Tác giả tác phẩm Xuân Tóc Đỏ cứu quốc (Kết nối tri thức 2024) Ngữ văn 12 chi tiết nhất

Tác giả tác phẩm: Xuân Tóc Đỏ cứu quốc - Ngữ văn 12

I. Tác giả Vũ Trọng Phụng

- Vũ Trọng Phụng (1912 - 1939), sinh ra ở Mỹ Hào, Hưng Yên nhưng lớn lên và sinh sống tại Hà Nội.

- Cha ông là Vũ Văn Lân làm thợ điện ở Ga-ra Charles Boillot, mất sớm khi ông mới được 7 tháng tuổi.

- Vũ Trọng Phụng được mẹ là bà Phạm Thị Khách ở vậy tần tảo nuôi con ăn học.

- Sau khi học hết tiểu học tại trường Hàng Vôi, Vũ Trọng Phụng phải thôi học để đi làm kiếm sống vào khoảng năm 14 tuổi.

- Ông có may mắn được hưởng thụ chế độ giáo dục mới do Toàn quyền Pháp Albert Sarraut đề xướng, miễn phí hoàn toàn trong sáu năm tiểu học, và là một trong những lứa thanh niên Việt Nam đầu tiên được giáo dục bằng tiếng Pháp và chữ Quốc Ngữ. Đó là nguyên nhân khiến ông luôn thần tượng nền văn hóa Pháp và là lớp nhà văn tích cực truyền bá văn học chữ Quốc Ngữ.

- Ông là cây bút trào phúng bậc thầy, một trong những đại biểu xuất sắc của xu hướng văn học hiện thực.

- Trong vòng chưa dầy mười năm hoạt dộng ở chốn trường văn trận bút, ông đã để lại một khối lượng sáng tác khá lớn, thuộc nhiều thể loại, trong đó nổi bật là phóng sự và tiểu thuyết: Cạm bẫy người (phóng sự, 1933), Kĩ nghệ lấy Tây (phóng sự, 1934), Cơm thầy cơm cô (phóng sự, 1936), Giông tố (tiểu thuyết, 1936), Số đỏ (tiểu thuyết, 1936), Vỡ đê (tiểu thuyết, 1936), Lấy nhau vì tình (tiểu thuyết, 1937), Trúng số độc đắc (tiểu thuyết, 1938),...

II. Tìm hiểu đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc

1. Thể loại Xuân Tóc Đỏ cứu quốc

- Tác phẩm Xuân Tóc Đỏ cứu quốc thuộc thể loại: tiểu thuyết.

2. Xuất xứ Xuân Tóc Đỏ cứu quốc

- Tác phẩm được trích trong Số đỏ, NXB Văn học, Hà Nội, 1988, tr187 – 193)

3. Phương thức biểu đạt Xuân Tóc Đỏ cứu quốc

- Phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm.

4. Bố cục đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc

- Phần 1 (từ đầu đến 'nhà quán quân quần vợt Xiêm La ra thử tài với Xuân Tóc Đỏ.'): Tình hình chuẩn bị cho cuộc thi đấu thể thao đặc biệt.

- Phần 2 (tiếp theo đến 'các đức vua và quý quan của ba chính phủ về Sở Toàn quyền.'): Diễn biến kịch tính của 'ván quần' giữa Xuân Tóc Đỏ và quán quân quần vợt Xiêm La.

- Phần 3 (phần còn lại): Màn hùng biện của Xuân Tóc Đỏ và sự tung hô của dân chúng.

5. Tóm Tắt Xuân Tóc Đỏ cứu quốc

Vua Xiêm tới Bắc Kỳ, Xuân Tóc Đỏ đăng kí tham gia thi quần vợt, sau đó dùng thủ đoạn để thắng. Vào chung kết với quán quân Xiêm, nhưng nhận lệnh “phải thua”, đây cũng coi là cơ hội ngụy biện “hi sinh vì nghĩa lớn”. Nhờ vậy mà Xuân Tóc Đỏ được đám đông tung hô “anh hùng cứu quốc”, vĩ nhân dân tộc.

