Tác giả tác phẩm Con đường mùa đông (Kết nối tri thức 2024) Ngữ văn 11 chi tiết nhất

Tác giả tác phẩm: Con đường mùa đông - Ngữ văn 11

I. Tác giả A-lếch-xan-đrơ Xéc-ghê-ê-vích Puskin

- A-lếch-xan-đrơ Xéc-ghê-ê-vích Puskin (1799 - 1837)

- Xuất thân trong một gia đình quý tộc mê thơ và biết làm thơ từ thuở học sinh.

- Xã hội: sinh ra và lớn lên trong thời đại cả nước Nga đang bị đè nặng bởi ách thống trị của chế độ nông nô chuyên chế.

- Là nhà thơ mở đầu, đặt nền móng cho văn học hiện thực Nga thế kỉ XIX.

- Đóng góp của Puskin cho nền văn học: Puskin có đóng góp trên nhiều mặt, nhiều thể loại, nhưng cống hiến vĩ đại nhất của ông vẫn là Thơ trữ tình với hơn 800 bài thơ và 13 bản trường ca bất hủ. Vì thế mà Puskin được xem là “Mặt trời của thi ca Nga” (Léc-môn-tốp).

- Về nội dung: thơ của Puskin thể hiện tâm hồn khao khát tự do và tình yêu của nhân dân Nga → Chính vì thế mà Bielinxki đã nhận định Puskin là “bộ bách khoa toàn thư của hiện thực đời sống Nga nửa đầu thế kỉ XIX”.

- Về nghệ thuật: Puskin có đóng góp quan trọng trong việc xây dựng và phát triển ngôn ngữ văn học Nga hiện đại.

- Các tác phẩm chính:

+ Tiểu thuyết bằng thơ: Ép-ghê-nhi Ô-nhê-ghin, 1823-1831;...

+ Bi kịch lịch sử: Bô-rít Gô-đu-nốp, 1825;...

+ Trường ca: Ru-xlan và Li-út-mi-la, 1820; Người tù Cáp-ca-dơ, 1821;...

+ Truyện ngắn: Cô tiểu thư nông dân,1830; Con đầm pích, 1833...

II. Đọc tác phẩm Con đường mùa đông

Con đường mùa đông

Pu – skin

Dịch nghĩa

Xuyên qua những lớp sương mù gợn sóng

Mặt trăng nhô ra,

Nó buồn bã dội ánh sáng

Lên những khoảng trống u buồn.

 

Trên con đường mùa đông, buồn tẻ

Xe tam mā lao nhanh,

Lục lạc đơn điệu

Mệt mỏi rung lên.

 

Nghe có gì thân thuộc

Trong những khúc ca ngân dài của người xà ích

Lúc là trẩy hội tung bùng

Lúc là nỗi buồn tâm tình...

 

Không một ánh lửa, không một mái lều thẫm đen...

Rừng sâu và tuyết... Ngược chiều tôi

Chỉ những cột sọc chỉ đường

Đơn độc rơi vào tầm mắt.

 

Buồn tẻ, sầu đau... Ngày mai, Nhi-na (Nhina),

Ngày mai, về với em yêu thương

Tôi sẽ được quên mình nơi lò sưởi,

Được ngắm nhìn em không chán mắt.

 

Kim đồng hồ vang tiếng

Sẽ hoàn tất vòng quay đều đặn của mình,

Và, xua đi xa lũ người phát ngấy,

Nửa đêm không rẽ chia đôi ta.

 

Sầu lắm, Nhi-na: con đường của tôi tẻ ngắt,

Bác xà ích của tôi lặng yên thiu thiu ngủ,

Lục lạc đơn điệu,

Khuôn trăng mờ sương.

Dịch thơ

Xuyên những làn sương gợn sóng

Mảnh trăng mờ ảo chiếu qua,

Buồn rải ánh vàng lai láng

Lên cánh đồng buồn giăng xa.

 

Trên đường mùa đông vắng vẻ

Cỗ xe tam mã băng đi

Nhạc ngựa đều đều buồn tẻ

Đều đều khắc khoải lòng quê.

