Tác giả tác phẩm Cõi lá (Chân trời sáng tạo 2024) Ngữ văn 11 chi tiết nhất
Tác giả tác phẩm Cõi lá Ngữ văn lớp 11 sách Chân trời sáng tạo đầy đủ bố cục, tóm tắt, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, nội dung chính, ... giúp học sinh học tốt môn Ngữ văn 11. Mời các bạn đón xem:
Tác giả tác phẩm: Cõi lá - Ngữ văn 11
I. Tác giả Đỗ Phấn
- Tên: Đỗ Phấn
- Năm sinh: 1956
- Quê quán: Hà Nội
- Ông viết văn từ thời còn phổ thông, lớn lên theo học hội họa. Đã xuất bản 11 tiểu thuyết, 4 truyện ngắn, 12 tản văn.
- Hà Nội là đề tài lớn trong sáng tác của ông.
II. Đọc tác phẩm Cõi lá
Cõi lá
Đỗ Phấn
Bẽ bàng mùa xuân đến muộn. Khi cái nắng đã chao chát trên những lộc non báo hiệu mùa hè, chẳng hiểu vì sao lòng người bỗng rộn ràng đến thế. Oà thức cùng với xôn xao lá cành.
Chín cây bồ đề trên đường Trần Nhân Tông làm thành một khoảng trời trong veo màu thạch lựu. Những chiếc lá non đu đưa trong gió tưởng như có tiếng chuông chùa huyền hoặc vọng về từ cõi thanh cao u tịch. Những đứa trẻ tan trường ríu rít dưới gốc cây như những thiên thần bước ra từ lá. Nhiều người Hà Nội chẳng có việc gì cũng vòng xe qua đoạn phố đông mà chật chội [..] này chỉ để ngắm nhìn một chút sắc lá ngọt ngào như mật chảy tháng Giêng.
Nhìn chung thì vòng đời của một chiếc lá bồ đề dù được mọc ra từ Hà Nội hay ở nơi Phật tổ Thích Ca Mâu Ni thuyết pháp cũng chỉ kéo dài không đến một năm. Có rất nhiều loài cây trong phố có một vòng đòi như vậy. Và hình như đó cũng là một đặc trưng của cây Hà Nội. Làm nên mùa lá rụng kéo dài suốt từ thu sang đông. Nó làm cho người đi xa nhớ về và người Hà Nội thì thao thiết đợi chờ những khoảnh khắc nghỉ ngơi thần trí trong cái biển người chộn rộn áo com này. Cô em gái của tôi sống xa Tổ quốc đã hai chục năm có lẻ. Mỗi lần gọi điện về, nó lại hỏi con đường ven Hồ Gươm mùa này lá đã rụng? Lạ thế! Mùa nào cũng hỏi như vậy. Làm cho người ở nhà thấy thương. Cứ trả lòi bừa rằng đang ngổn ngang vàng rượi sắc lá ven hồ. Lá của những cây sấu cổ thụ ở phía đường Đinh Tiên Hoàng Lá bằng lăng, lá bàng đỏ chói trên đường Lê Thái Tổ. Thực ra thì chưa bao giờ những loại lá ấy rụng cùng một lúc với nhau. Cây com nguội vàng và cây bàng lá đỏ... nhiều khi rụng lá cách nhau cả đến... một mùa thu!
Những tưởng vô duyên đến như cây xà cù là cùng. Cứ như người đàn bà phổng phao nhạt hoét. Chỉ được mỗi ưu điểm về kích thước. Và cũng lại là nhược điểm. Mùa mưa bão rất mất công cắt tỉa bớt cành phòng khi bị đổ. Nhưng không hẳn thế. Thân hình cường tráng và lá cành rậm rạp đến thế của cây lại vô cùng yếu mềm trước một heo may đến sớm. Ngập cả lối đi những lá xanh chen lẫn lá vàng làm nên một mùa thu quyến rũ từng bước chân người.
[...]
Miên man trong cõi lá mùa xuân thành phố, gương mặt ai ai cũng như có phần trẻ lại. Hay tự nhận rằng mình như thế?
3/2008
Chân (In trong Hà Nội thì không có tuyết, NXB Trẻ, 2013, tr. 64 – 66)
III. Tìm hiểu tác phẩm Cõi lá
1. Thể loại: tản văn.
2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác
- Cõi lá được in trong Hà Nội thì không có tuyết, NXB Trẻ, năm 2013).
