Tác giả tác phẩm Trăng sáng trên đầm sen (Chân trời sáng tạo 2024) Ngữ văn 11 chi tiết nhất

Tác giả tác phẩm: Trăng sáng trên đầm sen - Ngữ văn 11

I. Tác giả Chu Tự Hoa

- Tên khai sinh: Chu Tự Hoa

- Năm sinh: 1891 mất năm 1948. 

- Quê quán: sinh tại thành phố Huế, quê ở huyện Triệu Phong, tình Quảng Trị. 

- Ông nổi tiếng là con người chính trực thẳng thắn, yêu ghét rõ ràng, thường lên án, phê phán những cái xấu xa, ghét cái ác như cừu thù. 

- Từ khi còn là học sinh ông đã nhiệt tình tham gia vào phong trào Ngũ Tứ. 

- Khi đi dạy học ở Đại học Bắc Kinh, ông đã rất tích cực ủng hộ các hành động yêu nước của cá học sinh, sinh viên. 

- Trong sự nghiệp văn chương, ông được đánh giá rất cao và được độc giả ưu ái gọi là “mĩ văn”.

II. Đọc tác phẩm Trăng sáng trên đầm sen

Trăng sáng trên đầm sen

(trích)

Chu Tự Thanh

Mấy hôm nay cảm thấy trong lòng bồn chồn không yên. Tối nay hóng mát ngoài sân nhà, bất chợt nhớ đến đầm sen mà ngày nào cũng đi qua, trong đêm trăng đầy đặn như thế này, có lẽ khác hẳn ngày thường chăng. Vầng trăng đang

từ từ nhô lên, đã không tiếng nô đùa của bọn trẻ chơi trên đường cái bên ngoài bức tường, vợ đang vỗ về thằng Nhuận trong nhà, vừa hát ru, vừa gật gù. Tôi liền nhè nhẹ khoác chiếc áo khoác lên mình, khép cửa đi ra ngoài. 

[...]

Trên đường chỉ có mỗi mình tôi, tôi vừa vắt tay ra đằng sau lưng vừa rảo bước. Tôi cảm thấy đất trời này là thuộc về tôi; tôi dường như đã thoát khỏi bản thân vào lúc bình thường, như bước vào một thế giới khác hẳn. Tôi thích ồn ào, cũng thích yên tĩnh; thích lúc đông vui, cũng ưa lúc một mình. Như trong đêm nay, một mình đi dưới ánh trăng mênh mang, tôi có thể suy tư bất cứ điều gì, và cũng có thể không suy nghĩ gì cả, thế là tôi cảm thấy mình là con người tự do. Ban ngày có những việc bắt buộc phải làm, những điều bắt buộc phải nói, thì lúc này đây, có thể bỏ mặc tất cả. Đây chính là cái hay của lúc đơn độc một mình; tôi có thể tận hưởng khung cảnh trăng sáng đầm sen trước mắt.

Trên mặt đầm sen quanh co uốn khúc là những tán lá sen san sát. Lá sen nhô lên mặt nước rất cao, như là váy của nàng vũ nữ yêu kiều. Những bông sen màu trắng lốm đốm tô điểm trên những lớp lá sen, có bông vừa dịu dàng hé nở, có bông còn e thẹn chúm chím, chúng như những hạt ngọc châu, lại như những cánh sao trên bầu trời đêm thăm thẳm, hoặc lại như những cô gái xinh đẹp vừa tắm xong. Một làn gió nhẹ thổi qua, đưa hương thơm man mác, thoang thoáng như tiếng hát trên toà nhà cao tầng từ xa vọng tới. Giây phút này, lá và hoa dường như có chút rung động, như tia chớp truyền khắp đầm sen trong nháy mắt. Những tán lá sen vốn dựa vào nhau dày đặc, lúc này như có vết rạn màu xanh. Dưới những tán lá sen là dòng nước chảy lặng lẽ, đã bị che lấp, không còn nhìn thấy màu sắc của nó; thế nhưng lá sen trong gió lại càng trở nên duyên dáng.

