Tác giả tác phẩm Tiếng gà trưa (Cánh Diều 2024) Ngữ văn 7 chi tiết nhất

Tác giả tác phẩm: Tiếng gà trưa - Ngữ văn 7

I. Tác giả

- Xuân Quỳnh (1942 – 1988)

- Nhà thơ nữ xuất sắc trong nền thơ hiện đại Việt Nam

- Được mệnh danh là nhà thơ của hạnh phúc đời thường.

II. Đọc tác phẩm Tiếng gà trưa

Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
“Cục…cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ

Tiếng gà trưa
Ổ rơm hồng những trứng
Này con gà mái tơ
Khắp mình hoa đốm trắng
Này con gà mái vàng
Lông óng như màu nắng.

Tiếng gà trưa
Có tiếng bà vẫn mắng:
– Gà đẻ mà mày nhìn
Rồi sau này lang mặt!
Cháu về lấy gương soi
Lòng dại thơ lo lắng

Tiếng gà trưa
Tay bà khum soi trứng
Dành từng quả chắt chiu
Cho con gà mái ấp

Cứ hàng năm hàng năm
Khi gió mùa đông tới
Bà lo đàn gà toi
Mong trời đừng sương muối
Để cuối cùng bán gà
Cháu được quần áo mới

Ôi cái quần chéo go
Ống rộng dài quét đất
Cái áo cánh chúc bâu
Đi qua nghe sột soạt

Tiếng gà trưa
Mang bao niềm hạnh phúc
Đêm nằm cháu nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng

Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ

III. Tác phẩm Tiếng gà trưa

1. Thể loại

- Ngũ ngôn.

- Có nguồn gốc từ thơ ca dân gian (từ hát dặm nghệ Tĩnh và về dân gian).

- Một bài có nhiều khổ.

- Một bài khổ có 4 câu và nhiều hơn 4 câu.

- Một câu: Có 5 tiếng (có thể có ít và nhiều hơn).

- Vần linh hoạt.

- Nhịp 3/2 ; 2/3 ; 1/2/2. 3.

2. Hoàn cảnh sáng tác

Trong thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ

3. Phương thức biểu đạt

Biểu cảm

4. Ý nghĩa nhan đề

- Tiếng gà trưa là một hình ảnh quen thuộc với tuổi thơ tác giả và tiếng gà trưa cũng chính là nguồn cảm hứng của tác giả để viết bài thơ.

→ Những kí ức tuổi thơ, nhấn mạnh, khơi gợi cảm xúc của người chiến sĩ (người cháu) qua Tiếng gà trưa để kết dính mạch cảm xúc của bài thơ.

5. Tóm tắt tác phẩm Tiếng gà trưa

Đã gọi về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ và tình bà cháu. Tình cảm gia đình đã làm sâu sắc thêm tình quê hương đất nước.

6. Bố cục tác phẩm Tiếng gà trưa

- Phần 1 (7 câu đầu): Tiếng gà cất lên trên đường hành quân (Hiện tại).

- Phần (26 câu tiếp): Tiếng gà gọi về tuổi thơ(Quá khứ).

- Phần 3 (khổ cuối): Tiếng gà giục giã tinh thần chiến đấu (Hiện tại - tương lai).

7. Giá trị nội dung tác phẩm Tiếng gà trưa

- Kỉ niệm tuổi thơ trong sáng

- Tình bà cháu tha thiết và nồng ấm.

8. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Tiếng gà trưa

- Thể thơ ngũ ngôn đặc sắc.

- Hình ảnh thơ gần gũi và bình dị.

IV. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Tiếng gà trưa

1. Âm vang tiếng gà trong nỗi niềm người lính trẻ trên đường hành quân (Khổ đầu)

- Thời điểm

+ Buổi trưa

+ Bên xóm nhỏ

- Hoàn cảnh: Trên đường hành quân

→ Âm thanh bình dị, thân thuộc, gần gũi của cuộc sống.

- Điệp từ 'nghe

+ Xao động nắng trưa

+ Chân đỡ mỏi

+ Tuổi thơ gọi về

⇒ Lập lại 3 lần. Dường như 'tiếng gà tục tác' làm xao động, làm dịu bớt nắng trưa gay gắt, xua tan những mệt mỏi.