6. Giá trị nội dung Xuân Tóc Đỏ cứu quốc

- Đoạn trích đã cho thấy cách thể hiện quan điểm của tác giả thông qua nhân vật Xuân Tóc Đỏ dưới thời đại đó. Ở Vũ Trọng Phụng, ông đã phơi bày những mặt trái, mặt nhố nhăng của hiện thực luôn thường trực. Qua đó ta thấy được xã hội đương thời đầy rẫy những biểu hiện tha hoá, suy đồi, dường như vô phương cứu chữa.

7. Giá trị nghệ thuật Xuân Tóc Đỏ cứu quốc

- Qua việc xây dựng tình huống li kì, kịch tính, Vũ Trọng Phụng đã thể hiện một cảm quan hiện thực sắc bén, khi nhận ra tính chất trò hề của những sự kiện được quảng bá rầm rộ với vô số mĩ từ.

III. Tìm hiểu chi tiết đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc

1. Tình huống truyện

- Hai nhà quán quân cũ là Hải và Thụ mất tích, dẫn đến nguy cơ trận chung kết quần vợt phải hoãn, đồng thời cũng tạo cơ hội cho Xuân Tóc Đỏ được ra sân tỉ thí với quán quân Xiêm La.

- Xuân Tóc Đỏ thắng điểm quán quân Xiêm La, vô tình đẩy hai nước Việt, Xiêm đến miệng hố chiến tranh - một tình trạng nguy cấp phải giải quyết kịp thời, như kíp nổ cần được tháo ngòi ngay lập tức.

- Đông đảo khán giả đả đảo Xuân, đòi được giải thích, buộc Xuân và ông bầu Văn Minh phải biện xảo để xoay ngược thế cờ.

- Tình huống Xuân Tóc Đỏ đổi thắng thành thua hiển nhiên là tình huống cực kì phi lí, thể hiện sự cao tay của tác giả trong việc sử dụng thủ pháp phóng đại. Mặc dù nhìn bề ngoài có vẻ phi lí, tình huống này vẫn có cơ sở hiện thực: trong chính trị, ngoại giao, mọi động thái của các bên liên quan đều giống như một nước cờ biến ảo, khó suy đoán.

=> Qua việc xây dựng tình huống này, Vũ Trọng Phụng đã thể hiện một cảm quan hiện thực sắc bén, khi nhận ra tính chất trò hề của những sự kiện được quảng bá rầm rộ với vô số mĩ từ.

2. Nhân vật Xuân Tóc Đỏ

a. Đặc điểm nhân vật Xuân Tóc Đỏ

- Xuân Tóc Đỏ là một kẻ có 'số đỏ' đặc biệt, mỗi lần rơi vào tình thế ngặt nghèo lại là một lần đạt được cơ hội 'thăng tiến' khó ngờ. Chính xã hội đảo điên đã tạo cơ hội cho Xuân - một kẻ 'hạ lưu' vô học nhưng láu cá - đã chui sâu, leo cao và đạt đến địa vị 'tót vời'.

b. Bài “hùng biện” của Xuân Tóc Đỏ

- Nội dung 'bài' hùng biện của Xuân và ngôn ngữ được hắn sử dụng trong đó cho thấy sự lên ngôi của tư duy vỉa hè và ngôn ngữ vỉa hè trong các diễn ngôn của một số 'đấng bậc'.

- Với 'bài' hùng biện của mình, không chỉ Xuân mà cả những kẻ tiếp tay cho Xuân đang thực hiện việc đánh tráo khái niệm, khi sử dụng những từ biểu đạt các giá trị thiêng liêng để gán cho hành động của Xuân một ý nghĩa đẹp đẽ.

=> Đó là một biểu hiện của việc các giá trị trong xã hội bị đánh lộn sòng.

- Ngôn ngữ trong 'bài' hùng biện của Xuân chứa đầy các yếu tố đối nghịch, hội tụ ở đó các mối tương quan xã hội phức tạp, như một cuộn tơ rối. Chúng xung đột và hoà hợp với nhau một cách kì dị, phản ánh đúng bản chất kì dị của xã hội đương thời.

- Cảnh Xuân Tóc Đỏ hùng biện có dáng dấp của một màn hài kịch: nó vỗ vào ngực, nó đấm tay xuống không khí, nó giơ cao tay lên, nó đập tay xuống.

