Lý thuyết Lịch sử 8 (Cánh diều 2024) Bài 7: Phong trào Tây Sơn thế kỉ XVIII

Lịch sử 8 Bài 7: Phong trào Tây Sơn thế kỉ XVIII

A. Lý thuyết Lịch sử 8 Bài 7: Phong trào Tây Sơn thế kỉ XVIII

I. Nguyên nhân bùng nổ

- Giữa thế kỉ XVIII, chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong ngày càng suy yếu. 

- Tầng lớp quý tộc, quan lại chỉ quan tâm đến các thú vui chơi và hưởng thụ. 

- Trương Phúc Loan thâu tóm hết quyền hành, làm nhiều điều bạo ngược và nhũng nhiễu nhân dân.

- Nhân dân Đàng Trong phải chịu chế độ thuế khoá nặng nề. Thiên tai, mất mùa và nạn đói thường xuyên xảy ra.

- Nạn đói kéo dài, trộm cướp cũng nổi lên khắp nơi.

=> Mùa xuân năm 1771, ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ và Nguyễn Lữ đến vùng Tây Sơn thượng đạo (nay thuộc An Khê, Gia Lai) lập căn cứ, tập hợp nhân dân dựng cờ khởi nghĩa.

II. Những thắng lợi tiêu biểu của phong trào Tây Sơn

1. Lật đổ chúa Nguyễn, chúa Trịnh và vua Lê

- Phong trào Tây Sơn đã nhận được sự ủng hộ rộng rãi của các tầng lớp nhân dân. 

- Lực lượng và thanh thế nghĩa quân ngày càng lớn mạnh, lần lượt lật đổ chính quyền chúa Nguyễn, chúa Trịnh và vua Lê.

2. Đánh bại quân Xiêm và quân Thanh xâm lược

a) Đánh bại quân Xiêm xâm lược (1785)

- Sau khi chính quyền chúa Nguyễn bị lật đổ (1777), Nguyễn Ánh tập hợp lực lượng, chống lại quân Tây Sơn. Sau nhiều lần liên tiếp bị quân Tây Sơn đánh bại, Nguyễn Ánh sang Xiêm cầu viện. 

- Cuối năm 1784, vua Xiêm sai tướng Chiêu Tăng và Chiêu Sương đem 5 vạn quân tiến vào Gia Định, với sự dẫn đường của Nguyễn Ánh.

- Nguyễn Nhạc cử Nguyễn Huệ đem binh thuyền vào đánh đuổi quân Xiêm. 

- Ngày 19-1-1785, Nguyễn Huệ cho quân đánh nghi binh, nhử quân Xiêm vào trận địa mai phục, sau đó bất ngờ chặn đánh. 

=> Quân Xiêm bị tiêu diệt gần hết, chỉ còn vài nghìn quân chạy thoát về nước.

b) Đại phá quân Thanh xâm lược (1789)

- Giữa năm 1788, vua Lê Chiêu Thống cùng một số quan đại thần chạy lên phía bắc, rồi cho người sang cầu viện nhà Thanh. 

- Vua Thanh là Càn Long cử Tôn Sĩ Nghị chỉ huy 29 vạn quân, chia làm bốn đạo tiến vào Đại Việt theo ba hướng chính: Tuyên Quang, Cao Bằng và Lạng Sơn.

- Cuối tháng 12-1788, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế (lấy niên hiệu là Quang Trung) rồi thần tốc tiến quân ra Bắc. 

- Đêm 30 Tết Kỷ Dậu (1789), 5 đạo quân Tây Sơn cùng tiến ra Thăng Long.

- Sau 5 ngày (từ đêm 30 Tết đến trưa ngày mồng 5 Tết Kỷ Dậu), quân Tây Sơn đã đánh tan 29 vạn quân Thanh, trong đó thắng lợi tiêu biểu là trận Ngọc Hồi – Đống Đa. 

=> Tướng nhà Thanh là Sầm Nghi Đống không kịp thoát thân đã thắt cổ tự tử. Tôn Sĩ Nghị hoảng sợ, phải bỏ lại quân sĩ phía sau để tháo chạy về nước.

III. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của phong trào Tây Sơn

* Nguyên nhân thắng lợi

- Ý chí đấu tranh chống áp bức, bóc lột cùng truyền thống yêu nước chống ngoại xâm của dân tộc. 

- Tinh thần đoàn kết, đồng lòng của nghĩa quân và sự ủng hộ của đông đảo các tầng lớp nhân dân. 

- Sự lãnh đạo, chỉ huy tài tình của bộ chỉ huy nghĩa quân, đặc biệt là vai trò của Nguyễn Huệ – Quang Trung.

* Ý nghĩa lịch sử

- Thể hiện và chứng minh sức mạnh to lớn của quần chúng nhân dân. 

- Xoá bỏ ranh giới sông Gianh (phân chia Đàng Trong, Đàng Ngoài), lật đổ chính quyền phong kiến Nguyễn – Trịnh – Lê, 

- Đặt cơ sở cho sự nghiệp thống nhất đất nước, bảo vệ vững chắc nền độc lập và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước, đồng thời để lại nhiều bài học quý báu về nghệ thuật quân sự.

Sơ đồ tư duy Phong trào Tây Sơn thế kỉ XVIII

B. 10 câu trắc nghiệm Lịch sử 8 Bài 7: Phong trào Tây Sơn thế kỉ XVIII

Câu 1: Ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ dựng cờ khởi nghĩa ở đâu?

A. Tây Sơn thượng đạo

B. Tây Sơn hạ đạo

C. Quảng Nam

D. Bình Thuận

Đáp án đúng: A

Giải thích

Tây Sơn thượng đạo là nơi ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ đã dựng cờ khởi nghĩa mở đầu phong trào Tây Sơn năm 1771

Câu 2: Phong trào Tây Sơn bắt đầu vào năm?

A. 1771

B. 1772

C. 1777

D. 1775

Đáp án đúng: A

Giải thích 

Nguyễn Nhạc là người khởi xướng phong trào Tây Sơn, trong những giai đoạn đầu ông là thủ lĩnh của cuộc khởi nghĩa. Hai người anh em của ông là Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ cũng cùng tham gia và chuẩn bị các công việc cho khởi nghĩa bắt đầu từ năm 1771: tập hợp lực lượng và xây dựng căn cứ trên Tây Sơn thượng đạo

Câu 3: Nguyễn Huệ đã sử dụng cách đánh nào để quyết chiến với quân Xiêm?

A. Nghi binh, dụ quân Xiêm vào trận địa mai phục

B. Bất ngờ chặn đánh

C. Kết hợp dùng thuyền, bè lửa đốt cháy chiến thuyền giặc

D. Cả ba đáp án trên đều đúng

Đáp án đúng: D

Câu 4: Phong trào Tây Sơn do ai lãnh đạo?

A. Nguyễn Nhạc

B. Nguyễn Huệ

C. Nguyễn Lữ

D. Tất cả đáp án trên đúng

Đáp án đúng: D

Giải thích

Nguyễn Huệ, Nguyễn Nhạc và Nguyễn Lữ được biết đến với tên gọi Tây Sơn tam kiệt, là những người lãnh đạo phong trào Tây Sơn Tây Sơn.

Câu 5: Nguyên nhân bùng nổ phong trào Tây Sơn là?

A. Sự chia rẽ, rạn nứt của các khối đoàn kết

B. Mâu thuẫn giữa các vùng trong cả nước và giữa các nước với nhau

C. Bộ máy cai trị của chính quyền thực dân ngày càng bành trướng

D. Mâu thuẫn giữa các tầng lớp nhân dân (nhất là nông dân) với chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong\

Đáp án đúng: D

Câu 6: Thắng lợi tiêu biểu đánh dấu sự nghiệp nhà Tây Sơn là?

A. Lật đổ chúa Nguyễn và chính quyền Lê - Trịnh

B. Chiến thắng quân Xiêm xâm lược (1785)

C. Chiến thắng quân Thanh xâm lược (1789)

D. Cả ba đáp án trên đều đúng

Đáp án đúng: D