=> Đánh thức những kỷ niệm xa xưa, gọi về tuổi thơ của tác giả.

2. Những kỷ niệm của tuổi thơ (26 câu tiếp theo)

- Điệp ngữ 'Tiếng gà trưa' gọi về những kỉ niệm của tuổi thơ

- Hình ảnh

+ Gà mái mơ

+ Mái vàng

+ Ổ trứng hồng

→ Hình ảnh gần gũi, thân quen của làng quê

- Một kỉ niệm về tuổi thơ dại: Tò mò xem trộm gà đẻ bị bà mắng.

- Hình ảnh người bà

+ Tay khum soi trứng

+ Dành từng quả chắt chiu

+ Lo đàn gà toi

+ Mong trời đừng sương muối

→ Các động từ, tính từ gợi tả

⇒ Bà là người tần tảo, đầy lòng yêu thương, chắt chiu dành dụm chăm lo cho cháu.

=> Tiêu biểu cho người phụ nữ Việt Nam giàu lòng nhân hậu, giàu đức hy sinh.

- Niềm vui và mong ước nhỏ bé của tuổi thơ

+ Được bộ quần áo mới từ tiền bán gà.

+ Những hình ảnh kỉ niệm đó được biểu lộ:

+ Tâm hồn trong sáng

+ Tình cảm trân trọng, yêu quí bà của đứa cháu nhỏ.

→ Tình cảm bà cháu thật sâu nặng, thắm thiết.

⇒ Tuổi thơ êm đềm, ngọt ngào

3. Khổ cuối

- Điệp từ 'vì'

+ Cảm xúc và niềm tin trở nên tha thiết

+ Tiếng gà trưa bình dị mà thiêng liêng

+ Lay gọi, giục giã tinh thần chiến đấu cao đẹp trong tâm hồn người chiến sĩ.

+ Cháu chiến đấu hôm nay vì: Lòng yêu Tổ quôc, xóm làng thân thuộc, bà, tiếng gà

→ Tình cảm gia đình đã hòa quyện với tình yêu đất nước trong trái tim người lính.

4. Mạch cảm xúc của bài

- Tiếng gà trưa

+ Trên đường hành quân khơi gợi kỉ niệm

+ Kỉ niệm tuổi thơ

+ Gắn tình cảm gia đình với tình yêu đất nước

V. Các bài văn mẫu

Đề bài: Phân tích bài Tiếng gà trưa

Bài tham khảo 1

Xuân Quỳnh là nhà thơ nữ xuất sắc của nền văn học hiện đại. Bà thường viết về những gì bình dị gần gũi trong đời sống thường ngày. Thơ của bà thường có giọng điệu sôi nổi trẻ trung mạnh bạo và giàu chất trữ tình. 'Tiếng gà trưa' được viết vào thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ thể hiện tình yêu thương tổ quốc, quê hương trong đó sâu lặng và thắm thiết là tình bà cháu.

Được làm theo thể thơ 5 chữ có sự biến đổi linh hoạt. Cách gieo vần liền ở những câu 2, 3 xen kẽ là vần dãn cách. Thể thơ này thích hợp kể lại kí ức và kỉ niệm.

Trên đường hành quân xa

Dừng chân bên xóm nhỏ

Tiếng gà ai nhảy ổ:

'Cục... cục tác cục ta'

Tiếng gà cục tác buổi trưa để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người chiến sĩ nó gắn với kỉ niệm sâu sắc tuổi ấu thơ, chính vì vậy trong vô vàn âm thanh của làng quê, người chiến sĩ nghe thấy rõ nhất là tiếng gà cục tác. Vào một buổi trưa hè tại một làng quê vắng vẻ, trên đường hành quân người chiến sĩ được tiếp sức từ tiếng gà trưa.

'Nghe xao động nắng trưa

Nghe bàn chân đỡ mỏi

Nghe gọi về tuổi thơ'.

