ, kĩ năng nghề trên cơ sở thoả thuận với người sử dụng lao động; được bảo hộ lao động, làm việc trong điều kiện bảo đảm an toàn, vệ sinh lao động; nghỉ theo chế độ, nghỉ hằng năm có hưởng lương và được hưởng phúc lợi tập thể”.​

b) trang 65 sách bài tập GDCD 8: Trong trường hợp trên, chị K có quyền gì?

Lời giải:

Trong trường hợp này, chị K có quyền gửi đơn khiếu nại đến cơ quan có thẩm quyền và có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động với công ty A.​

Câu 20 trang 65 sách bài tập GDCD 8: Anh D là công nhân đã được kí hợp đồng lao động không thời hạn với công ty may do bà Q làm giám đốc. Anh D luôn chấp hành nghiêm túc nội quy lao động và tuân theo sự quản lí của công ty. Tuy nhiên, bà Q lại thường hay chê bai anh D là người dân tộc thiểu số trước mặt người khác, thậm chí còn doạ đuổi việc anh D.

a) trang 65 sách bài tập GDCD 8: Theo em, hành vi của bà Q có vi phạm quy định pháp luật về quyền lao động của anh D không? Vì sao?

Lời giải:

Hành vi của bà Q chê bai anh D là người dân tộc thiểu số trước mặt người khác, thậm chí còn doạ đuổi việc anh D là vi phạm quy định của pháp luật, vì:

Khoản 3 Điều 35 Hiến pháp năm 2013 quy định “Nghiêm cấm phân biệt đối xử, cưỡng bức lao động, sử dụng nhân công dưới độ tuổi lao động tối thiểu”.

Theo Bộ luật Lao động năm 2019, tại điểm a khoản 1 Điều 5 quy định người lao động có quyền “Làm việc; tự do lựa chọn việc làm, nơi làm việc, nghề nghiệp, học nghề, nâng cao trình độ nghề nghiệp; không bị phân biệt đối xử, cưỡng bức lao động, quấy rối tình dục tại nơi làm việc”.

b) trang 65 sách bài tập GDCD 8: Theo em, để bảo vệ quyền lợi của mình, anh D nên làm gì?

Lời giải:

Trong trường hợp này, anh D có quyền gửi đơn khiếu nại đến cơ quan có thẩm quyền và có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động với công ty may do bà Q làm giám đốc.​

Câu 21 trang 66 sách bài tập GDCD 8: Thấy D (16 tuổi) cao lớn nên anh P đã quyết định tuyển dụng vào xí nghiệp của mình làm việc. Theo hợp đồng lao động đã kí, công việc của D là dọn dẹp vệ sinh ở xưởng cơ khí. Nhưng khi làm việc, anh P lại thường bắt D làm 10 giờ trong một ngày, tham gia vận chuyển hoá chất cho công ty.

Theo em, hành vi của anh P có vi phạm quy định của pháp luật về lao động chưa thành niên không? Nếu có, anh P phải chịu hậu quả như thế nào?

Lời giải:

- Hành vi của anh P thường bắt D làm 10 giờ trong một ngày, tham gia vận chuyển hoá chất cho công ty là vi phạm quy định của pháp luật về lao động chưa thành niên được quy định cụ thể trong Bộ luật Lao động năm 2019. Trong đó, khoản 2 Điều 146 quy định thời giờ làm việc của người chưa thành niên “Thời giờ làm việc của người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi không được quá 08 giờ trong 01 ngày và 40 giờ trong 01 tuần” và điểm c khoản 1 Điều 147 quy định công việc và nơi làm việc cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi “Sản xuất, sử dụng hoặc vận chuyển hoá chất, khí gas, chất nổ”.

- Hành vi của anh P có thể bị xử phạt vi phạm hành chính theo Nghị định số 12/2022/NĐ-CP Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, bảo hiểm xã hội, người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Cụ thể, hành vi của anh P vi phạm các quy định sau:

+ Vi phạm điểm d khoản 2 Điều 29 Nghị định số 12 bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 25.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có hành vi “Sử dụng người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm thêm giờ hoặc làm việc vào ban đêm trong những nghề, công việc không được pháp luật cho phép”.