 

Bài ca của người xà ích

Có gì phảng phất thân yêu:

Như niềm vui mừng khôn xiết,

Như nỗi buồn nặng đìu hiu.

 

Không một mái lều, ánh lửa...

Tuyết trắng và rừng bao la...

Chỉ những cột dài cây số

Bên đường sừng sững chào ta.

 

Ôi buồn đau, ôi cô lẻ...

Trở về với em ngày mai

Nhi-na, bên lò lửa đỏ

Ngắm em, ngắm mãi không thôi.

 

Kim đồng hồ kêu tích tắc

Xoay đủ những vòng nhịp nhàng,

Và xua lũ người tẻ ngắt

Để ta bên nhau trong đêm.

 

Sầu lắm, Nhi-na: đường xa vắng,

Ngủ quên bác xà ích lặng im

Nhạc ngựa đều đều buông xa thẳm,

Sương mờ che lấp ánh trăng nghiêng.

1826

(Thuý Toàn dịch, A-lếch-xan-đrơ Pu-skin, Tuyển tập tác phẩm – Thơ, Trường ca, NXB Văn học – Trung tâm Văn hoá và ngôn ngữ Đông Tây, Hà Nội, 1999, tr. 64 –65)

III. Tìm hiểu tác phẩm Con đường mùa đông

1. Thể loại

Con đường mùa đông thuộc thể loại thơ trữ tình.

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

Con đường mùa đông là một trong những tác phẩm tiêu biểu trong chùm thơ về mùa đông của Pushkin, sắc thái đầy vẻ đẹp. Có lẽ bài thơ có nét riêng biệt của nó tác giả dùng những cảm xúc nồng nhiệt nhưng ở bài này đã không hẳn như vậy. Trong chùm thơ này, bài Con đường mùa đông nổi lên bởi sắc thái đặc biệt của nó. Những bài thơ Buổi sáng mùa đông và Buổi tối mùa đông được tác giả diễn tả ở nhiều cung bậc khác nhau thì trong bài Con đường mùa đông tràn ngập những nốt nhạc đầy những huyền ảo và thấm những nỗi buồn man mác, mênh mông đầy trong sáng tuyệt trần. 

3. Phương thức biểu đạt

Văn bản Con đường mùa đông có phương thức biểu đạt là biểu cảm.

4. Ý nghĩa nhan đề

Nhan đề Con đường mùa đông gợi những liên tưởng về hình ảnh con đường lạnh lẽo, không khí ảm đạm u buồn, không có người qua lại.

5. Tóm tắt Con đường mùa đông

Bài thơ “Con đường mùa đông” của Puskin được sáng tác trong quá trình ông đi thẩm vấn ngài thống đốc Pskov. Tác phẩm này mang nhiều ý nghĩa sâu sắc và triết lý, khắc họa một khung cảnh đêm trên con đường mùa đông đầy yên tĩnh và thơ mộng. Vẻ đẹp tuyệt vời của bầu trời với những đám mây hiếm hoi phủ kín xung quanh vầng trăng tròn tạo nên một ánh sáng đầy buồn nhưng vẫn cảm động lòng người. Pushkin đã thành công trong việc khắc họa cảnh sắc thiên nhiên một cách sống động, khiến cho độc giả cảm thấy như đang đứng trên con đường mùa đông đầy lạnh giá. Tuy nhiên, bất ngờ trong bài thơ là hình tượng một người anh hùng bỗng dưng xuất hiện, thể hiện sự phát triển của tác phẩm từ sự phơi bày đến việc khắc họa hình ảnh của một nhân vật trong bài thơ. Tác phẩm này thuộc khuynh hướng trữ tình và sử thi, mang đến cho độc giả những trải nghiệm thật sâu sắc về con đường mùa đông đầy lạnh giá và u buồn.

6. Bố cục văn bản Con đường mùa đông

Bố cục gồm 3 phần:

- Ba khổ đầu: Nỗi buồn được thể hiện qua bức tranh thiên nhiên.

- Khổ thứ tư: Khổ bản lề, chuyển tiếp giữa hai phần.

- Ba khổ cuối: Điểm tựa tinh thần, khát khao hạnh phúc của con người.