Điệp từ 'nghe' được đặt ở 3 câu đầu liên tiếp để nhấn mạnh giàu cảm xúc mà tiếng gà trưa đem lại: Với lối ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, lấy thính giác thay cho thị giác. Tiếng gà trưa đã làm xao động cả không gian làm xao động cả lòng người. Tiếng gà trưa làm thức dậy cả những kỉ niệm tuổi thơ.

Cách hiểu nghĩa của cả hai câu thơ 'Nghe xao động nắng trưa', 'Nghe gọi về tuổi thơ' thiên về nghĩa bóng thì câu thơ 'Nghe bàn chân đỡ mỏi' thì thiên về nghĩa đen. Cách đảo trật tự ở các câu không giống nhau làm cho âm điệu các câu thơ thay đổi, tránh được sự nhàm chán và diễn tả sự bồi hồi xao xuyến của tâm hồn. Tiếng gà trưa được cảm nhận từ nhiều giác quan bằng cả tâm hồn.

Những câu thơ mở đầu không có ẩn ý hoàn toàn giản dị như một bài đồng dao nhưng nó làm cho lòng người đọc nhẹ lại vì sự trong trắng sinh động và thân thiết. Những kỉ niệm tuổi thơ sau mỗi câu thơ 'Tiếng gà trưa' lại gợi lên kỉ niệm:

'Tiếng gà trưa

Ổ rơm hồng những trứng

Này con gà mái tơ

Khắp mình hoa đốm trắng

Này con gà mái vàng

Lông óng như màu nắng'.

Sau một câu kể là một câu tả, câu tả có kết cấu sóng đôi và lặp lại từ 'Này' là từ dùng để chỉ và lưu ý người nghe tưởng tượng. Các tính từ 'hồng', 'trắng', 'óng' đều là gam màu tươi sáng gợi lên bức tranh đàn gà lộng lẫy tác giả còn sử dụng biện pháp so sánh 'Lông óng như màu nắng' gợi lên vẻ đẹp rực rỡ.

Tác giả tạo ra điều bất ngờ trong bài thơ không miêu tả tiếng gà trưa mà nói đến sự xuất hiện bất ngờ 'ổ rơm hồng những trứng' đó là phép lạ mà tiếng gà trưa đem lại.

Bài tham khảo 2

Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh được sáng tác vào thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Mĩ. Bài thơ viết về những kỉ niệm tuổi thơ thân thương gắn với người bà mà tác giả vô cùng yêu quý. Tiếng gà trưa không chỉ gọi về tuổi thơ mà còn làm bừng sáng cả hiện tại và tương lai bởi tình yêu tha thiết với quê hương, đất nước.

Cũng như nhiều tác phẩm đã được viết vào những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ, bài thơ này cũng hướng vào chủ đề chung của văn học thời kì này: lòng yêu nước và cổ vũ tinh thần chiến đấu của nhân dân ta. Vì thế, tác phẩm có nhiều kỉ niệm riêng của nhà thơ nhưng hình tượng nhân vật trung tâm lại là người chiến sĩ đang trên đường hành quân ra tiền tuyến. Cái tôi riêng của người nghệ sĩ hòa cùng cái ta chung của cả thế hệ, cả dân tộc một cách tự nhiên, vừa gần gũi, vừa cao cả, thiêng liêng, lay động lòng người.

Cảm hứng của tác giả được khơi gợi từ việc nghe thấy tiếng gà nhảy ổ khi dừng chân bên xóm nhỏ trên con đường hành quân ra trận. Tất cả được gọi về từ một âm thanh quen thuộc, bình thường – tiếng gà mái cục tác trong buổi trưa. Tiếng gà đã gợi lại trong tâm trí của người chiến sĩ những hình ảnh và kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ: Tiếng gà trưa gắn liền với những con gà mái mơ, gà mái vàng của tuổi thơ ấu.

Tiếng gà trưa gắn liền với người bà rất mực yêu thương và chăm lo cho cháu. Tiếng gà gắn với mơ ước bé nhỏ có được một bộ quần áo mới để đón tết từ tiền bán gà. Tiếng gà trưa cùng với người chiến sĩ hành quân vào cuộc chiến, khắc sâu thêm tình cảm tha thiết dành cho quê hương đất nước.