- Năm xuất bản: Tháng 3/2008.
3. Phương thức biểu đạt
Văn bản Cõi lá có phương thức biểu đạt là biểu cảm
4. Ý nghĩa nhan đề
Ý nghĩa của nhan đề 'Cõi Lá' trong văn bản có thể được hiểu là một hình ảnh tượng trưng cho cuộc sống và tâm hồn của con người. Cõi lá mang ý nghĩa của sự tạm bợ, nhẹ nhàng và thoáng đãng, như những chiếc lá rơi bay trong gió. Nó cũng có thể biểu thị sự thay đổi và sự chuyển động của thời gian.
5. Tóm tắt bài Cõi lá
Đỗ Phấn đã vẽ nên một Hà Nội thơ mộng, yên bình và dịu dàng, một Hà Nội không chỉ đẹp bởi những công trình kiến trúc văn hóa, mà còn bởi những giá trị văn hóa và tinh thần mà con người Hà Nội mang trong mình. Ông đã khắc họa nên những nét đẹp trong cuộc sống đời thường của người dân Hà Nội, những nét đẹp không lấn át, không xa hoa nhưng lại vô cùng đáng quý và đáng trân trọng. Trong tác phẩm Cõi Lá, Đỗ Phấn đã vẽ lên bức tranh Hà Nội với những câu chuyện đời thường, những hình ảnh giản dị của cuộc sống, nhưng lại ẩn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc, những giá trị nhân văn mà ai ai cũng đều cảm nhận được. Hà Nội của Đỗ Phấn là một thành phố tuyệt vời, là nơi đầy những giá trị văn hóa, lịch sử và tinh thần, là nơi mà ai ai cũng có thể tìm thấy những giá trị vĩnh cửu và những kỷ niệm đáng trân trọng.
6. Bố cục bài Cõi lá
Gồm 2 phần:
+ Phần 1: Từ đầu đến “xôn xao lá cành”: Dấu hiệu thiên nhiên và sự bất ngờ của tác giả khi thời tiết giao mùa.
+ Phần 2: Tiếp đến “tự nhận rằng mình như thế”: Sự thay đổi của thiên nhiên và lòng người khi thời tiết giao mùa.
7. Giá trị nội dung
- Văn bản nói về vẻ đẹp đặc trưng của thiên nhiên Hà Nội khi thời tiết giao mùa. Tác giả khắc họa vẻ đẹp của mùa xuân nơi mảnh đất Thủ đô, thật thơ mộng, thật dịu dàng, khiến cho bao trái tim bạn đọc phải xao xuyến về Hà Nội.
8. Giá trị nghệ thuật
- Sử dụng bút pháp nghệ thuật tài hoa, độc đáo cùng những màu sắc khác lạ qua việc khắc họa hình ảnh đời sống sinh hoạt của người dân Thủ đô.
- Sử dụng ngôn ngữ thơ mộng, dịu dàng khiến cho văn bản trở nên thu hút, dễ đi vào lòng người đọc.
IV. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Cõi lá
1. Dấu hiệu thiên nhiên và sự bất ngờ của tác giả khi thời tiết giao mùa
- Dấu hiệu thiên nhiên: Khung cảnh mùa xuân hiện lên tươi đẹp, ấm áp:
+ Bẽ bàng mùa xuân đến muộn.
+ Cái nắng đã chao chát trên những lộc non báo hiệu mùa hè.
- Động từ “Òa thức”: sự đột ngột, bất ngờ
= > Tác giả khéo léo sử dụng động từ gợi ra khung cảnh con người và thiên nhiên tỉnh dậy sau những ngày đông giá rét, chào đón một mùa xuân thật vui tươi và ấm áp.
= > Thể hiện sự ngạc nhiên thú vị khi tác giả bất ngờ nhận ra sự thay đổi của thiên nhiên lúc giao mùa.
2. Sự thay đổi của thiên nhiên và lòng người khi thời tiết giao mùa
* Sự thay đổi của thiên nhiên:
- Chín cây bồ đề làm thành một khoảng trời trong veo màu thạch lựu.
- Những chiếc lá non đu đưa trong gió.
- […] chỉ để ngắm nhìn một chút sắc lá ngọt ngào như mật chảy tháng Giêng.
= > Khung cảnh thiên nhiên ngọt ngào, ấm áp và tươi vui.