7. Giá trị nội dung

Bài thơ hiện lên là một bức tranh thiên nhiên đầy màu sắc của phong cảnh Nga với khả năng hội họa và sự kết hợp màu sắc của thiên nhiên như trắng đen, sáng tối như thể hiện một tâm hồn nghệ sĩ, yêu chuộng thiên nhiên, muốn hòa mình vào thiên nhiên với một trái tim đầy nghị lực, đầy ước mơ của nghệ sĩ Pushkin.

8. Giá trị nghệ thuật

Có lẽ tài năng của Pushkin thể hiện rõ qua những cấu tứ, những câu từ đầy tinh tế và chuẩn mực, ông đã khắc họa thành công bức tranh thiên nhiên Nga qua tác phẩm Con đường mùa đông.

IV. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Con đường mùa đông

1. Ba khổ đầu: Nỗi buồn được thể hiện qua bức tranh thiên nhiên

- Khổ thơ thứ nhất:

+ Thời gian là đêm khuya mùa đông, không gian là cánh đồng bao la.

+ Động từ “gợn”: Sự chuyển động nhẹ nhàng của màn sương.

+ Các động từ “Xuyên”, “nhô”: Sự xuất hiện bất ngờ của vầng trăng.

+ Từ láy “buồn bã”: Những tia sáng hiu hắt, yếu ớt trên cánh đồng u buồn.

=> Khung cảnh nên thơ, trữ tình nhưng ảm đạm.

- Khổ thơ thứ 2 và khổ thơ thứ 3:

+ Con đường vắng lặng, buồn tẻ.

+ Cỗ xe tam mã đang lăn bánh“Vun vút”: Sự trôi chảy không ngừng của thời gian.

+ Tiếng lục lạc rung lên đơn điệu, tẻ ngắt, chứa đầy sự mệt mỏi qua nghệ thuật lấy động để tả tĩnh.

+ Bài ca của người xà ích chứa đựng cả niềm vui và nỗi buồn.

=> Mỗi âm thanh xuất hiện vừa nhấn mạnh nỗi buồn, vừa cho thấy hướng vận động của nhân vật trữ tình để vượt qua những khó khăn trên con đường Nỗi buồn thời thế hòa với với sự cô đơn của thân phận.

2. Khổ thơ thứ tư

- Từ phủ định “Không”: Nhấn mạnh vào sự đìu hiu, hoang vu.

- Thiên nhiên Nga hiện lên qua hình ảnh tuyết trắng và những cánh rừng.

- Hình ảnh “những cột dài cây số” là biểu tượng cho những cột mốc trong cuộc đời, ngược chiều với sự vận động tiến lên của con người.

=> Con người luôn vận động và ý thức được sự trôi chảy của thời gian.

3. Ba khổ thơ cuối

- Khổ 5 và khổ 6:

+ “Ôi buồn đau, ôi cô lẻ...”: Sự thể hiện dòng cảm xúc mãnh liệt.

+ Hình ảnh “ngày mai”: Niềm tin vào tương lai.

+ Hình ảnh “Nhi – na”: Không phải một cô gái cụ thể nào biểu tượng cho khát khao hạnh phúc bình dị, đơn sơ.

+ Hình ảnh “lò lửa đỏ”: Biểu tượng cho mái ấm.

+ “Ngắm em, ngắm mãi không thôi”: Niềm hạnh phúc xốn xang dâng lên trong tâm hồn.

+ “Kim đồng hồ kêu tích tắc”: Dòng thời gian vẫn không ngừng trôi nhưng con người vẫn kiên cường bước tới.

+ “Để ta bên nhau trong đêm”: Khát khao về hòa bình, hạnh phúc đã trở thành động lực để nhân vật trữ tình vượt qua những gian truân.

- Khổ 7:

+ Hình ảnh chiếc xe ngựa cùng bác xà ích lặp lại, tạo nên kết cấu vòng tròn tương ứng cho bài thơ.

+ “Sương mờ che lấp ánh trăng nghiêng”: Nỗi buồn đã được lắng lại, hóa thành niềm yêu cuộc sống và niềm tin vào tương lai tươi sáng.

=> Nỗi buồn không bi lụy mà hóa thành tình yêu cuộc sống, khát vọng tự ho, niềm tin vào tương lai.

V. Các đề văn mẫu

Đề bài: Phân tích bài Con đường mùa đông 

Bài tham khảo 1

Bài thơ “Con đường mùa đông” của Alexander Puskin là một tác phẩm xuất sắc của văn học Nga, thể hiện rõ sự tài năng và tầm ảnh hưởng của tác giả trong nền văn hóa Nga. Bài thơ này không chỉ là một tác phẩm văn học, mà còn là một tấm gương sáng cho việc thể hiện cảm xúc và tâm trạng của nhân vật chính thông qua từng chi tiết và hình ảnh được xây dựng một cách tinh tế.

Puskin, được biết đến như “Mặt trời thi ca Nga,” đã xuất thân trong một gia đình quý tộc và sớm bộc lộ tài năng văn học. Ông đã dành cuộc đời của mình để viết về nhiều chủ đề khác nhau, từ phê phán chế độ chuyên chế Nga Hoàng đến ca ngợi tình yêu, thiên nhiên và đất nước. Bài thơ “Con đường mùa đông” được sáng tác vào năm 1826, trong thời gian Puskin bị đi đày, và nó thể hiện sự đau buồn và cô đơn của tác giả trong bối cảnh lịch sử khó khăn.

Bài thơ này bắt đầu bằng ba khổ đầu, thể hiện nỗi buồn qua bức tranh thiên nhiên tĩnh lặng của mùa đông. Puskin đã sử dụng ngôn ngữ mạch lạc và hình ảnh đẹp đẽ để tạo ra một bầu không khí u buồn, với màn sương mờ đặc và vầng trăng loáng thoáng trên cánh đồng bao la. Từ láy “buồn bã” đã được sử dụng để tạo nên một cảm giác yếu đuối và melankolik, thể hiện tâm trạng cô đơn và bất lực của nhân vật chính.

Trong ba khổ thơ tiếp theo, bài thơ chuyển sang mô tả những âm thanh của cuộc sống hàng ngày, như tiếng lục lạc và tiếng xe cộ. Puskin đã tận dụng những âm thanh này để tạo ra một nhịp điệu đầy sức sống trong bài thơ, nhấn mạnh sự trôi chảy của thời gian và cuộc sống. Bài ca của người xà ích, mặc dù đơn điệu, đã thể hiện sự phức tạp của cuộc sống, với cả niềm vui và nỗi buồn.

Khổ thơ thứ tư đặc biệt quan trọng, vì nó là khổ bản lề, chuyển tiếp giữa hai phần đối xứng của bài thơ. Từ phủ định “Không” ở đầu câu thơ đã được sử dụng để nhấn mạnh sự đìu hiu và hoang vu của nhân vật chính. Hình ảnh của tuyết trắng và những cột dài cây số là biểu tượng cho những cột mốc trong cuộc đời, đánh dấu những điều mà nhân vật đã trải qua. Sự lạnh lùng của thiên nhiên và khung cảnh vô tận càng khiến nhân vật trở nên lẻ loi.

Trong ba khổ thơ cuối cùng, tác giả biểu đạt sự hy vọng và khát khao hạnh phúc của nhân vật chính. Hình ảnh của “ngày mai” và “Nhi-na” biểu tượng cho tương lai và niềm hy vọng. Khát vọng về mái ấm và hạnh phúc được thể hiện qua hình ảnh “lò lửa đỏ.” Từ “kim đồng hồ kêu tích tắc” nhấn mạnh sự liên tục của thời gian, nhưng con người vẫn kiên cường tiến lên để tìm kiếm hạnh phúc và hy vọng.

Cuối cùng, bài thơ kết thúc bằng một hình ảnh đầy ý nghĩa của chiếc xe ngựa và bác xà ích. Từ phủ định “Không” ở đầu bài thơ được lặp lại, nhưng cuối cùng, sự lạc quan và hy vọng đã chiến thắng. Hình ảnh của “sương mờ che lấp ánh trăng nghiêng” thể hiện rằng dù cuộc đời có khó khăn và bí ẩn, sự lạc quan và niềm tin vẫn luôn có thể tìm thấy.

