Lý thuyết Lịch sử 8 (Cánh diều 2024) Bài 3: Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX

Lịch sử 8 Bài 3: Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX

A. Lý thuyết Lịch sử 8 Bài 3: Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX

I. Quá trình xâm nhập Đông Nam Á của thực dân phương Tây

- Từ thế kỉ XVI, sau các cuộc phát kiến địa lí, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, tiếp đó là Hà Lan, Anh, Pháp,... lần lượt xâm nhập vào khu vực Đông Nam Á bằng nhiều con đường khác nhau như thương mại, tôn giáo, ngoại giao, quân sự,...

+ Về thương mại: các nước phương Tây cử đội thuyền buôn, thành lập công ty thương mại, lập thương điểm để buôn bán với các nước Đông Nam Á.

+ Về tôn giáo: theo chân những đoàn thuyền buôn, các giáo sĩ đến truyền bá Thiên Chúa giáo kết hợp với tìm hiểu địa lí, lịch sử, văn hoá của các nước Đông Nam Á.

+ Về ngoại giao: chính phủ các nước phương Tây cử đại diện đến Đông Nam Á đề nghị kí kết hiệp ước thương mại hoặc xin phép cho giáo sĩ được hoạt động.

+ Về quân sự: Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và sau đó là Hà Lan, Anh lần lượt đưa quân đến xâm lược, trước tiên là khu vực Đông Nam Á hải đảo. Ở khu vực Đông Nam Á lục địa, vào cuối thế kỉ XIX, Anh chiếm Miến Điện (Mi-an-ma), Pháp tấn công và hoàn thành xâm lược Cam-pu-chia, Việt Nam, Lào.

II. Tình hình chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội của các nước Đông Nam Á

* Về chính trị

- Các nước Đông Nam Á lần lượt mất độc lập, trở thành thuộc địa của thực dân phương Tây. 

- Chính quyền thuộc địa được thiết lập tại mỗi nước, trong đó các thế lực phong kiến vẫn được duy trì, làm tay sai cho chính quyền thực dân.

* Về kinh tế

- Kinh tế Đông Nam Á phụ thuộc vào các nước phương Tây, trở thành thị trường tiêu thụ, là nơi cung cấp nguyên vật liệu giá rẻ cho các nước này. 

- Tư bản phương Tây chủ yếu đầu tư vào khai thác khoáng sản và chiếm ruộng đất để lập đồn điền. 

- Hệ thống đường bộ, đường sắt, cảng,... được xây dựng nhằm phục vụ cho nhu cầu khai thác thuộc địa.

* Về văn hoá

- Văn hoá phương Tây từng bước du nhập một cách cưỡng bức vào các nước Đông Nam Á thông qua hệ thống giáo dục mới. 

* Về xã hội

- Xã hội các nước Đông Nam Á chuyển biến mạnh mẽ dưới tác động của quá trình xâm lược và khai thác thuộc địa. 

- Các giai cấp và tầng lớp mới ra đời, số lượng ngày càng tăng như công nhân, tư sản, tiểu tư sản.

III. Cuộc đấu tranh chống ách đô hộ của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á

- Nhân dân các nước Đông Nam Á đứng lên đấu tranh để giành lại độc lập, tiêu biểu là ở In-đô-nê-xi-a và Phi-lip-pin.

- Tại In-đô-nê-xi-a, vào thế kỉ XVII, Tơ-ru-nô Giô-giỗ kêu gọi nhân dân chống triều đình A-mang-ku-rát và thực dân Hà Lan. Từ năm 1825 đến năm 1830, Hoàng tử Đi-pô Nơ-gô-rô lãnh đạo nhân dân đấu tranh vũ trang chống thực dân Hà Lan tai dão Gia-va.

- Tại Phi-lip-pin, từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX diễn ra hàng trăm cuộc khởi nghĩa của nhân dân chống thực dân Tây Ban Nha, điển hình là khởi nghĩa ở đảo Bô-hô, Lai-ơ-ta, Pan-ga-si-nan, I-lô-kô,... (thế kỉ XVII), ở đảo Bô-hô (thế kỉ XVIII).

- Các cuộc đấu tranh của nhân dân Đông Nam Á (trong đó có ba nước Đông Dương) chống ách đô hộ của thực dân phương Tây đều bị đàn áp, dập tắt bằng vũ lực. 

- Nguyên nhân thất bại:

+ Thiếu tổ chức, không có đường lối lãnh đạo đúng đắn.

+ Chênh lệch về lực lượng với quân đội của thực dân phương Tây.

Sơ đồ tư duy Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX

B. 10 câu trắc nghiệm Lịch sử 8 Bài 3: Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX

Câu 1: Hà Lan từng bước xâm chiếm phần lớn lãnh thổ In- đô- nê-xi-a vào khoảng thời gian nào?

A. Đầu thế kỉ XVII

B. Đầu thế kỉ XVII

C. Cuối thế kỉ XVI

D. Cuối thế kỉ XVII

Đáp án đúng: A

Câu 2: Giữa thế kỉ XIX, sau khi hoàn thành xâm chiếm một phần Mã Lai và Miến Điện, thực dân Anh bắt đầu xâm nhập vào?