* Sự thay đổi của lòng người:
- Những đứa trẻ tan trường ríu rít dưới gốc cây…
- Nhiều người Hà Nội chẳng có việc gì cũng vòng xe qua đoạn phố đông mà chật chội, mà hỗn hào…
=> Không khí trong lành, cảnh vật vui tươi, con người rạng rỡ vui tươi “Hà Nội ơi! Hà Nội thật đẹp biết bao, làm cho ai đi xa cũng phải nhớ về”:
- Trong khoảnh khắc tiết trời dịu ngọt ấy, tác giả nhớ về người em gái đi xa:
+ Cô em gái của tôi sống xa Tổ Quốc đã hai chục năm có lẻ. Mỗi lần gọi điện về, nó lại hỏi con đường ven Hồ Gươm mùa này lá đã rụng? Lạ thế! Mùa nào cũng hỏi như vậy […]”.
= > Từng chiếc lá, từng hàng cây - chúng cứ mãi ở đấy, đến mùa thì lại thay lá, những khoảnh khắc ấy tuy đơn sơ, nhưng lại khiến cho bao người con Hà Nội nơi xa quê phải nhớ về.
= > Tác giả - người con nặng tình với mảnh đất Hà Nội. Với bao tình cảm yêu thương và gắn bó, ông đã giữ gìn để rồi viết nên từng trang giấy. “Cõi lá” đã thể hiện rất rõ tình cảm của tác giả dành cho Hà Nội, đồng thời cũng để lại cho độc giả biết bao cảm xúc và niềm xao xuyến về một mảnh đất để thương để nhớ.
V. Các đề văn mẫu
Đề bài: Phân tích bài Ai đã đặt tên cho dòng sông
Bài tham khảo 1
“Khi ta ở chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi, đất bỗng hóa tâm hồn”
Những dòng thơ ấy của nhà thơ Chế Lan Viên đã chạm đến lòng sâu sắc của con người, khiến ta nhận ra rằng mỗi chút đất nơi ta sống đều là một phần không thể tách rời của tâm hồn. Từ quê hương nơi ta ra đời, đến những vùng đất ta đặt chân đến trong cuộc hành trình của cuộc sống, tất cả hòa quyện tạo nên một bức tranh sống động của tâm hồn. Điều này được hiện lên rõ ràng trong những tác phẩm của nhà văn Đỗ Phấn, người con của Hà Nội, người đã truyền đạt tình yêu và kết nối mạnh mẽ với thủ đô qua tản văn tuyệt vời 'Cõi lá'.
Đỗ Phấn, mặc dù khởi đầu với sự bén duyên với hội họa, nhưng ông đã chứng minh sự đa tài của mình khi bước chân vào thế giới văn chương. Nhà văn tự mình mô tả mình là một 'tay ngang' không qua bất kỳ trường lớp chuyên nghiệp nào, nhưng tâm hồn của ông đầy tự nhiên và niềm đam mê với Hà Nội. Đỗ Phấn tin rằng mọi trải nghiệm đẹp và xấu của nơi mình sống sẽ trở thành 'ký ức theo ta suốt đời' và có thể là nguồn cảm hứng cho sự sáng tạo văn hóa nghệ thuật. Các tác phẩm như 'Ngồi lê đôi mách với Hà Nội', 'Hà Nội thì không có tuyết', 'Bâng quơ một thời Hà Nội'… đều là minh chứng cho con mắt tinh tế và tình cảm sâu sắc của Đỗ Phấn đối với Hà Nội. Tản văn 'Cõi lá', sáng tác năm 2008, là một trong những tác phẩm được yêu thích nhất của ông, nổi bật với phong cách đặc trưng của nhà văn.
Cảm xúc mạnh mẽ của tác giả bắt đầu ngay từ đầu tản văn khi mùa xuân đến muộn. 'Bẽ bàng mùa xuân đến muộn' là bức tranh tả cảm của Đỗ Phấn, khi mà nắng chói lọi qua những đám lộc non, báo hiệu mùa hè, nhưng lòng người bỗng tràn đầy hứng khởi. Cây cỏ, lá cây, tất cả những gì thuộc về đất đỏ Hà Nội đều hòa mình vào bức tranh tư duy sắc màu của tác giả. Đỗ Phấn sử dụng từ ngôn ngữ sáng tạo, như 'òa thức', để mô tả sự bất ngờ và mạnh mẽ của tâm hồn khi đối diện với vẻ đẹp tự nhiên. Câu văn đột ngột, cùng với 'òa thức' ở đầu câu, nhấn mạnh sự khoan khoái và tràn đầy năng lượng của con người.