Tóm lại, “Con đường mùa đông” của Puskin không chỉ là một tác phẩm văn học nổi tiếng mà còn là một bức tranh tinh thần về cuộc sống, tình yêu và hy vọng. Bài thơ này thể hiện sự mạnh mẽ của con người trong việc đối mặt với khó khăn và niềm tin vào tương lai tươi sáng.

Bài tham khảo 2

Khi nhắc đến Puskin, nhà văn N.Gogol đã ưu ái gọi ông là “Nhà thơ dân tộc”. Đọc những sáng tác của Puskin, ta không chỉ thấy được vẻ đẹp của ngôn ngữ, cảnh sắc thiên nhiên Nga mà trên hết còn cảm nhận được “tinh thần Nga”, “con người Nga trong sự phát triển của nó”. Bài thơ “Con đường mùa đông” là một trong những sáng tác tiêu biểu nhất của Puskin, thể hiện rõ tài năng của “Mặt trời thi ca Nga”.

Puskin (1799 – 1837) sinh ra và lớn lên tại thành phố Moscow trong một gia đình có dòng dõi quý tộc. Tài năng văn học của ông đã bộc lộ từ khi ông còn là một thiếu niên. Sống trong thế kỉ 19 – “Thế kỉ vàng” của văn học Nga nhưng cũng là thế kỉ bạo tàn của lịch sử bởi các cuộc chiến tranh diễn ra liên tiếp, Puskin đã dùng ngòi bút của mình để thực hiện những lý tưởng cao cả, chống lại sự bạo ngược của Nga Hoàng và bênh vực nhân dân Nga. Vào tháng 10 năm 1826, sau khi Puskin được bãi lệnh đi đày, ông đã trở về Pê – téc – bua rồi hay tin Khởi nghĩa tháng Chạp thất bại. Bài thơ “Con đường mùa đông” đã ra đời trong hoàn cảnh đó, cho thấy tâm trạng đau buồn, cô đơn vì thời thế của nhà thơ. Cả bài thơ có bảy khổ thơ với kết cấu vòng tròn đặc biệt, cho thấy “Nỗi buồn sáng trong” và khát vọng tự do mãnh liệt.

Ba khổ thơ đầu là nỗi buồn được thể hiện qua bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp nhưng nhuốm màu cô đơn. Hình ảnh cánh đồng, khu rừng được bao phủ trong bạt ngàn tuyết trắng của xứ sở bạch dương hiện lên thật huyền ảo:

Xuyên qua sương mù gợn sóng

Mặt trăng nhô ra

Trăng buồn bã dội ánh sáng

Lên cánh đồng u buồn

Thời gian là đêm khuya mùa đông tĩnh mịch, không gian là cánh đồng bao la trải dài đến vô tận. Làn sương mờ dày đặc bao trùm lên tất cả. Động từ “gợn” cho thấy sự chuyển động nhẹ nhàng của màn sương. Động từ “Xuyên” được đảo lên đầu câu kết hợp với động từ “nhô” ở câu thơ thứ hai diễn tả sự xuất hiện khá bất ngờ của vầng trăng. Trăng vàng xé tan lớp sương đêm nhưng lại “dội” xuống những ánh vàng tẻ nhạt. Từ láy “buồn bã” gợi liên tưởng đến những tia sáng hiu hắt, yếu ớt. Nguồn sáng bàng bạc ấy đọng lại trên cánh đồng u buồn. Khung cảnh nên thơ, trữ tình nhưng phảng phất nét ảm đạm. Bức tranh thiên nhiên Nga được tác giả cảm nhận bằng rất nhiều giác quan và bằng cả tâm hồn tinh tế. Esenin – nhà thơ của làng quê Nga cũng đã đem những vạt rừng, ánh trăng Nga vào trong sáng tác:

Ánh sáng trăng to lớn

Soi thẳng mái nhà ta

Những cây bạch dương đứng

Như những cây nến to

Vầng trăng của Esenin mang đến nguồn sáng lớn lao “Soi thẳng mái nhà”, những cây bạch dương cũng tráng lệ và lung linh tựa “những cây nến to”. Nếu thiên nhiên của Esenin rực rỡ sắc màu thì thiên nhiên của Puskin lại hết sức tinh khôi, tự nhiên và chân thực.