=> Đây không phải là một yếu tố thuần tuý hình thức mượn từ kịch. Chính nó thể hiện rõ cảm quan của Vũ Trọng Phụng về hiện thực. Theo ông, tất cả những gì đang diễn ra trong xã hội đều là một tấn trò não nuột, xen lẫn bi và hài.

IV. Các bài văn mẫu

Đề bài: Phân tích nhân vật Xuân Tóc Đỏ

Bài tham khảo 1

Trong dòng văn học hiện thực từ năm 1930 đến năm 1945, các nhà văn hiện thực luôn có một lối suy nghĩ rằng 'các anh muốn tiểu thuyết cứ là tiểu thuyết, còn chúng tôi và những người đồng quan điểm của chúng tôi muốn tiểu thuyết phải là sự thực ở đời'. Một trong số các nhà văn có quan điểm như vậy chính là nhà văn Vũ Trọng Phụng, nếu như Nam Cao đứng giữa nông thôn Việt Nam, đi sâu vào tầng lớp nhân dân cùng khổ để tìm tòi hiện thực, để đón lấy những vang động của đời, thì Vũ Trọng Phụng lại đứng giữa thành thị để khai thác những góc khuất của đời sống thành thị, để từ đó sáng tạo ra những thiên tiểu thuyết, những tác phẩm có giá trị hiện thực, phê phán đả kích vô cùng sâu cay một xã hội thực dân - nửa phong kiến thối nát, lố lăng, đồi bại. Số đỏ là một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của nhà văn Vũ Trọng Phụng, mà đỉnh điểm của sự lố lăng, điên rồ của nó có lẽ nằm gọn trong đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia. Ở trong đoạn trích nhân vật chính của tiểu thuyết là Xuân Tóc Đỏ chỉ xuất hiện thấp thoáng thế nhưng người ta cũng đủ thấy, đủ cảm nhận được bộ mặt lố bịch, dối trá của hắn ta.

Vũ Trọng Phụng (1912-1939), mồ côi cha từ nhỏ, từng bươn chải nhiều nghề để kiếm sống trước khi bước vào con đường viết văn. Văn học của ông là tiếng nói phê phán sâu cay một xã hội rối ren với những kẻ mang danh quý tộc, thượng lưu nhưng bản chất lại là những kẻ có lối sống và tâm hồn thối nát, đồi bại. Các tác phẩm tiêu biểu phải kể đến như tiểu thuyết Số đỏ, Giông tố, Vỡ đê,... mảng phóng sự có Cơm thầy cơm cô, Kỹ nghệ lấy tây. 'Số đỏ' được đăng đầu tiên ở tờ Hà Nội báo từ số 40 và in thành sách vào năm 1938, nội dung kể về cuộc đời của Xuân, hay còn gọi là Xuân Tóc Đỏ về cuộc đời 'bươn chải' trong xã hội thượng lưu của hắn. Đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia nằm ở chương XV, kể về đám ma 'thượng lưu' của cụ cố tổ, người mà vô tình bị Xuân làm tức chết.

Xuân cũng là một người có cuộc đời lắm gian truân trắc trở, hắn từ nhỏ đã mồ côi cha mẹ, sống với họ hàng, nhưng cũng sớm bị tống cổ, bởi họ chẳng ưa gì một đứa có tính gian, chỉ tổ nuôi ong tay áo. Thế là Xuân phải tự bươn chải kiếm sống bằng nhiều nghề khác nhau, giữa cái phố thị Hà Nội nửa Tây, nửa ta xô bồ. Vì cuộc sống, vì miếng ăn Xuân tóc đỏ buộc phải hành nghề ăn cắp ăn trộm những trái me, trái sấu ven những con đường Hà Nội, thứ mà được mấy tên cảnh sát trật tự canh như của quý. Đọc cuốn Chuyện cũ Hà Nội của Tô Hoài mới thấy sự khổ cực, bất hạnh của những đứa trẻ như Xuân, cành me cành sấu không phải dễ trèo, lại dễ gãy, đôi lúc sáng sớm người ta sẽ thấy dưới những gốc cây ấy là những bãi máu, cùng với đám cành lá gãy lả tả, chắc hẳn rằng đứa bé xui xẻo kia cũng lắm thương tật phen này. Quay lại với Xuân, hắn may mắn sống sót, hết trèo me, trèo sấu hắn lại mon men sang cái nghề bán thuốc dạo, với những bài quảng cáo đọc vanh vách, mát lòng mát dạ kẻ nghe, tưởng như uống thứ thuốc 'dởm' của hắn thì người chết có lẽ cũng sống lại ngay được. Hắn sống vật vờ, lang thang khắp Hà Nội, nhìn thấy, tiếp xúc với đủ thứ bẩn thỉu, lố lăng, khiến hắn dần bị tha hóa trong nhân cách, trở thành một kẻ lưu manh chính hiệu. Khác với Chí Phèo, vốn là một người chất phác thật thà, bị đổ oan vào tù, sau bị cả xã hội từ chối quyền làm người, khiến Chí trở nên lưu manh, tha hóa, trả thù đời, thì ở Xuân sự lưu manh của hắn xuất phát từ chính tính cách vốn gian xảo từ nhỏ, kết hợp việc phải bươn trải với cuộc sống khổ cực khiến hắn tự phát triển theo hướng lưu manh, và sự lưu manh của Xuân có phần khôn ngoan, giảo hoạt khác hẳn với cái lưu manh bế tắc của Chí Phèo. Sự lưu manh hóa của Xuân không diễn ra bằng sự bạo lực, máu me, đâm thuê chém mướn mà nó lại xuất phát từ chính tâm hồn, từ chính trong lời ăn tiếng nói, các cư xử, hắn sẵn sàng buông lời chọc ghẹo, tán tỉnh cô bán nước mía, cô đầm. Miệng thốt ra những lời lẽ thô tục như một thói quen, như một cách giải tỏa cảm xúc, có thể nói rằng những tối tăm, xấu xa trong cái xã hội phong kiến - nửa thực dân mực đồng thau lẫn lộn dường như đã kết tinh hết trong một con người như Xuân tóc đỏ, vô giáo dục, đầy xảo quyệt, dối gian, lẻo mép, quen lọc lừa và ưa hư vinh phù phiếm. Và cũng như Chí Phèo, bi kịch của Xuân cũng là bi kịch bị lưu manh hóa, tuy nhiên nhân vật này lại biết lợi dụng cái lưu manh của mình làm vốn liếng tiến thân, tự mở ra cho mình một con đường 'sáng', và cũng có lẽ Xuân sống ở thành thị, và có lẽ Xuân tóc đỏ may mắn hơn.

Những dĩ nhiên không phải chỉ với bản lĩnh lưu manh, lẻo mép, khéo nịnh và chút may mắn mà Xuân có thể tiến vào giới thượng lưu, cả một quá trình ấy cũng cần có sự giúp đỡ to lớn từ những kẻ tự xưng mình là quý phái, sang trọng như bà Phó Đoan, một me tây dâm đãng. Một kẻ bịp bợm, tự tâng bốc bản thân thành bác sĩ khi chỉ biết mấy kiến thức y lý góp nhặt từ việc bán thuốc dạo, tự xưng là vận động viên quần vợt khi mới chỉ biết nhặt bóng. Thế nhưng bằng cái miệng khéo léo, bằng sự nâng đỡ tâng bốc của bà Phó Đoan, Xuân tóc đỏ đã dễ dàng tiến thân vào làm thân với gia đình cụ cố Hồng, dùng những lời lẽ dâm đãng, tán tỉnh cô Tuyết dễ dãi lại nhẹ dạ cả tin, rồi dần nhận được sự tin yêu của cả gia đình danh giá này. Đến mức dẫu gây ra cái chết cho cụ cố tổ nhưng hắn lại được mang ơn, danh dự càng thêm to, thậm chí người ta còn bào chữa cho hắn bằng một cái lý do rất lố bịch, hài hước rằng vì giận quá nên 'quên mất lương tâm nhà nghề'. Xuân tóc đỏ biến mất ba ngày trời sau cái chết của cụ cố, hắn trốn vì sợ liên lụy, sợ bị bắt lên đồn vì tội ngộ sát, thế nhưng những kẻ quý phái, sang chảnh lại cứ nghĩ hẳn rằng hắn từ chối không chữa vì giận cụ tổ, nên cũng chẳng ai dám chữa. Sau khi đám tang diễn ra người ta lại thấy Xuân xuất hiện, thực tế rằng hắn đã nghe ngóng chán chê, và chắc chắn rằng không có kẻ nào vây bắt, thậm chí danh tiếng của hắn còn tăng vọt, được mang ơn thì hắn mới thò đầu ra giả vờ mang vòng hoa đến thăm viếng, vẫn với cái bộ dáng đạo mạo của một kẻ quan to chức lớn, chu toàn cẩn thận.

