Lý thuyết Lịch sử 8 (Cánh diều 2024) Bài 9: Các nước Âu - Mỹ từ cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX

Lịch sử 8 Bài 9: Các nước Âu - Mỹ từ cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX

A. Lý thuyết Lịch sử 8 Bài 9: Các nước Âu - Mỹ từ cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX

I. Quá trình hình thành của chủ nghĩa đế quốc

- Những năm 30 năm cuối thế kỉ XIX, chủ nghĩa tư bản chuyển dần sang chủ nghĩa đế quốc => ra đời của chủ nghĩa tư bản độc quyền và sự mở rộng thị trường, xâm chiếm thuộc địa.

- Sự ra đời của chủ nghĩa tư bản độc quyền

+ Ứng dụng những thành tựu cách mạng công nghiệp, nền kinh tế của các nước tư bản Âu – Mỹ phát triển nhanh chóng. 

+ Các nhà tư bản có xu hướng tập trung sản xuất, tập trung tư bản => các tổ chức độc quyền ra đời, từng bước chi phối và lũng đoạn đất nước.

- Ở mỗi nước, tổ chức độc quyền tồn tại dưới những hình thức khác nhau: các-ten, xanh-đi-ca (ở Anh, Pháp, Đức), tơ-rớt (ở Mỹ),... 

- Quá trình tập trung tư bản cũng diễn ra trong lĩnh vực ngân hàng => các nhà tư bản ngân hàng đã tham gia vào sản xuất, kinh doanh;

- Tư bản công nghiệp cũng góp vốn vào ngân hàng =>  tầng lớp tư bản tài chính thao túng về kinh tế, tài chính,... của quốc gia.

- Việc mở rộng thị trường và xâm chiếm thuộc địa

+ Cuối thế kỉ XIX, các nước tư bản Âu – Mỹ đẩy mạnh mở rộng thị trường và xâm chiếm thuộc địa. 

+ Anh và Pháp đã có nhiều thuộc địa nhưng vẫn muốn mở rộng thêm. 

+ Đức và Mỹ đang trên đà phát triển nhanh, nhưng lại có quá ít thuộc địa, rất khao khát thị trường. 

=> Mâu thuẫn giữa các nước tư bản trong giai đoạn này diễn ra gay gắt.

II. Các đế quốc Anh, Pháp, Đức, Mỹ

1. Anh

* Về kinh tế

- Trước năm 1870, nước Anh ở vị trí số một thế giới, đến cuối thế kỉ XIX bị tụt xuống hàng thứ ba (sau Mỹ và Đức). 

- Đầu thế kỉ XX, nước Anh xuất hiện nhiều công ty độc quyền về công nghiệp và tài chính, từng bước thao túng nền kinh tế. Có thế lực lớn nhất là 5 ngân hàng ở Luân Đôn, chiếm 40 % số vốn đầu tư của cả nước.

* Về đối nội

- Nước Anh có Đảng Tự do và Đảng Bảo thủ thay nhau cầm quyền.

* Về đối ngoại

- Ưu tiên hàng đầu cho mở rộng thị trường và xâm chiếm thuộc địa. 

- Năm 1914, Anh có hệ thống thuộc địa trải rộng khắp thế giới với hơn 33 triệu km (gấp 12 lần thuộc địa của Đức).

2. Pháp

* Về kinh tế

- Trước năm 1870, tổng sản lượng công nghiệp của Pháp đứng vị trí thứ hai thế giới (sau Anh)

- Cuối thế kỉ XIX bị tụt xuống vị trí thứ tư (sau Mỹ, Đức và Anh). 

* Về đối nội

- Tình hình chính trị của nước Pháp rất phức tạp, liên tục thay đổi chính phủ. 

- Các chính phủ đều bảo vệ quyền lợi của giai cấp tư sản, thi hành chính sách đàn áp các cuộc đấu tranh của công nhân.

* Về đối ngoại

- Tăng cường xâm chiếm và bóc lột thuộc địa. 

- Năm 1914, Pháp có hệ thống thuộc địa đứng thứ hai thế giới (sau Anh). 

- Tư bản Pháp chú trọng cho các nước tư bản chậm phát triển vay lãi, đặc biệt là Nga, do vậy Lê-nin gọi chủ nghĩa đế quốc Pháp là “chủ nghĩa đế quốc cho vay lãi.

3. Đức

* Về kinh tế

- Trước năm 1870, sản lượng công nghiệp của Đức đứng thứ tư thế giới (sau Anh, Pháp và Mỹ).

- Năm 1890, nước Đức vươn lên dẫn đầu châu Âu và đứng thứ hai thế giới (sau Mỹ). 

- Nhiều công ty độc quyền ra đời trong các lĩnh vực luyện kim, than đá, hoá chất,... và chị phối nền kinh tế đất nước.

