Lý thuyết Lịch sử 8 (Kết nối tri thức 2024) Bài 8: Phong trào Tây Sơn

1. Khởi nghĩa Tây Sơn bùng nổ

- Chính quyền Đàng Trong suy yếu từ giữa thế kỉ XVIII.

- Quan lại tham nhũng, địa chủ, cường hào lấn chiếm ruộng đất nông dân.

- Chế độ tô thuế, lao dịch gây khổ đau cho dân.

- Nỗi bất bình, oán hận của tầng lớp xã hội tăng cao.

- Năm 1771, ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ khởi nghĩa.

- Căn cứ nghĩa quân ở Tây Sơn thượng đạo với khẩu hiệu 'lấy của người giàu chia cho người nghèo'.

- Khởi nghĩa thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia.

2. Những thắng lợi tiêu biểu của phong trào Tây Sơn

a) Lật đổ chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong 

- Năm 1774, nghĩa quân Tây Sơn chiếm vùng rộng từ Quảng Nam đến Bình Thuận.

- Tình thế bất lợi khi phía bắc bị quân Trịnh tấn công, phía nam có quân chúa Nguyễn.

- Nguyễn Nhạc tạm hoãn với quân Trịnh để đánh quân Nguyễn.

- Nghĩa quân Tây Sơn 4 lần đánh vào Gia Định.

- Năm 1777, chúa Nguyễn bị bắt, giết, chỉ Nguyễn Ánh chạy thoát.

- Chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong bị lật đổ.

b) Đánh tan quân Xiêm xâm lược 

- Nguyễn Ánh cầu cứu vua Xiêm, quân Xiêm tấn công và chiếm miền Tây Gia Định.

- Nguyễn Huệ tiến quân vào Gia Định, đóng đại bản doanh ở Mỹ Tho và chọn Rạch Gầm - Xoài Mút làm trận địa quyết chiến.

- Trận Rạch Gầm - Xoài Mút diễn ra ngày 19-1-1785. Quân Tây Sơn chặn đánh quân Xiêm bằng cách đánh nghi binh, nhử quân vào trận địa mai phục, kết hợp dùng thuyền, bè lửa đốt cháy thuyền giặc, khiến quân Xiêm bị tiêu diệt gần hết.

- Trận Rạch Gầm - Xoài Mút trở thành một trong những trận thuỷ chiến lớn của lịch sử chống ngoại xâm của Việt Nam và đánh dấu sự trỗi dậy của phong trào dân tộc Tây Sơn.

c) Lật đổ chính quyền chúa Trịnh. Triều Lê sụp đổ 

- Tháng 5 –1786, quân Tây Sơn hạ thành Phú Xuân và giải phóng Đàng Trong.

- Quân Tây Sơn tiến vào Thăng Long (tháng 7 – 1786), lật đổ chúa Trịnh, giao lại quyền cho vua Lê.

- Năm 1788, Nguyễn Huệ tiến quân ra Bắc lần thứ hai, sụp đổ chính quyền phong kiến Lê - Trịnh.

d) Đại phá quân Thanh xâm lược 

- Cuối năm 1788, nhà Thanh xâm lược nước ta với 29 vạn quân do Tôn Sĩ Nghị chỉ huy.

- Quân Tây Sơn rút khỏi Thăng Long, tạo phòng tuyến thuỷ-bộ liên hoàn.

- Tháng 12-1788, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế Quang Trung, chỉ huy 5 đạo quân Tây Sơn giải phóng Thăng Long trong 5 ngày, bảo vệ độc lập của đất nước.

3. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của phong trào Tây Sơn 

- Tinh thần yêu nước, đồng lòng và dũng cảm của quân dân ta, cùng với lãnh đạo tài tình của Quang Trung và bộ chỉ huy nghĩa quân đã giúp phong trào Tây Sơn giành thắng lợi.

- Tây Sơn lật đổ chính quyền phong kiến Nguyễn-Trịnh, xoá bỏ chia cắt đất nước, và đặt cơ sở cho việc khôi phục nền thống nhất quốc gia. Phong trào còn đánh tan các cuộc xâm lược của quân Xiêm, quân Thanh, bảo vệ vững chắc độc lập và chủ quyền của Tổ quốc.

- Ca ngợi công lao của vua Quang Trung, công chúa Ngọc Hân đã viết:

Mà nay áo vải cờ đào,

Giúp dân dựng nước, xiết bao công trình.

Sơ đồ tư duy Phong trào Tây Sơn