Lý thuyết Lịch sử 8 (Kết nối tri thức 2024) Bài 10: Sự hình thành chủ nghĩa đế quốc ở các nước Âu - Mỹ (Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX)

1. Những nét chính về quá trình hình thành chủ nghĩa đế quốc

- Khoảng 30 năm cuối thế kỉ XIX, kinh tế tư bản phát triển mạnh mẽ tại Tây Âu và Bắc Mỹ với sự hỗ trợ của phát minh khoa học, kĩ thuật.

- Các công ty độc quyền lớn hình thành dưới nhiều hình thức khác nhau và chi phối đời sống xã hội ở mỗi quốc gia.

- Tư bản tài chính ra đời từ sự dung hợp giữa tư bản công nghiệp và tư bản ngân hàng.

- Ngoài ra, các nước tư bản phương Tây còn xâm lược và bóc lột thuộc địa, dẫn tới sự hình thành của chủ nghĩa đế quốc.

2. Các nước đế quốc Anh, Pháp, Đức, Mỹ từ cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX

a) Anh

- Anh tụt xuống vị trí thứ ba về công nghiệp cuối thế kỉ XIX, sau Mỹ và Đức, nhưng vẫn dẫn đầu thế giới về xuất khẩu tư bản và thương mại.

- Nhiều công ti độc quyền về công nghiệp và tài chính ra đời, thao túng nền kinh tế.

- Là nước quân chủ lập hiến, với hai đảng Tự do và Bảo thủ bảo vệ quyền lợi giai cấp tư sản.

- Anh trở thành đế quốc có nhiều thuộc địa nhất thế giới, đẩy mạnh xâm lược thuộc địa.

b) Pháp

- Kinh tế Pháp: chậm lại vì hậu quả Chiến tranh Pháp – Phổ, tụt xuống thứ tư trong công nghiệp và nông nghiệp nhỏ. Các công ti độc quyền ngân hàng chi phối kinh tế Pháp, xuất khẩu tư bản đứng thứ hai sau Anh.

- Đối nội: Cộng hoà thứ ba ở Pháp thường xuyên khủng hoảng, chính phủ Cộng hoà đàn áp nhân dân và công nhân.

- Đối ngoại: Pháp đẩy mạnh xâm lược và thuộc địa, có hệ thống thuộc địa lớn thứ hai thế giới, ở châu Phi, châu Á,...

c) Đức

- Về kinh tế, Đức phát triển nhanh trên con đường tư bản chủ nghĩa, đứng đầu châu Âu và thứ hai thế giới (sau Mỹ) về công nghiệp. Các công ti độc quyền được hình thành.

- Về đối nội, Đức là nước liên bang theo chế độ quân chủ lập hiến, quý tộc địa chủ liên kết với tư bản độc quyền để thống trị nhân dân.

- Về đối ngoại, Đức chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, chạy đua vũ trang và dùng vũ lực để chia lại thuộc địa trên thế giới.

d) Mỹ

- Mỹ vươn lên đứng đầu thế giới về sản xuất công nghiệp, gấp đôi Anh năm 1894.

- Các công ti độc quyền lớn của Mỹ là: Rốc-phe-lơ (dầu mỏ), Moóc-gân (thép), Pho (ô tô).

- Nông nghiệp Mỹ phát triển mạnh nhờ canh tác hiện đại, cung cấp lương thực cho châu Âu.

- Hai đảng Cộng hoà và Dân chủ nắm quyền và phục vụ quyền lợi tư sản.

- Mỹ bành trướng ở châu Á - Thái Bình Dương, chiếm Phi-líp-pin và Cu-ba, ảnh hưởng đến Trung và Nam Mỹ.

Sơ đồ tư duy Sự hình thành chủ nghĩa đế quốc ở các nước Âu - Mỹ (Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX)