Tác giả tác phẩm Nàng Ờm nhắn nhủ (Kết nối tri thức 2024) Ngữ văn 11 chi tiết nhất

Tác giả tác phẩm: Nàng Ờm nhắn nhủ - Ngữ văn 11

I. Đọc tác phẩm Nàng Ờm nhắn nhủ

Nàng Ờm nhắn nhủ

(Trích Nàng Ờm – chàng Bồng Hương - truyện thơ dân tộc Mường)

Nàng Ờm và chàng Bồng Hương quê ở đất Cành Nành, làng Ca Da, mường Kỳ Ống, là bạn bè từ thuở nhỏ, lớn lên, yêu nhau và mong được kết đôi vợ chồng. Nhưng do cha mẹ nàng Ờm ngăn trở, cấm đoán nghiệt ngã, họ đã tự kết liễu đời mình. Trở thành vợ chồng ở thế giới bên kia, linh hồn họ vẫn quẩn quanh trên núi Làn Ai để kể lại câu chuyện của mình cho những người còn sống rút ra bài học; mong các đôi lứa khác được sum vầy, hạnh phúc, không phải chịu số phận bất hạnh như họ.

Các cố, các mẹ ơi!

Hôm nay trăng sáng đẹp trời

Em kể lại kiếp khốn cho các mẹ biết

Em kể lại kiếp khổ cho các mẹ hay

Cái chuyện con Ờm

Trên núi Làn Ai

Quê nhà Ờm ở đất Cành Nành

Làng Ca Da, mường Kỳ Ống

Để các mẹ suy đi nghĩ lại

Mà thương cho cái kiếp con người

Các mẹ sống trên đời

Đừng chê người ăn ngón

Các cố, các mẹ ơi!

Cửa nhà em bận lắm

Chàng Bồng Hương lắm việc nhiều công

Buổi sớm, đi đánh lưới sông cái

Buổi chiều, đi đánh chài sông con

Tối tăm săn hổ trên non một mình

Còn em, buổi sáng chặn con lợn, con gà

Buổi chiều, em đi cấy, đi hải

Giữa đêm, anh đan chài vóng cái

Về sáng, anh đan lưới vóng ngoài

Em thì vào ra củi canh may vá

Giờ nhà em lắm cá

Giờ nhà em nhiều cơm

Tình chồng thắm thiết hơn

Nghĩa vợ như đêm trăng sáng

Đêm đã khuya, ngày đã rạng

Các mẹ ở lại sống lâu trăm năm

Các mẹ ở lại thêm trăm ngàn tuổi

Nên bố nên mẹ, trong bản trong làng

Mừng các mẹ giàu sang

Để em quay chân trở lại

Quay mặt về núi Làn Ai

Em muốn ăn chơi ở chơi

Nói cái kiếp khốn cho các mẹ đỡ thương

Nói cái kiếp khổ cho các mẹ đỡ tủi

Nhưng em không về, con gà nó đợi

Nếu em không về, con lợn nó mong

Gà nó bới rẫy bông

Lợn ăn rỗng phá ha

Ngày nào trăng rằm sáng tỏ

Mời các mẹ lên thăm của thăm nhà

Để biết lối vào đường ra 

Cho đỡ thương đỡ nhớ

Núi Làn Ai nghèo tiền nghèo của

Nhưng Làn Ai giàu nghĩa giàu tình.

(Hoàng Anh Nhân sưu tầm, biên dịch, Trung tâm Khoa học và Nhân văn quốc gia, Tổng tập văn học Việt Nam, tập 41, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2000, tr. 396 – 397)

II. Tìm hiểu tác phẩm Nàng Ờm nhắn nhủ

1. Thể loại

Nàng Ờm nhắn nhủ thuộc thể loại truyện thơ (dân tộc Mường).

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

Tác phẩm là một trong những bộ truyện được sưu tầm cùng các bộ truyện thơ khác như: Nàng Nga - Hai mối, Út Lót - Hồ Liêu, Nàng con Côi,... Đây là những câu chuyện phổ biến trong dân gian lúc bấy giờ. 