Mùa xuân, là đề tài thường gặp trong văn chương, nhưng Đỗ Phấn đã đưa ra cái nhìn mới, tinh tế về mùa xuân Hà Nội. Tác giả tập trung vào màu lá, đặc biệt là màu thạch lựu, để miêu tả sự đẹp đẽ của cây bồ đề. Cây bồ đề không chỉ là cây, mà là một phần của không gian riêng tư, nơi con người có thể tránh xa khỏi thế giới bên ngoài. Màu thạch lựu đỏ óng ánh, mô tả những chiếc lá đan cài vào nhau, tạo nên một bức tranh lung linh huyền diệu dưới ánh sáng mặt trời. Sự nhạy bén của tác giả không chỉ là ở cái nhìn tổng thể, mà còn ở sự chú ý đến từng chi tiết nhỏ nhất của tự nhiên. Đỗ Phấn nhìn nhận và mô tả sự chuyển động nhẹ nhàng của những chiếc lá non, như những chiếc lá đu đưa trong gió, tưởng như phát ra âm thanh của chuông chùa huyền bí hoặc gió thổi từ cõi u tịch thanh cao. Sự so sánh và hình ảnh hóa âm thanh thông qua văn từ làm cho đoạn văn trở nên sống động và quyến rũ.
Hình ảnh về hàng cây bồ đề chỉ là một phần nhỏ trong cuộc sống của Hà Nội, nhưng nó là nguồn cảm hứng vô tận cho Đỗ Phấn. Tác giả không chỉ dừng lại ở việc mô tả vẻ đẹp bề ngoài của cây cỏ, mà còn nhìn nhận sâu sắc về vòng đời của chúng. Việc cây bồ đề chỉ sống không đến một năm, nhưng lại làm nên mùa lá rụng trải dài từ thu đến đông, là một đặc trưng độc đáo của Hà Nội. Cảnh lá rụng, lá mọc trở thành một phần không thể thiếu trong trái tim những người con xa quê, mang lại niềm an tâm và yên bình trong cuộc sống hối hả. Đỗ Phấn thậm chí nhấn mạnh sự gắn bó này qua câu chuyện về em gái sống xa quê, luôn hỏi về lá cây mỗi khi gọi điện về.
Cuối cùng, Đỗ Phấn kết thúc tản văn của mình bằng sự nhấn mạnh về tình cảm của mình đối với 'Cõi lá' của Hà Nội. Miên man trong cõi lá mùa xuân thành phố, tác giả tự hỏi về vẻ trẻ trung của gương mặt mỗi người khi bước vào 'Cõi lá'. Đối với ông và nhiều người con của Hà Nội, những hàng cây và lá cây đã trở thành một phần không thể thiếu của văn hóa thủ đô. Ngay cả trong sự hối hả, đông đúc của phố phường, 'Cõi lá' vẫn luôn mở cửa đón chào và truyền động lực, trẻ hóa tâm hồn.
Tản văn 'Cõi lá' của Đỗ Phấn không chỉ là một tác phẩm văn học, mà còn là một bức tranh trữ tình, thể hiện rõ phong cách văn hóa, tình yêu và hiểu biết sâu sắc về thiên nhiên và con người Hà Nội. Cây từ và ngôn ngữ giàu hình ảnh của tác giả đã làm cho khung cảnh Hà Nội mùa xuân hiện lên trước đầu người đọc. Điều này chứng minh rằng, để mô tả một nơi và hiểu biết về nó, không chỉ cần từ văn, mà còn cần có trái tim nhạy cảm và mắt nhìn sáng tạo. Đỗ Phấn đã tạo nên một tác phẩm văn học độc đáo, làm cho độc giả không chỉ đọc, mà còn trải qua và cảm nhận sâu sắc về Hà Nội, nơi có 'Cõi lá' mơ mộng và bình yên.
Bài tham khảo 2
“Khi ta ở chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi, đất bỗng hóa tâm hồn”
Những dòng thơ lôi cuốn của nhà thơ Chế Lan Viên đã khắc sâu lên tâm hồn con người, làm nổi bật mối gắn bó không thể tách rời giữa họ và mảnh đất mà họ gọi là nhà. Từ nguồn gốc, qua những địa điểm mà chúng ta bước chân, mỗi khoảnh khắc trở thành một đoạn hồi ức đậm nét trong cuộc hành trình của cuộc sống. Điều này đã được nhà văn Đỗ Phấn chứng minh thông qua tản văn mộng mơ của mình, 'Cõi lá.'