Anh trăng như nước chảy, lặng lẽ toá xuông mặt lá sen và hoa sen. Lớp sương mong mỏng phủ trên đầm sen. Lá sen và hoa sen như vừa được tắm gội bằng sữa bò, lại như được bao trùm trong giấc mộng bằng dải lụa mỏng. Tuy vầng trăng đầy đặn, nhưng bầu trời vẫn bị lớp mây mỏng che phủ, cho nên không được sáng tỏ cho lắm. Nhưng tôi cảm thấy như vậy là vừa phải – ngủ say là việc không thể thiếu được, nhưng chọp mắt cũng cảm thấy dễ chịu khác thường. Ánh trăng xuyên qua kẽ lá từ trên những rặng cây cao rọi xuống bóng lá cây màu đen loang lổ từng lớp trông như ma; hình bóng của những cành liễu thưa thót, cong cong, như vẽ lên mặt lá sen. Ánh trăng trên đầm sen không đồng đều, thế nhưng giữa ánh sáng và hình bóng tạo nên một giai điệu hài hoà, như bản nhạc vi-ô-lông (violin) nổi tiếng. Xung quanh đầm sen từ xa đến gần, từ cao đến thấp đều là cây cối, trong đó cây dương liễu là nhiều nhất. Các loại cây cối rậm rạp vòng trong vòng ngoài bao quanh cả đầm sen, chỉ có ven đường là còn mấy chỗ trống như cố tình để dành lại cho ánh trăng vậy. Màu sắc của cây đều âm u, thoạt nhìn như những làn khói thế nhưng dáng dấp của dương liễu có thể nhận ra ngay từ trong làn khói đó. Trên ngọn cây là dãy núi xa xa lúc ẩn lúc hiện, chỉ là đường viền của núi mà thôi. Giữa những hàng cây cũng có ánh sáng của mấy ngọn đèn đường, nhưng trông có vẻ uể oải, như con mắt của người đang ngái ngủ. Lúc này, nơi ồn ào nhất phải nói là tiếng ve kêu trên cây và tiếng ếch kêu dưới nước; thế nhưng chúng ồn ào mặc chúng, còn tôi thì lòng trống rỗng.

Bất chợt nhớ lại quang cảnh hái sen. Hái sen là tập tục của vùng Giang Nam đã có từ lâu, nhưng thịnh hành vào thòi Lục Triều, có thể tìm hiểu đôi chút từ những vần thơ. Hái sen là việc của các thiếu nữ, các nàng thường vừa chèo thuyền vừa cất tiếng hát đi hải sen. Các nàng hải sen không cần phải nói nhiều, bởi còn nhiều người đến xem cảnh hái sen. Đó là mùa nhộn nhịp nhất, mà cũng là mùa lãng mạn nhất.

[...]

(Nhiều tác giả, Những câu chuyện đi cùng năm tháng, Ngọc Ánh biên dịch, NXB Văn học, Hà Nội, 2014, tr. 16 – 19).

III. Tìm hiểu tác phẩm Trăng sáng trên đầm sen

1. Thể loại: tản văn.

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

- Được in trong Những câu chuyện đi cùng năm tháng, NXB Văn học, Hà Nội, năm 2014).

3. Bố cục bài Trăng sáng trên đầm sen

Gồm 2 phần:

+ Phần 1: Từ đầu đến “khép cửa đi ra ngoài”- Tâm trạng của tác giả khi nhớ về khung cảnh quê hương. 

+ Phần 2: Tiếp đến hết – Khung cảnh thiên nhiên trong đêm trăng sáng.

4. Ý nghĩa nhan đề

Trong bài viết, nhân vật chính dạo bước trên con đường quen thuộc dưới ánh trăng sáng tròn đầy và nhớ đến đầm sen. Tác giả đã tạo ra một bức tranh tuyệt đẹp của cảnh vật đêm trăng sáng trên đầm sen.