3. Phương thức biểu đạt

Văn bản Nàng Ờm nhắn nhủ có phương thức biểu đạt là biểu cảm và tự sự.

4. Ý nghĩa nhan đề

Tác phẩm Nàng Ờm nhắn nhủ thể hiện sự bất công trong xã hội cũ, cũng là cuộc đấu tranh mạnh mẽ của nhân dân. Họ muốn chống lại ách bóc lột và những tập tục nặng nề. Họ căm hờn những kẻ giàu có bất công, phụ bạc và lật lọng. Chính nó đã chia rẽ bao nhiêu đôi trai gái, lấy đi bao nhiêu cái xuân xanh của con người. 

5. Tóm tắt văn bản Nàng Ờm nhắn nhủ

Tác phẩm Nàng Ờm nhắn nhủ là một trong những tác phẩm phản ánh mạnh mẽ tục lệ “cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy lúc bấy giờ”. Nàng Ờm và chàng Bồng Hương yêu nhau, nhưng lại không thể công khai vì sợ khuôn phép của bố mẹ hai bên không chấp thuận. Bố mẹ nàng Ờm khinh chàng Bồng Hương nhà nghèo nên luôn ra sức cấm đoán. Trước hoàn cảnh đó, nàng Ờm bỏ nhà theo người mình yêu lên núi Làn Ai. Tuy vậy, để tránh những điều nhơ lời xấu, nàng Ờm đã ăn lá ngón để “giữ trọn lời thề về bên ma”. Chàng Bồng Hương thấy vậy, cũng ăn lá ngón để đến bên người mình thương. Nơi trần gian này không thể dung thứ cho tình yêu của bọn họ, họ liền sánh đôi bên nhau ở mường Ma. Núi Làn Ai sau này trở thành một câu chuyện đầy đau lòng và bi thương cho mối tình. Mỗi độ trăng tròn, linh hồn của cô gái trẻ lại hiện về, để kể cho đời sau nghe về mối tình thắm thiết của một cặp đôi từng cùng sống cùng chết trên ngọn núi này. Ngọn núi cũng trở thành một truyền thuyết bất tử đối với những con người có tình. Nói một cách thực tế hơn, câu chuyện giữa nàng Ờm và chàng Bồng Hương đã phê phán xã hội lúc bấy giờ. Khi ấy, chế độ phong kiến vẫn còn tồn tại, người dân bị gồng ép trong một lồng giam chật chội. Đến sau này, khi Đảng và nhà nước ra đời lãnh đạo cách mạng, cuộc sống người dân nơi những bản nghèo mới được cải thiện. 

6. Bố cục văn bản Nàng Ờm nhắn nhủ

- Đoạn 1: Gia cảnh của nàng Ờm, cha mẹ đều khắt khe và quản thúc 2 cô con gái rất chặt. Chàng Bồng Hương gặp gỡ nàng từ năm 7, 8 tuổi và đến khi nàng 15, chàng ngỏ lời yêu. 

- Đoạn 2: Cha mẹ cấm đoán và ép gả, không cho nàng ở cùng Bồng Hương vì gia cảnh của chàng nghèo khó. Em gái giúp nàng bỏ trốn. Nàng Ờm và chàng Bồng Hương cùng ăn lá ngón để gặp lại nhau ở mường Ma. 

- Đoạn 3: Kết thúc, nàng hiện về khuyên cha mẹ để mình lại núi Làn Ai. Từ đây, nơi này trở thành một truyền thuyết về tình yêu. 

7. Giá trị nội dung

Nội dung tác phẩm chủ yếu phản ánh sự hủ bại của chế độ xã hội cũ. Đó là sự bóc lột và áp bức quyền con người. Tuy nhiên, đâu đó ta cũng thấy được sự phản kháng mạnh mẽ của những người dân. 

8. Giá trị nghệ thuật

Tác phẩm Nàng Ờm nhắn nhủ chứa những nét nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm dân tộc dân gian. 

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Nàng Ờm nhắn nhủ

1. Xác định người kể chuyện trong văn bản và ý nghĩa của việc triển khai câu chuyện theo lời kể của nhân vật này.

- Người kể chuyện: Nàng Ờm.

- Ý nghĩa: Các tình tiết, diễn biến được kể theo lối sinh động, hấp dẫn hơn, giúp người đọc hiểu được tường tận câu chuyện và thông điệp mà nhân vật muốn gửi gắm.

2. Tìm hiểu khát vọng tình yêu tự do, ước mong hạnh phúc và cách ứng xử nhân văn của người từng chịu cuộc đời đau khổ được thể hiện qua văn bản.

-  Trên cõi trần gian, nàng Ờm và chàng Bồng Hương chẳng đến được với nhau, nên họ đã quyết định cùng về chốn mường Ma để hưởng hạnh phúc trọn vẹn. Cái chết đã giải thoát cho nàng, sang thế giới bên kia, có cuộc sống tự do, hạnh phúc với người mình yêu. Đó là một sự giải thoát một kết quả cao nhất của một tình yêu bị cấm đoán.

- Nhưng nàng không hề oán trách cha mẹ, khi cha mẹ muốn đưa nàng về nhưng hồn vía nàng đã từ chối, xin ở lại núi Làn Ai. Qua đó, nàng muốn những người còn sống “Rút ra bài học” và “Không phải chịu số phận bất hạnh” như Ờm và Bồng Hương.

3. Liên hệ với văn bản Lời tiễn dặn để rút ra những nhận định phù hợp, cần thiết về hướng tiếp cận các truyện thơ của một số cộng đồng dân tộc thiểu số ở Việt Nam.

Hướng tiếp cận các truyện thơ của một số cộng đồng dân tộc thiểu số ở Việt Nam:

- Chủ đề: Tình yêu đồi lứa

- Cốt truyện: Diễn ra theo một trình tự nhất định: từ yêu nhau thắm thiết đến bị bố mẹ ngăn cản, trải qua muôn vàn khó khăn thử thách và cuối cùng quay về bên nhau.

- Hình thức: Số từ trong một dòng, số câu trong một khổ, cách gieo vần, nhịp điệu đều tự do, phóng

4. Liên hệ với văn bản Lời tiễn dặn để rút ra những nhận định phù hợp, cần thiết về hướng tiếp cận các truyện thơ của một số cộng đồng dân tộc thiểu số ở Việt Nam.

Hướng tiếp cận các truyện thơ của một số cộng đồng dân tộc thiểu số ở Việt Nam:

- Chủ đề: Tình yêu đồi lứa

- Cốt truyện: Diễn ra theo một trình tự nhất định: từ yêu nhau thắm thiết đến bị bố mẹ ngăn cản, trải qua muôn vàn khó khăn thử thách và cuối cùng quay về bên nhau.

- Hình thức: Số từ trong một dòng, số câu trong một khổ, cách gieo vần, nhịp điệu đều tự do, phóng khoáng không theo bất cứ một quy luật nào.  khoáng không theo bất cứ một quy luật nào. 

IV. Các đề văn mẫu

Đề bài: Phân tích bài Nàng Ờm nhắn nhủ

Bài tham khảo 1

Từ xa xưa, trong người Mường đã truyền tai nhau những câu truyện thơ ( là truyện kể bằng thơ) rất phong phú, đa dạng và hấp dẫn. Trong văn hóa dân gian của người dân tộc Mường, truyện thơ là loại đề tài được phổ biến rộng rãi truyền từ mường trong đến ra mường ngoài. Trong số những truyện thơ được người Mường sưu tầm và công bố thì tiêu biểu nhất phải kể đến truyện thơ như: Út Lót - Hồ Liêu, Nàng con Côi, Nàng Nga - Hai Mối. Trong đó Nàng Ờm - chàng Bồng Hương là một trong những tác phẩm nối tiếng nhất, để lại cho bạn đọc rất nhiều ấn tượng sâu sắc. 

Phần lớn các câu chuyện này đều được lấy cảm hứng từ môi trường tự nhiên, từ những địa danh, phong tục, tập quán lâu đời ở các bản mường để làm “nền” cho sự phát triển của cốt truyện. Cách giao tiếp hay ứng xử của các nhân vật trong truyện thường sẽ mang đậm phong cách của người Mường gốc. Trên địa bàn của huyện Bá Thước đã sản sinh ra rất nhiều tập truyện thơ đặc sắc như: Nàng Nga - Hai mối, Nàng con Côi, Út Lót - Hồ Liêu, Nàng Ờm - chàng Bồng Hương,… được người dân lưu truyền rất rộng rãi trong các bản mường. Hiện nay, các truyện thơ đều đã được xuất bản và có rất nhiều các dị bản khác nhau ở các mường thuộc miền Bá Thước. Và truyện tình Nàng Ờm- chàng Bồng Hương cũng được lấy bối cảnh của vùng đất Bá Thước.

Đoạn trích Nàng Ờm nhắn nhủ được trích từ tập Nàng Ờm- chàng Bồng Hương thuộc thể loại truyện thơ của người dân tộc Mường. Trong quá trình biên soạn, người biên soạn sách đã đặt nhan đề là Nàng Ờm nhắn nhủ- một nhan đề độc đáo, thú vị, gây tò mò cho người đọc. 

“Các cố, các mẹ ơi

Hôm nay trăng sáng đẹp ngời

Em kể lại kiếp khốn cho các mẹ biết

Em kể lại kiếp khốn cho các mẹ hay

Cái chuyện con Ờm

Trên núi Làn Ai

Quê nhà Ờm ở đất Cành Nành

Làng Ca Da, mường Kỳ Ống

Để các mẹ suy đi nghĩ lại

Mà thương cho cái kiếp con người”

Mở đầu bài thơ, lí lịch của Nàng Ờm đã được giới thiệu rất cụ thể. Quê nhà của Ờm “ở đất Cành Nành” (bên bờ kia bờ sông Mã, nay là xã Lâm Xa, thuộc thị trấn Cành Nành). Các địa danh như Làn Ai, Cành Nành, Ca Da, Kỳ Ống, đều thuộc phía Tây tỉnh Thanh Hóa, đây là nơi tập trung rất nhiều đồng bào dân tọc người Mường. Dường như nàng Ờm đang hiện lên kể cho những người còn sống về câu chuyện tình yêu của chính mình để cho họ “Rút ra bài học” và “ Không phải chịu số phận bất hạnh” Như Ờm và Bồng Hương.

Tương truyền rành nàng Ờm sinh ra trong một gia đình giàu có. Bố nàng Ờm là người lắm quyền nhiều thế còn mẹ của nàng là người lắm phép, nhiều khuôn. Nhà Ờm có hai chị em gái, nàng Ờm là chị cả, dưới còn một em út. Từ bé, hai chị em nhà Ờm đã lớn lên trong khuôn phép chặt chẽ của gia đình.Còn chàng Bồng Hương lại hoàn toàn ngược lại, nhà chằng nghèo, từ lúc lên 7 lên 8 đã từng trèo cây hái quýt cho mẹ Ờm. Không những thế, chàng con rất ghi nhớ lời hứa của bà là nếu bà đẻ con trai thì sẽ cho chàng làm bạn chài lưới, còn đẻ con gái sẽ cho chàng “nên cửa nên nhà” vì vậy mà chàng Bồng Hương và nàng Ờm đã quen biết nhau từ nhỏ. Từ năm Ờm mười lăm tuổi chàng Bồng Hương đã để ý tới nàng, và cho đến khi nàng Ờm đủ mười chín, chàng Bồng Hương đã ngỏ lời, bày tỏ lòng mình với nàng. Hai người yêu nhau, đến với nhau bằng tình cảm chân thành, chỉ mong sao có hạnh phúc đơn giản và trọn vẹn.

Vì sợ khuân phép của gia đình mà nàng Ờm và chàng Bồng Hương phải yêu nhau lén lút. Bởi Bố mẹ nàng Ờm chê nhà chằng Bồng Hương nghèo, họ ra sức cấm đoán, ngăn cản, thậm chí dùng tới đòn roi và sử dụng nhiều biện pháp khắc để ngăn cản, chia rẽ tình yêu của hai người. Nhưng cho dù vậy, nàng Ờm vẫn một lòng dành trọn trái tim mình cho chàng Bồng Hương. Một đêm nàng Ờm bị bố mẹ đánh đập nàng tàn nhẫn và nhốt vào trong buồng. Vì thương chị, nên em gái nàng Ờm đã lén mở cửa buồng để chị chạy trốn. Sau đó nàng Ờm đã và chàng Bồng Hương đã cùng nhau bỏ nhà mà chạy lên ở núi Làn Ai.

“Các mẹ sống trên đời

Đừng chê người ăn ngón”

Từ ngày lên núi Làn Ai, chàng Bồng Hương chăm sóc có nàng Ờm rất chu đáo, chàng đi xin gạo, mượn nồi nấu cháo, chăm sóc vết thương và tính đến chuyện cùng nhau trốn đến mường khác để sống. Nhưng Ờm không dám vì nàng sợ bị dân làng gièm pha “sợ quyền cha, phép mẹ”. Vậy nên để “giữ trọn lời thề về bên ma” nàng Ờm đã ăn lá ngón. Qua đau buồn và thương xót người yêu, ngay sau đó chàng Bồng Hương cũng ăn lá ngón để cùng Ờm về mường Ma để trọn kiếp bên nhau. Không lâu sau, bố mẹ nàng Ờm đã tìm được xác con gái trên núi Làn Ai, vì quá ân hận và thương xót con mình nên muốn đưa con về mường nhưng hồn vía nàng đã từ chối, nàng xin ở lại núi Làn Ai.

Trên cõi trần gian, nàng Ờm và chàng Bồng Hương chẳng đến được với nhau, nên họ đã quyết định cùng về chốn mường Ma để hưởng hạnh phúc trọn vẹn. Và vào những đêm trăng sáng hồn nàng lại hiện về để kể cho đời sau nghe chuyện tình của mình: 

“Các cố các mẹ ơi

Cửa nhà em bận lắm

Chàng Bồng Hương lắm việc nhiều công

Buổi sớm, đi đánh lưới sông cái

Buổi chiều, đi đánh chài sông con

Tối tăm săn hổ trên non một mình

Còn em, buổi sáng chăm con lợn, con gà

Buổi chiều, em đi cấy, đi hái

Giữa đêm, anh đan chài vóng cái

Về sáng, anh đan lưới vóng ngoài

Em thì vào ra cửi canh may vá”

Chuyện tình của nàng Ờm và chàng Bồng Hương kết thúc với hai câu thơ sâu nặng nghĩa tình

Núi Làn Ai nghèo tiền, nghèo của

Nhưng Làn Ai giàu nghĩa, giàu tình.

Trên vùng núi Làn Ai này, truyện thơ Nàng Ờm và chàng Bồng Hương đã để lại một dấu ấn sâu sắc trong văn hóa dân gian và được người Mường lưu truyền cho con cháu đời sau về chuyện tình cảm động, của đôi trai gái còn chưa nên vợ nên chồng trên vùng núi Làn Ai. Qua đó đã được dân gian “dệt” thành một huyền thoại bất tử của tình yêu. 

Bài tham khảo 2

Bài thơ Nàng Ờm nhắn nhủ là một tác phẩm văn học dân gian của dân tộc Mường. Truyện thơ này kể về câu chuyện tình yêu bi thảm giữa hai người Ờm và Bồng Hương. Nhân vật chính, nàng Ờm, kể lại những biến cố và đau khổ mà cô trải qua trong cuộc đời mình và được lưu truyền qua bài truyện thơ Nàng Ờm nhắn nhủ.