Nói như Ostrovsky thì những câu thơ của Puskin “giản dị” và “trơn tru” quá nhưng “không biết rằng ông đã bỏ biết bao công sức cho câu thơ được giản dị và trơn tru”. Điều này được thể hiện rất rõ trong bài thơ “Con đường mùa đông”. Chỉ là những thanh âm quen thuộc như tiếng bánh xe, tiếng lục lạc và tiếng hát của con người nhưng bỗng có sức cuốn hút lạ thường

Trên đường mùa đông, buồn tẻ

Xe tam mã vun vút lao đi

Lục lạc đơn điệu

Mệt mỏi rung lên.

Bài ca của người xà ích

Có gì phảng phất thân yêu

Như niềm vui mừng khôn xiết

Như nổi buồn nặng đìu hiu.

Giữa khung cảnh im lìm đủ làm tê tái cõi lòng con người, chiếc xe tam mã đang lăn bánh không ngừng nghỉ. “Vun vút” không chỉ diễn tả tốc độ rất nhanh của cỗ xe mà còn là sự trôi chảy không ngừng, lạnh lùng của thời gian. Tiếng lục lạc rung lên đơn điệu, tẻ ngắt, chứa đầy sự mệt mỏi. Nhà thơ đã lấy động để tả tĩnh, lấy âm thanh để cực tả cái yên ắng. Bài ca của người xà ích vang lên đầy “phảng phất thân yêu” như một sự cứu cánh cho tâm hồn. Ta nghe trong bài hát ấy lao xao những niềm vui khôn tả và cả những nỗi buồn nặng trĩu. Mỗi âm thanh xuất hiện vừa nhấn mạnh nỗi buồn, vừa cho thấy hướng vận động của nhân vật trữ tình để vượt qua những khó khăn trên con đường của chính mình. Nỗi lòng của Puskin hòa quyện giữa nỗi buồn thời thế với sự cô đơn của thân phận. Trong những ngày bị giam ở ngục tù, ông đã gửi gắm nỗi niềm ấy vào hình ảnh chú đại bàng:

Tôi ngồi sau chấn song ngục lạnh

Chú đại bàng non trẻ trong lồng

Bên cửa sổ anh bạn buồn chớp cánh

Rỉa miếng mồi thịt máu đỏ loang

Khi đã thoát khỏi cảnh ngục tù, tưởng như cánh cửa tự do đã mở ra với Puskin. Nhưng là một con người nặng lòng với đất nước, thời đại, Puskin vô cùng đau buồn khi khỏi nghĩa tháng Chạp thất bại. Người thanh niên trẻ cảm thấy lạc lõng, bơ vơ trước tình cảnh đất nước. Khổ thơ thứ tư được coi là khổ bản lề, chuyển tiếp giữa hai phần đối xứng của bài thơ, cho thấy sự thấm thía của con người trước cái trôi chảy của thời gian:

Không một mái lều, ánh lửa

Tuyết trắng và rừng bao la...

Chỉ những cột dài cây số

Bên đường sừng sững chào ta

Từ phủ định “Không” đặt ở đầu câu thơ lại một lần nữa nhấn mạnh vào sự đìu hiu, hoang vu. Màn đêm hun hút không biết đâu là điểm dừng, chẳng có lấy một dấu hiệu của sự sống con người. Thiên nhiên Nga hiện lên qua hình ảnh tuyết trắng và những cánh rừng sâu bạt ngàn. Không gian càng ngày càng được mở rộng. Tất cả mang đến một ấn tượng về một đất nước rộng lớn và hùng vĩ. Hình ảnh “những cột dài cây số” là biểu tượng cho những cột mốc trong cuộc đời. Chúng ngược chiều với sự vận động tiến lên của con người, đánh dấu những điều mà ta đã trải qua. Những cột cây số lạnh lùng đến tàn nhẫn càng khiến nhân vật trữ tình trở nên lẻ loi.

Từ không gian nỗi buồn trong tâm tưởng, nhà thơ đã thoát ra để tìm thấy điểm tựa tinh thần trong ba khổ thơ cuối:

Ôi buồn đau, ôi cô lẻ...