Được biết đến với tư cách là một họa sĩ, Đỗ Phấn đã chuyển giao tài năng sáng tạo của mình từ bức tranh lên trang giấy văn. Không theo học qua các trường lớp chuyên nghiệp, ông tự xưng mình là 'tay ngang' trong văn chương. Nhưng tình yêu của ông dành cho Hà Nội, Thủ đô nghìn năm văn hiến, được truyền đạt qua những tản văn như 'Cõi lá.' Đỗ Phấn cho rằng mọi trải nghiệm đẹp và xấu đều là 'ký ức theo ta suốt đời,' là nguồn cảm hứng sáng tạo cho văn học và nghệ thuật.
Trong các tác phẩm như 'Ngồi lê đôi mách với Hà Nội', 'Hà Nội thì không có tuyết', 'Bâng quơ một thời Hà Nội',... Đỗ Phấn đã thể hiện sự quan sát tinh tường, cảm nhận tế nhị và sự gắn bó sâu sắc với Hà Nội. 'Cõi lá,' sáng tác vào năm 2008, là một trong những tản văn được yêu thích nhất của ông, thể hiện rõ đặc trưng phong cách của nhà văn.
Bắt đầu với cảm xúc mãnh liệt khi mùa xuân về, Đỗ Phấn mô tả sự rộn ràng của tâm hồn khi đối mặt với sự sống lại của thiên nhiên. Mỗi chi tiết được lựa chọn kỹ lưỡng, như láy 'Bẽ bàng' ở đầu câu, nhấn mạnh sự tương tác giữa con người và môi trường. Ông thể hiện sự khâm phục của mình trước vẻ đẹp của mùa xuân thông qua từ ngữ mô tả sôi động và sống động.
Nhà văn không chỉ tập trung vào cảm nhận về mùa xuân Hà Nội mà còn đưa ra những chia sẻ sâu sắc về cây cỏ và mùa lá rụng. Được bắt gặp đặc trưng của Hà Nội - lá rụng quanh năm, Đỗ Phấn thể hiện sự quan tâm và tận tâm của mình đối với tự nhiên. Cây cỏ không chỉ là những thực thể sống, mà còn là những nguồn cảm hứng không ngừng cho những tác phẩm nghệ thuật và văn hóa.
Qua việc mô tả cây bồ đề và những chi tiết nhỏ như màu thạch lựu, nhà văn đưa người đọc bước chân vào một thế giới tách biệt, nơi mà sự hòa mình vào thiên nhiên trở nên hiển nhiên. Những góc phố, những hàng cây không chỉ là hình ảnh mà còn là cảm xúc, là những ký ức 'tan trường ríu rít dưới gốc cây như những thiên thần bước ra từ lá.'
Đặc biệt, nhà văn chia sẻ chi tiết về cây xà cừ, biểu tượng của sự cường tráng và đồng thời của sự yếu đuối trước thiên nhiên. Sự mất mát và khó khăn trong việc duy trì cây xà cừ khiến ông phải tự hỏi về giá trị của nó. Nhưng đồng thời, ông cũng không ngần ngại bày tỏ sự ngưỡng mộ với vẻ đẹp của nó trong những khoảnh khắc mùa thu, khi 'lá xanh chen lẫn lá vàng làm nên một mùa thu quyến rũ từng bước chân người.'
Kết thúc tản văn, nhà văn nhấn mạnh tình cảm của mình với 'Cõi lá,' những góc yên bình giữa sự náo nhiệt và hối hả của Thủ đô Hà Nội. 'Miên man trong cõi lá mùa xuân thành phố,' - câu chốt của tản văn thể hiện lòng yêu thương, lòng trải nghiệm và sự hiểu biết sâu sắc về Hà Nội của Đỗ Phấn. 'Cõi lá' không chỉ là nơi giữ gìn những ký ức, mà còn là nơi làm trẻ hóa tâm hồn, tạo nên những khoảnh khắc yên bình và trọn vẹn giữa cuộc sống năng động. Đối với nhà văn này, 'Cõi lá' không chỉ là một nơi trú ẩn mà còn là biểu tượng của sự sống đầy đủ và không ngừng sáng tạo.
Video bài giảng Ngữ văn 11 Cõi lá - Chân trời sáng tạo