Xóm nhỏ là xóm nhỏ nào trên chặng đường hành quân không mệt mỏi, người đọc không biết và tác giả cũng không nói rõ. Chỉ có tiếng gà là rất thực, rất đời, rất thân thương và gần gũi, khiến cho người chiến sĩ ấy xiết bao xúc động. Tiếp sau đó điệp từ “nghe” nối tiếp nhau, được nhắc lại ba lần như những dự báo kì diệu của tiếng gà.

Tiếng gà làm xao động, làm dịu bớt đi cái oi ả buổi ban trưa, xua tan nỗi mệt mỏi bước chân người chiến sĩ và đánh thức những kỉ niệm ngọt ngào thời thơ ấu, đưa các anh sống lại những năm tháng tươi đẹp, hồn nhiên nhất của cuộc đời. Đoạn đầu mở ra không khí rất đỗi thanh bình, trái ngược hẳn với những đau thương mất mát mà hàng ngày, hàng giờ những người lính phải đối mặt, đương đầu.

Sau tiếng gà nhảy ổ ở hiện tại, sang khổ 2, 3, 4 đã gọi về những kỉ niệm ngọt ngào của tuổi thơ. Ba khổ thơ, cùng điệp từ tiếng gà trưa, khiến những kỉ niệm thân thương và đẹp đẽ cứ thế ùa về. Qua các câu thơ chúng ta như được cùng người chiến sĩ ấy sống những ngày tháng êm đềm trong tình yêu thương của bà. Tuổi thơ ấy được dệt lên bởi những kỉ niệm về những chị gà mái mơ, gà mái vàng, về chuyện nhìn gà đẻ bị bà mắng yêu, về hình ảnh bà khum soi trứng, về tấm lòng chắt chiu, âu yếm của bà và nỗi khao khát có được quần áo mới.

Càng đọc, những rung động tha thiết về tuổi thơ trong trẻo càng dâng lên tha thiết. Qua những dòng thơ êm nhẹ, thánh thót như những nốt nhạc trong veo, hình ảnh người bà hiện lên thật đẹp đẽ, hiền từ như một bà tiên. Bà đã dành tất cả sức lực và tình yêu cho đứa cháu nhỏ, đã tần tảo, chắt chiu, chăm sóc, nâng đỡ từng quả trứng, từng chú gà con như nâng đỡ hạnh phúc, mơ ước nhỏ bé và giản dị của đứa cháu thơ dại.

Hình ảnh đứa bé xúng xính, sột soạt trong bộ quần áo mới nghe sao mà cảm động đến nao lòng. Đấy đâu chỉ là một bộ quần áo mới biết kêu sột soạt mà còn là nỗi sung sướng và cảm động của đứa cháu, mà còn là niềm hạnh phúc, là tấm lòng chan chứa yêu thương của bà dành cho cháu.

Sau tiếng gà trưa lần thứ 4, người lính hướng hẳn vào trong tâm tưởng để giãi bày lòng mình. Bằng cách biểu đạt này, nhà thơ vừa bày tỏ được nỗi nhớ da diết về người bà ở phương xa, vừa bộc lộ được nhận thức của mình về trách nhiệm của người cầm súng.

Xuân Quỳnh đã sử dụng thể thơ ngũ ngôn với sự sáng tạo linh hoạt. Điệp ngữ: tiếng gà trưa, nghe kết nối các phần của bài thơ và điểm nhịp cho từng cung bậc cảm xúc của nhân vật trữ tình. Ngôn ngữ thơ giản dị, trong sáng. Lời thơ vô cùng xúc động.

Tiếng gà trưa trở thành tiếng nói của quê hương, của những người ruột thịt, của cả dân tộc và đất nước lúc bấy giờ, giục giã người cầm súng. Từ những kỉ niệm tuổi thơ thấm đẫm tình bà cháu, cảm hứng của bài thơ đã được mở rộng, hướng tới tình yêu đất nước, nhắc nhở những người chiến sĩ cầm chắc tay súng tiến lên chống kẻ thù xâm lược bảo vệ sự bình yên cho gia đình, cho quê hương đất nước, cho những kỉ niệm đẹp đẽ, trong sáng của tuổi thơ.