+ Vi phạm điểm c khoản 3 Điều 29 Nghị định số 12 bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 75.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có hành vi “Sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm các công việc bị cấm hoặc làm việc tại nơi làm việc bị cấm” quy định tại Điều 147 Bộ luật Lao động năm 2019, nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.

​Câu 22 trang 66 sách bài tập GDCD 8: Do gia đình có hoàn cảnh khó khăn, nên G (học sinh lớp 8) vừa học vừa đi làm thêm. G được chị Q nhận vào làm nhân viên trong cửa hàng kinh doanh rượu của nhà mình. Khi biết, chồng chị Q đã yêu cầu chị cho G nghỉ việc với lí do cửa hàng kinh doanh rượu nhà anh không được sử dụng lao động chưa thành niên.

Em hãy nhận xét hành vi của chị Q trong trường hợp trên.

Lời giải:

​Chị Q tuyển dụng G vào làm ở cửa hàng kinh doanh rượu của gia đình là vi phạm pháp luật về lao động chưa thành niên. Cụ thể là vi phạm quy định tại điểm d khoản 1 Điều 147 Bộ luật Lao động năm 2019 về cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm công việc “Sản xuất, kinh doanh cồn, rượu, bia, thuốc lá, chất tác động đến tinh thần hoặc chất gây nghiện khác”.

Câu 23 trang 66 sách bài tập GDCD 8: Sau một thời gian làm việc cho công ty A theo hợp đồng lao động đã kí kết, phòng nhân sự phát hiện anh T đã sử dụng bằng tốt nghiệp của người khác để nộp hồ sơ. Do đó, phòng nhân sự đã yêu cầu anh T phải nộp lại bằng tốt nghiệp cho công ty. Tuy nhiên, anh T không đồng ý vì cho rằng mình đã vào làm rồi thì không cần phải nộp thêm giấy tờ gì.

Theo em, hành vi của anh T có vi phạm quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ lao động của các bên khi tham gia hợp đồng lao động không? Nếu có thì anh T sẽ bị xử phạt như thế nào?

Lời giải:​

- Hành vi của anh T sử dụng bằng tốt nghiệp của người khác để nộp hồ sơ và kí hợp đồng lao động với công ty A là vi phạm quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ lao động của các bên khi tham gia hợp đồng lao động. Cụ thể, tại khoản 2 Điều 16 Bộ luật Lao động năm 2019 quy định nghĩa vụ cung cấp thông tin khi giao kết hợp đồng lao động “Người lao động phải cung cấp thông tin trung thực cho người sử dụng lao động về họ tên, ngày tháng năm sinh, giới tính, nơi cư trú, trình độ học vấn, trình độ kĩ năng nghề, xác nhận tình trạng sức khoẻ và vấn đề khác liên quan trực tiếp đến việc giao kết hợp đồng lao động mà người sử dụng lao động yêu cầu”.

- Hành vi của anh T có thể bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định tại Nghị định số 04/2021/NĐ-CP Quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực giáo dục. Cụ thể, điểm a khoản 1 Điều 23 Nghị định số 04 đã quy định xử phạt từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi “Sử dụng văn bằng, chứng chỉ của người khác”.

Câu 24 trang 66 sách bài tập GDCD 8: A cho rằng, học sinh không chỉ chăm chỉ học tập mà còn cần phải phụ giúp bố mẹ các công việc trong gia đình phù hợp với lứa tuổi.

Lời giải:

Đồng ý với suy nghĩ của bạn A: học sinh không chỉ chăm chỉ học tập mà còn cần phải phụ giúp bố mẹ các công việc trong gia đình phù hợp với lứa tuổi.​

Câu 25 trang 66 sách bài tập GDCD 8: Là học sinh, em đã thực hiện trách nhiệm tham gia lao động của mình như thế nào?

Lời giải:

- Để thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ lao động của mình, mỗi học sinh cần:

+ Chăm chỉ học tập, trau dồi tri thức.

+ Tích cực làm các công việc nhà để giúp đỡ gia đình.

+ Chủ động tham gia các hoạt động lao động ở lớp, trường và cộng đồng.

+ Quý trọng lao động của bản thân và tôn trọng lao động của người khác.

​