Đọc hết cả cuốn tiểu thuyết người ta dễ dàng khẳng định rằng Xuân tóc đỏ là một kẻ cực kỳ nhạy bén và thức thời, chính cái lưu manh, khôn lỏi và dâm đãng vốn được coi là thối tha trong xã hội của hắn, đã bắc cầu cho hắn gặp được những kẻ cũng 'cá mè một lứa' với hắn như bà Phó Đoan, cô Tuyết lẳng lơ, vợ chồng Văn Minh, ông cố Hồng ưa nịnh, ưa sĩ diện, bóng bẩy, ham mê vật chất mà xem kẻ hại chết cha như là người ban ơn. Khẳng định rằng Xuân tóc đỏ may mắn, nhưng cũng phải nhìn lại cái quãng đường đầy chông gai mà hắn đã đi qua suốt từ khi thơ ấu đến khi trưởng thành, cuộc đời đã rẽ lối cho hắn trở thành một tay lọc lõi. Khá khen cho một Xuân tóc đỏ biết thời biết thế, biết tiến biết lùi, sẵn sàng thích nghi được với hoàn cảnh, luôn chuẩn bị cho mình những kịch bản, những cái mặt nạ khác nhau để ứng phó với đủ mọi thể loại người, thậm chí là nắm bọn quyền quý ấy trong lòng bàn tay. Dĩ nhiên Xuân cũng chẳng thèm giấu diếm cái xuất thân của mình hắn vẫn luôn thẳng thắn 'Tôi thì danh giá quái gì, Hạ lưu. Ma cà bông. Nhặt banh quần. Không đứng đắn'. Chí ít so với những kẻ bề ngoài bóng bẩy, đẹp đẽ nhưng bản chất lại thối tha, ti tiện thì Xuân vẫn còn thẳng thắn chán!

Cả cuộc cuộc đời Xuân và sự lưu manh của Xuân đã phơi bày ra cái bộ mặt lố bịch, đốn mạt của cái tầng lớp tự xưng là thượng lưu của cái xã hội nửa tây nửa ta lúc bấy giờ. Xuân là kết tinh là sản phẩm không phải của tạo hóa mà là của chính xã hội ấy, giữa một xã hội thật giả đúng sai lẫn lộn, một kẻ đầu đường xó chợ, lưu manh không nghề ngỗng phải tự cứu lấy mình bằng chính sự lưu manh, chính thói lẻo mép bẩn thỉu, chính những lời xảo ngôn, lọc lừa sao cho xứng với những kẻ tự xưng là quyền quý.

Bài tham khảo 2

Nhắc đến Nam Cao người ta nhớ ngay đến Chí Phèo. Nhắc đến Ngô Tất Tố người ta không thể nào quên Chị Dậu. Còn Vũ Trọng Phụng lại ghi dấu trong lòng người đọc với Xuân Tóc Đỏ - Nhân vật chính trong tiểu thuyết số đỏ, một kẻ cơ hội bò dần vào giới thượng lưu bằng nhiều mánh khóe mà bất cứ một con người bình thường nào cũng không nghĩ ra được. Có thể nói Xuân Tóc Đỏ làm nên thành công cho số đỏ.

Cái tên Xuân Tóc Đỏ gắn liền với nguồn gốc xuất thân và quãng đời chẳng lấy gì làm đẹp đẽ của hắn. Sinh ra thuộc tầng lớp dưới đáy xã hội, mồ côi cả cha lẫn mẹ. Xuân đi ở cho nhà bác họ, nhưng mới chín, mười tuổi, Xuân đã có hành động bỉ ổi, bị bác đánh và đuổi đi. Không nhà, không cửa, không người thân thích, hắn sống lang thang bằng đủ mọi nghề của một kẻ ma cà bông: Thằng Xuân lấy đầu hè xó chợ làm nhà, lấy sấu ở các phố, lấy cá ở Hồ Hoàn Kiếm làm cơm. Nó bán phá xa, bán nhật trình, chạy cờ rạp hát… Cảnh ngộ đó tạo cho nó lên một đứa hoàn toàn vô giáo dục, tuy nó tinh quái lắm, thạo đời lăm. Thế nhưng, trong cái xã hội thực dân tư sản thời Vũ Trọng Phụng với đông đúc những me Tây, nhà giàu hãnh tiến, gái tân mất nết… Xuân Tóc Đỏ gặp số đỏ đến lạ kì.

Khởi đầu chuỗi ngày dài may mắn của đời Xuân Tóc Đỏ bắt nguồn từ một hành động chẳng lấy gì làm tốt đẹp. Hắn dòm trộm một cô đầm thay váy và bị bắt quả tang. Người ta nhốt hắn vào bót lôi xềnh xệch ra sân mà tát, mà sỉ vả. Nhưng số đỏ đã mỉm cười với hắn. Nhờ hành động dòm trộm ấy, Xuân Tóc Đỏ đã lọt vào mắt xanh của bà Phó Đoan - một me Tây góa chồng dâm đãng. Bà Phó Đoan bỏ tiền nộp phạt cho cảnh sát, bảo lãnh cho Xuân ra tù với mục đích biến hắn thành công cụ thỏa mãn thói dâm ô của bà. Ngày đầu đến nhà bà Phó Đoan, bước chân đầu tiên vào xã hội thượng lưu, Xuân Tóc Đỏ có chút ngờ nghệch, nhưng Xuân nhanh chóng thích nghi, nhập vào xã hội đó để tiến thân.

Xuân sau khi được bà Phó Đoan cứu khỏi cảnh tù tội, được bà giới thiệu với tiệm may Âu hóa của vợ chồng Văn Minh - một thành viên của xã hội thượng lưu. Bước vào đây, Xuân đã gặp được nhiều sự may mắn ngẫu nhiên. Hắn bập bõm học những mốt y phục: Ngây thơ, Lời hứa, Chờ một phút… rồi nhờ vào cái tài lẻo mép của hắn, hắn được những kẻ thượng lưu dốt nát đánh giá rất cao Xuân bắt đầu tham dự vào cải cách xã hội, hắn thực sự đi vào cái thế giới giàu sang, điều mà trước đó, Xuân Tóc Đỏ mơ cũng không thấy nổi.

Lúc đầu do đột ngột bị ném vào cái xã hội thượng lưu, quá xa lạ với môi trường sống quen thuộc, Xuân hoàn toàn bị động trước cái số đỏ của mình nên hoặc không khai thác được, hoặc bỏ lỡ dịp may bày sẵn như lần đầu đến nhà bà Phó Đoan. Rồi sau đó, Xuân vốn tinh quái và thạo đời, Xuân nhanh chóng hiểu ra rằng cái xã hội sang trọng mà hắn lọt vào được cũng như cái xã hội lem luốc của hắn bề ngoài tuy khác nhau nhưng cùng chung một bản chất, dâm ô, đểu cáng, hám danh, bịp bợm. Và khi đã hiểu Xuân quyết định dành cho mình một vị trí trong xã hội đó. Hắn đã thực sự thành công.

Ở tiệm may Âu hóa vài ngày, Xuân đã được mụ Phó Đoan khen là được việc ở đâu vui vẻ đây, thịnh vượng đấy. Văn Minh vợ cũng khen hết lời: Hắn thông minh lắm! Mới vào đây có vài ngày mà khách khứa xem ý ai cũng mến. Còn Văn Minh chồng thì ôn tồn nhận xét “được cái hắn cũng mồm mép nhanh nhảu”. Các bà, các cô thì thích hắn vì hắn khéo nịnh, khéo hót, có người khen Xuân là phong nhã, hiểu biết nhiều. Nhưng Xuân thực chất là một tên láu cá, xảo quyệt. Hắn dĩ sử dụng tất cả những gì thu lượm được trong cõi đời lăn lóc dưới đáy xã hội để tiến thân. Đó là một sự trào phúng đặc sắc của nhà văn. Với Xuân, hắn chỉ có tính thông minh, kiểu con vẹt và triết lí của một cái đầu rỗng tuếch!