Truyện thơ mở đầu bằng câu chào 'Các cố, các mẹ ơi!', một cách gọi quen thuộc trong truyện thơ dân gian. Điều này tạo nên một không gian văn hóa cộng đồng đặc trưng của dân tộc Mường. Trong truyện thơ, nàng Ờm kể về cuộc đời khó khăn của mình và mong muốn chia sẻ những nỗi đau đớn đó với các cố, các mẹ. Nàng Ờm được sinh ra trong một gia đình giàu có, nhưng tình yêu của cô với Bồng Hương lại bị xã hội và gia đình phản đối do khoảng cách giàu nghèo và đẳng cấp xã hội. Ờm và Bồng Hương buộc phải bỏ trốn lên núi Làn Ai để tránh sự can thiệp và sự phản đối của gia đình. Trên núi, hai người sống một cuộc sống đơn giản nhưng hạnh phúc. Tuy nhiên, vì sợ gia đình sẽ tìm đến và xử phạt họ, Ờm đã tự kết liễu đời mình bằng cách ăn lá ngón, Bồng Hương cũng đã chọn ra đi theo người yêu của mình.

Truyện thơ cũng miêu tả cuộc sống lao động hàng ngày của Ờm và Bồng Hương trên núi Làn Ai. Cả hai cống hiến và chăm chỉ làm việc, không ngừng nghỉ và hết lòng chăm sóc cho nhau. Cuộc sống của họ trên núi được miêu tả bằng những hình ảnh sống động và cân xứng, mang tính nhân văn và tình cảm. Nhờ vào việc sử dụng những chi tiết đời thường, bài thơ mang lại sự thân thiết và gần gũi, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm với những cảm xúc và trăn trở của nhân vật chính. Bài thơ cũng thể hiện rõ tình yêu và tình người trong văn hóa dân tộc Mường. Nàng Ờm và chàng Bồng Hương là những nhân vật truyền cảm hứng và tình cảm chân thành qua việc hy sinh tất cả để bảo vệ tình yêu của mình. Bằng cách dùng lời kể của Ờm, bài thơ truyền tải thông điệp về tình yêu cao đẹp và lòng trung thành, sự kiên nhẫn và hy sinh, cùng với những khó khăn và gian truân của cuộc sống.

Cũng như nhiều bài thơ dân gian khác, 'Nàng Ờm nhắn nhủ' cũng mang trong mình những giá trị văn hóa và truyền thống của người dân tộc Mường. Bài thơ không chỉ kể một câu chuyện tình yêu cá nhân, mà còn đề cập đến tầm quan trọng của gia đình, cộng đồng và lòng tự hào với nguồn gốc dân tộc. Từ những chi tiết về địa danh, cuộc sống hàng ngày và công việc của nhân vật, chúng ta có thể nhận thấy sự trân trọng và gắn bó sâu sắc với vùng đất và người dân của Mường. Dù phải đối mặt với áp lực xã hội và gia đình, nhưng Ờm và Bồng Hương quyết định sống theo tình yêu của mình, không chấp nhận sự ép buộc và giới hạn. Điều này truyền tải một thông điệp về quyền tự do và sự đấu tranh cho sự công bằng trong tình yêu và cuộc sống. Bài thơ cũng thể hiện sự tưởng tượng và mơ mộng của người dân tộc Mường. Từ những hình ảnh như 'bầu trời xanh lấp lánh trên mây trắng', 'rừng sậy xanh mượt đẹp tuyệt diệu', hay 'đàn chim rừng thả mình trên không trung', bài thơ tạo nên một không gian mơ hồ và thần tiên, mang đến cảm giác của một thế giới thuần túy và không gian tưởng tượng phong phú.

Nàng Ờm nhắn nhủ là một tác phẩm mang đậm tính dân gian, thể hiện tình yêu và tình người trong văn hóa dân tộc Mường. Bằng cách sử dụng ngôn ngữ sinh động, hình ảnh tươi sáng và thông điệp sâu sắc, bài thơ tạo nên một câu chuyện tình yêu đẹp và truyền cảm hứng cho người đọc về tình yêu đôi lứa cũng như khuyến khích chăm chỉ làm lụng.