A. Xiêm

B. Mi-an-ma

C. Phi-lip-pin

D. Cả ba đáp án trên đều đúng

Đáp án đúng: A

Câu 3:  Chính sách cai trị hà khắc của chủ nghĩa thực dân ở Đông Nam Á đã khiến mâu thuẫn nào phát triển gay gắt?

A. Mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc thuộc địa với chủ nghĩa thực dân

B. Mâu thuẫn giữa nhân dân với quan lại

C. Mâu thuẫn giữa địa chủ và nô lệ

D. Cả ba đáp án trên đều đúng

Đáp án đúng: A

Giải thích 

Chính sách cai trị hà khắc của chủ nghĩa thực dân ở Đông Nam Á đã khiến mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc thuộc địa với chủ nghĩa thực dân

Câu 4: Tình hình chính trị của các nước Đông Nam Á sau khi bị đô hộ?

A. Lần lượt mất độc lập

B. Các thế lực phong kiến vẫn được duy trì

C. Làm tay sai cho chính quyền thực dân

D. Tất cả các phương án trên

Đáp án đúng: D

Giải thích:

- Tình hình chính trị của các nước Đông Nam Á sau khi bị đô hộ

+ Các nước Đông Nam Á lần lượt mất độc lập, trở thành thuộc địa của thực dân phương Tây. 

+ Chính quyền thuộc địa được thiết lập tại mỗi nước, trong đó các thế lực phong kiến vẫn được duy trì, làm tay sai cho chính quyền thực dân.

Câu 5: Giữa thế kỉ XVI, nước nào bị thực dân Tây Ban Nha xâm chiếm gần hết và áp đặt ách thống trị suốt 350 năm?

A. Indonesia

B. Malaysia

C. Myanmar

D. Philippines

Đáp án đúng: D

Câu 6: Từ nửa sau thế kỉ XVI, thực dân Anh, Hà Lan, Pháp làm gì ở Mã Lai và Miến Điện?

A. Nghiên cứu chế tạo vũ khí hạt nhân

B. Tranh chấp ảnh hưởng

C. Phối hợp phát triển kinh tế

D. Tất cả các đáp án trên.

Đáp án đúng: B

Giải thích

Từ nửa sau thế kỉ XVI, thực dân Anh, Hà Lan, Pháp tranh chấp ảnh hưởng tại Mã Lai và Miến Điện

Câu 7:  Đến cuối thế kỉ XIX, nước nào là quốc gia duy nhất ở Đông Nam Á giữ được độc lập?

A. Mi-an-ma

B. Phi-lip-pin

C. Xiêm

D. Việt Nam

Đáp án đúng: C

Câu 8: Phi-lip-pin trở thành thuộc địa của Mỹ vào năm nào?

A. 1898

B. 1989

C. 1798

D. 1889

Đáp án đúng: A

Câu 9: Tây Ban Nha hoàn thành xâm lược và đặt ách cai trị lên phần lớn các đảo của Phi-lip-pin vào thời gian nào?

A. Thập niên 70 của thế kỉ XVI

B. Thập niên 60 của thế kỉ XVI

C. Thập niên 50 của thế kỉ XVI

D. Thập niên 40 của thế kỉ XVI

Đáp án đúng: A

Giải thích:

Tây Ban Nha mở đầu cuộc tiến hành xâm lược Philippines bằng cuộc viễn chinh của Lopez de Legaspi năm 1564, đến năm 1571 về cơ bản, Tây Ban Nha đã hoàn thành xâm lược và đặt ách cai trị lên được toàn bộ quần đảo này (trừ các tiểu quốc Hồi giáo phía Nam)

Câu 10: Tình hình văn hóa của các nước Đông Nam Á sau khi bị đô hộ?

A. Văn hóa phương Tây từng bước du nhập một cách cưỡng bức vào các nước Đông Nam Á thông qua hệ thống giáo dục mới

B. Thiên Chúa giáo được tạo điều kiện phát triển và dần trở thành tôn giáo phổ biến

C. Nhiều phong tục và tư tưởng lạc hậu của người bản địa vẫn được duy trì để thực dân dễ cai trị

D. Tất cả phương án trên 

Giải thích:

- Tình hình văn hóa của các nước Đông Nam Á sau khi bị đô hộ: 

+ Văn hoá phương Tây từng bước du nhập một cách cưỡng bức vào các nước Đông Nam Á thông qua hệ thống giáo dục mới

+ Theo chân những đoàn thuyền buôn, các giáo sĩ đến truyền bá Thiên Chúa giáo kết hợp với tìm hiểu địa lí, lịch sử, văn hoá của các nước Đông Nam Á: Thiên Chúa giáo được tạo điều kiện phát triển và dần trở thành tôn giáo phổ biến

+ Nhiều phong tục và tư tưởng lạc hậu của người bản địa vẫn được duy trì để thực dân dễ cai trị