Xuân, tên ma cà bông ngày xưa chuyên thổi loa quảng cáo thuốc lậu ngày nào, nhờ thế đã thuộc lòng được mớ kiến thức bập bõm, lộn xộn bỗng trở thành sinh viên trường thuốc, đốc tờ Xuân. Ngồi hóng chuyện giữa cụ cố Hồng, bà Phó Đoan, vợ chồng Văn Minh về bệnh tình của cụ tổ, hắn đem những điều này góp ý vào. Ngay sau đó, hắn thành sinh viên trường thuốc qua sự bịp bợm của Văn Minh đang tìm một thầy thuốc rởm để cụ tổ chết đi. Trước sự “thông thạo” về y lí của Xuân, cả bà Phó Đoan và vợ chồng Văn Minh đều kinh hoàng, không hiểu duyên cớ vì đâu, cụ cố Hồng kính cẩn hỏi Xuân: Bẩm ngài ngài làm gì mà giỏi về y lí như vậy ạ ?

Xuân đã bước lên những bậc thang của danh vọng, sự ngu độn của nó được người ta cho là nhũn nhặn, khiêm tốn. Bà Phó Đoan xem nó là người có học thức. Ông Phán Mọc Sừng cũng cho Xuân là người đứng đắn. Nhờ tài bẻm mép của Xuân mà cửa hàng Âu hóa của vợ chồng Văn Minh phát đạt, nhờ tài chữa bệnh bằng thuốc Thánh đền Bia (thực ra là nước ao và rau dại) mà cụ tổ khỏi bệnh, Uy tín của Xuân được nâng cao, được mọi người tâng bốc. Lúc đầu, Xuân chỉ là công cụ của bọn lừa bịp, sau đó, Xuân trở thành kẻ đi lừa đi bịp. Những ngôn ngữ của kẻ vô học: nước mẹ gì, mẹ kiếp… được bọn kia tôn sùng. Xuân Tóc Đỏ ngày càng lên tầm cao danh vọng, hắn kiêu ngạo, mọi người trở nên sợ hắn và lấy lòng hắn. Hắn được cô Tuyết - con gái cụ cố Hồng mang tiếng là hư hỏng với hắn mê như điếu đổ. Hắn gây ra cái chết của cụ tổ - cái chết mà lũ con cháu mong ngày mong đêm khi tố cáo tội ngoại tình của con gái cụ. Sự có mặt của Xuân trong lễ lang mà là danh giá và vinh dự cho đại gia đình con cháu bất hiếu này lắm lắm!

Tiểu thuyết Số đỏ kết thúc khi Xuân đã leo lên nấc thang cuối cùng của danh vọng Xuân - vĩ nhân; anh hùng cứu quốc đang diễn thuyết trước đông đảo quần chúng, gọi quần chúng là mi. Bằng hành động bịp bợm của nước Xiêm để tránh họa chiến tranh. Trong cái xã hội tư sản nhố nhăng đó, kẻ vô học như Xuân được biểu dương, tán tụng đến không ngờ.

Xây dựng nhân vật điển hình Xuân Tóc Đỏ, Vũ Trọng Phụng đã thể hiện một tài năng trào phúng bậc thầy. Có thể xem mỗi chương trong số đỏ là một màn kịch mà các xung đột diễn ra đầy kịch tính. Trong xã hội đó, kẻ vô học đào luyện trong nền văn hóa vỉa hè trở thành anh hùng cứu quốc, vĩ nhân, quả là sự châm biếm sâu cay. Qua nhân vật này, tác giả thể hiện sự tố cáo mạnh mẽ đối với xã hội đương thời - xã hội tư sản đầy rẫy thói dâm ô, bịp bợm vô liêm sỉ mà Xuân Tóc Đỏ là một điển hình.

Hình tượng nhân vật Xuân Tóc Đỏ là một sáng tạo độc đáo của Vũ Trọng Phụng. Giữa những nhân vật về người nông dân quen thuộc như: Chị Dậu, Chí Phèo… những tên địa chủ như: Bá Kiến, Nghị Quế,… Xuân Tóc Đỏ quà là độc nhất vô nhị trong văn học hiện thực trào phúng trước Cách mạng tháng Tám.