Giáo án Thực hành tiếng Việt: Đặc điểm cơ bản của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết (Kết nối tri thức 2024) | Ngữ văn 11

Hoạt động của GV và HS

Dự kiến sản phẩm cần đạt

Giao nhiệm vụ:

- GV  cho HS xem 2 đoạn clip:

+ Đoạn 1: Trích trong “Phim hài tết 2017 - Để cho tôi yên”

+ Đoạn 2: Trích trong  “Nhật ký Đặng Thùy Trâm”

- GV đặt câu hỏi: Như vậy, từ việc xem hai đoạn clip trên, chúng ta thấy để trao đổi ý nghĩ, tình cảm, thông tin cho nhau con người cần tiến hành bằng những cách nào ?

Thực hiện nhiệm vụ:

HS trả lời câu hỏi

Báo cáo thảo luận:

GV gọi 2 – 3 HS trả lời câu hỏi và nhắc lại kiến thức Tiếng Việt đã học ở Bài 1.

Phân tích kết luận:

- GV nhận xét:

- GV dẫn dắt vào vấn đề: Không phải ngẫu nhiên mà người ta chia ra phong cách ngôn ngữ sinh hoạt và phong cách ngôn ngữ nghệ thuật (gọt giũa). Để thấy rõ sự khác nhau này, ta cùng nhau đi vào tìm hiểu hai đặc trưng tiêu biểu của nó: Đặc điểm của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết.

HS trả lời câu hỏi

ngôn ngữ lời nói và ngôn ngữ chữ viết.

Hoạt động của GV – HS

Nội dung cần đạt

Giao nhiệm vụ:

GV đưa ra các ví dụ và đặt câu hỏi: Cần lưu ý những gì trong việc sử dụng ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết.

- Ví dụ 1: Chí Phèo là truyện ngắn đỉnh nhất của Nam Cao. Tác phẩm đã miêu tả quá ư chân thực tâm lý của người nông dân trong xã hội cũ.

- Ví dụ 2: Bà lão phấp phỏng bước theo con vào trong nhà. Đến giữa sân bà lão đứng sững lại, bà lão càng ngạc nhiên hơn. Quái, sao lại có người đàn bà nào ở trong ấy nhỉ? Người đàn bà nào lại đứng ngay đầu giường con mình thế kia? Sao lại chào mình bằng u? Không phải con cái Đục mà? AI thế nhỉ?

(Kim Lân, Vợ nhặt)

Thực hiện nhiệm vụ:

HS đọc phần tiểu dẫn trong SGK và trả lời câu hỏi.

GV quan sát và hỗ trợ HS

Báo cáo thảo luận:

- Học sinh trả lời.

- Học sinh khác thảo luận, nhận xét.

Phân tích kết luận:

- Giáo viên kết luận.

- Giáo viên chuẩn hóa kiến thức

* Xét ví dụ 1: Trong VD1, người viết đã mắc lỗi phong cách khi sử dụng những từ ngữ mang đậm tính khẩu ngữ: “đỉnh”, “quá ư”.

*Xét ví dụ 2: Trong VD2, đoạn văn miêu tả tâm lí bà cụ Tứ có sự xuất hiện của nhiều câu văn mang hình thức nửa trực tiếp. Lời người kể chuyện nương theo ý thức của nhân vật, tái hiện những “tiếng nói” đang vang lên trong nhân vật. Một số cách diễn đạt mang dấu ấn của khẩu ngữ được bảo lưu trong lời kể: Quái, sao lại có người đàn bà nào ở trong nhà ấy nhỉ?....

Những lưu ý trong việc sử dụng ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết.

Tùy hoàn cảnh và mục đích giao tiếp, chúng ta có thể sử dụng ngôn ngữ nói hoặc ngôn ngữ viết. Nhưng nếu đã sử dụng ngôn ngữ ở dạng nào thì cần đảm bảo sự nhất quán trong cách dùng từ ngữ, đặt câu phù hợp với dạng đó. Tình trạng lạc phong cách (dùng các phương tiện đặc trưng của ngôn ngữ nói cho văn bản viết và ngược lại) là điều cần tránh.

- Trong tác phẩm truyện, sự mô phỏng, tái tạo ngôn ngữ nói bằng ngôn ngữ viết là một đối tượng khảo sát, nghiên cứu thú vị. Sự cộng hưởng giữa ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết trong văn bản nghệ thuật tạo ra một số hiện tượng đặc biệt về lời văn.

- Khả năng miêu tả ngôn ngữ gắn liền với những đặc điểm cá thể của nhân vật (xuất thân, địa phương, môi trường sống, tầng lớp xã hội,…) là một bước tiến của tự sự hiện đại.