=> Nền kinh tế Đức có tốc độ phát triển nhanh chóng do đất nước đã thống nhất (1871)'

* Về đối nội

- Quý tộc địa chủ và tư sản liên kết chặt chẽ, thi hành chính sách đề cao chủng tộc Đức

- Đàn áp phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân.

* Về đối ngoại

- Đức chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa khi phần lớn đất đai trên thế giới đã bị các đế quốc khác phân chia => Chính phủ Đức muốn dùng vũ lực chia lại. 

- Lê-nin gọi chủ nghĩa đế quốc Đức là “chủ nghĩa đế quốc quân phiệt, hiếu chiến”.

4. Mỹ

* Về kinh tế

- Trong 30 năm (1865 – 1894), sản lượng công nghiệp của Mỹ từ vị trí thứ ba (sau Anh, Pháp) đã vươn lên vị trí số một thế giới.

- Tổ chức độc quyền ở Mỹ phổ biến là các tơ-rớt. 

* Về đối nội

- Đảng Cộng hoà và Đảng Dân chủ thay nhau cầm quyền, thi hành chính sách phục vụ quyền lợi của giai cấp tư sản và đàn áp phong trào đấu tranh của công nhân.

* Về đối ngoại

- Tư bản Mỹ đang trên đà phát triển nên rất cần thị trường, thuộc địa. 

- Mỹ đã áp dụng Học thuyết Mơn-rô để tạo ảnh hưởng ở khu vực Mỹ La-tinh, gạt bỏ ảnh hưởng của các nước châu Âu ra khỏi khu vực này. 

- Mỹ cũng tiến hành chiến tranh với Tây Ban Nha (1898) và giành thắng lợi, chiếm được Phi-lip-pin và Cu-ba.

Sơ đồ tư duy Các nước Âu - Mỹ từ cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX

B. 10 câu trắc nghiệm Lịch sử 8 Bài 9: Các nước Âu - Mỹ từ cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX

Câu 1: Hoàn cảnh Đế quốc Pháp cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX là?

A. Hệ thống thuộc địa của Pháp lớn thứ 2 thế giới.

B. Chiếm giữ vị trí thứ tư 4 thế giới về sản xuất công nghiệp

C. Cả hai đáp án trên đều đúng

D. Đứng đầu thế giới ngành công nghiệp nặng

Đáp án đúng: C

Câu 2: Những chuyển biến về chính sách đối nội của đế quốc Đức trong những năm cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX là?

A. Theo chế độ quân chủ lập hiến

B. Quý tộc địa chủ liên kết chặt chẽ với tư bản độc quyền để thống trị nhân dân

C. Cả hai đáp án trên đều đúng

D. Đáp án khác

Đáp án đúng: C

Giải thích

- Quý tộc địa chủ và tư sản liên kết chặt chẽ, thi hành chính sách đề cao chủng tộc Đức, theo chế độ quân chủ lập hiến

- Quý tộc địa chủ và tư sản cấu kết thống trị và đàn áp các phong trào nổi dậy đấu tranh của giai cấp công nhân

Câu 3: Trước năm 1870, tổng sản lượng công nghiệp của Pháp đứng thứ hai sau nước nào?

A. Mỹ

B. Nhật

C. Anh

D. Đức

Đáp án đúng: C

Giải thích

- Trước năm 1870, tổng sản lượng công nghiệp của Pháp đứng vị trí thứ hai thế giới (sau Anh)

- Trước năm 1870, nước Anh đứng ở vị trí số một thế giới nhưng đến cuối thế kỉ XIX đã bị tụt xuống vị trí thứ ba (sau nước Mỹ và nước Đức). 

Câu 4: Những chuyển biến về chính sách đối ngoại của đế quốc Đức trong những năm cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX là?

A. Giới cầm quyền chủ trương chạy đua vũ trang

B. Dùng vũ lực để chia lại thuộc địa trên thế giới

C. Cả hai đáp án trên đều đúng

D. Thể hiện thái độ hòa hoãn với Mỹ, Anh

Đáp án đúng: C

Giải thích:

- Trong khi phần lớn các đế quốc đã phân chia đất đai trên thế giới thì Đức chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, nhằm mục đích dùng vũ lực chia lại. 

- Lê-nin gọi chủ nghĩa đế quốc Đức là “chủ nghĩa đế quốc quân phiệt, hiếu chiến”.

Câu 5: Hoàn cảnh Đế quốc Đức cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX là?

A. Giới cầm quyền chủ trương chạy đua vũ trang, dùng vũ lực để chia lại thị trường thế giới

B. Chiếm giữ vị trí đứng đầu châu Âu và thứ hai thế giới về sản xuất công nghiệp

C. Hệ thống thuộc địa của Đức rất ít

D. Cả ba đáp án trên đều đúng

Đáp án đúng: D