Trở về với em ngày mai

Nhi-na, bên lò lửa đỏ

Ngắm em, ngắm mãi không thôi

Kim đồng hồ kêu tích tắc

Xoay đủ những vòng nhịp nhàng

Và xua lũ người tẻ ngắt

Để ta bên nhau trong đêm.

Từ “buồn” được lặp lại nhiều lần trong bài thơ như một điệp khúc của bản nhạc du dương. Nỗi buồn mênh mang và sâu thăm thẳm ấy tràn khắp không gian và trào lên không ngừng trong lồng ngực nhân vật trữ tình. Chàng trai phải thốt lên: “Ôi buồn đau, ôi cô lẻ...”. Thán từ “Ôi” kết hợp cùng những từ “buồn đau”, “cô lẻ” thể hiện dòng cảm xúc mãnh liệt. Tuy nhiên, cái đẹp của thơ Puskin nằm ở chỗ dẫu con người buồn thương nhưng không bao giờ bi lụy. Những vần thơ đột ngột bừng sáng khi nhắc đến “ngày mai” và hình ảnh “Nhi – na”. Thực tại hôm nay dẫu cô đơn và khắc khổ nhưng nhân vật trữ tình vẫn dạt dào khát khao hạnh phúc, niềm tin hướng đến tương lai. Nhi – na có thể là bất cứ cô gái Nga thân thương nào, không nhất thiết là một con người cụ thể. Hình ảnh “lò lửa đỏ” gợi liên tưởng đến một mái ấm bình dị, đơn sơ. Câu thơ cuối của khổ thơ thứ năm được ngắt nhịp 2/4 với hai từ “Ngắm” được lặp lại cho thấy niềm hạnh phúc xốn xang dâng lên trong tâm hồn. Kim đồng hồ vẫn kêu, dòng thời gian vẫn không ngừng trôi chảy nhưng con người không sợ hãi trước bước đi của thời gian mà kiên cường bước tới, để yêu thương và đoàn tụ. Câu thơ “Để ta bên nhau trong đêm” cho thấy khát khao về hòa bình, hạnh phúc đã trở thành động lực để nhân vật trữ tình bước tiếp, vượt qua những gian truân.

Sầu lắm, Nhi-na: đường xa vắng

Ngủ quên bác xà ích lặng im

Nhạc ngựa đều đều buông xa thẳm

Sương mờ che lấp ánh trăng nghiêng

Nhân vật trữ tình như đang tâm sự với cô gái Nhi – na về nỗi lòng của mình: “đường xa vắng. Hình ảnh chiếc xe ngựa cùng bác xà ích lặp lại, tạo nên kết cấu vòng tròn tương ứng cho bài thơ. Bác xà ích đã lặng im, tiếng nhạc ngựa trở nên đều đều, vầng trăng khuất sau màn sương. Nỗi buồn đã được lắng lại, hóa thành niềm yêu cuộc sống và niềm tin vào tương lai tươi sáng. Puskin đã diễn tả những cung bậc cảm xúc cùng những khát khao cao đẹp nhất của con người bằng một hình thức giản dị. Thiên nhiên dù là thảo nguyên hay bão tuyết, tất cả đều nhuốm màu tâm trạng. Nỗi buồn trong thơ ông là thực sự là “Nỗi buồn trong sáng”, rất hiện thực mà rất đỗi nên thơ.

“Con đường mùa đông” là một sáng tạo nghệ thuật tuyệt vời của Puskin. Nhà thơ đã khắc họa vẻ đẹp của cảnh sắc thiên nhiên và tâm hồn con người Nga một cách trọn vẹn, đúng như Belinxki đã nhận xét: “Hơi thơ của Puskin vô cùng trong trong sáng, nó tràn ngập hiện thực. Nó không rắc phấn trắng, phấn hồng lên cuộc sống mà mô tả hiện thực như nó vốn có. Thơ của Puskin luôn có bầu trời và bầu trời đó luôn hòa quyện với mặt đất”.

Video bài giảng Ngữ văn 11 Con đường mùa đông - Kết nối tri thức