5. Tóm tắt văn bản Trăng sáng trên đầm sen

     Khi tản bộ dưới ánh trăng sáng tròn đầy, nhân vật trữ tình cảm thấy thật yên tĩnh, thật tự do. Trong đêm tối yên tĩnh, không gì có thể làm sáo động tâm hồn người thi sĩ. Giờ đây, chính khoảnh khắc này, mới là khoảng thời gian tốt nhất, để thưởng thức hương vị “ngon lành” của thiên nhiên đất trời. Vẻ đẹp dịu dàng lung linh huyền ảo của đầm sen trong đêm tối, lấp ló qua những tán lá, các bông hoa sen duyên dáng, yêu kiều hiện ra cùng với hương sen thơm ngát, thoang thoảng bao trùm khắp toàn bộ không gian đã làm say đắm lòng người thi sĩ. Với tài năng của mình, Chu Tự Thanh đã thành công để lại cho người đọc biết bao niềm xao xuyến về một đêm trăng sáng tròn đầy.

6. Giá trị nội dung

- Văn bản ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên, con người trong đêm trăng sáng; đặc biệt là vẻ đẹp của đầm sen được tác giả khắc họa rõ nét thể hiện tình yêu thiên nhiên, tâm hồn trắc ẩn của tác giả.

7. Giá trị nghệ thuật

- Sử dụng từ ngữ nhẹ nhàng, trong trẻo khiến người đọc, người nghe dễ dàng thấu hiểu được tâm tư, tình cảm của tác giả.

IV. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Trăng sáng trên đầm sen

1. Tâm trạng của tác giả khi nhớ về khung cảnh quê hương

- Khung cảnh nhắc đến buổi đêm yên tĩnh: “Vầng trăng đang từ từ nhô lên, đã không còn nghe thấy tiếng nô đùa của bọn trẻ chơi trên đường cái bên ngoài bức tường”. 

- Khi ra ngoài hóng mát, tác giả bỗng nhớ tới đầm sen mà mình vẫn thường đi qua, chắc hẳn trong đêm trăng tròn đầy như thế này, đầm sen ấy cũng sẽ đẹp lắm. 

= > Khung cảnh gợi nhớ tâm sự của nhân vật trữ tình, một tâm sự không thể nói thành lời “cảm thấy trong lòng bồn chồn không yên”

2. Khung cảnh thiên nhiên trong đêm trăng sáng

- Một mình ông dạo bước trên con đường quen thuộc, giờ đây tác giả cảm thấy bản thân như đang:

+ “Thoát khỏi bản thân vào lúc bình thường, như bước vào một thế giới khác hẳn”.

- Đầm sen hiện ra với vẻ đẹp dịu dàng mà lại thơ mộng biết bao: 

+ “Trên mặt đầm sen quanh co uốn khúc là những tán lá sen san sát. Lá sen nhô lên mặt nước rất cao, như là váy của nàng vũ nữ yêu kiều”. 

+ “Có bông vừa dịu dàng hé nở, có bông còn e thẹn chúm chím, chúng như những hạt ngọc châu, lại như những cánh sao trên bầu trời đêm thăm thẳm, hoặc lại như những cô gái xinh đẹp vừa tắm xong”. 

= > Trong giờ phút thanh bình ấy, khi được tản bộ dưới vầng trăng sáng, chẳng có điều gì làm xáo động tâm hồn, tác giả cảm thấy mình đang được tự do. Giờ đây mới chính là lúc thích hợp nhất để có thể tận hưởng trọn vẹn hương vị của đất trời, hương sắc của thiên nhiên trong đêm trăng sáng.

+ “tiếng hát trên tòa nhà cao tầng từ xa vọng tới” qua đó đã làm nổi bật mùi hương thơm ngát, khiến cho độc giả càng thêm ấn tượng với những bông hoa sen xinh tươi.

+ Lớp sương mỏng nhẹ phủ trên tán lá và cánh hoa làm cho chúng như mới được “tắm gội bằng sữa bò” hay “lại như được bao trùm trong giấc mộng bằng dải lụa mỏng” làm cho cảnh sắc đầm sen thêm thơ mộng làm sao. 

+  Những tia sáng le lói của mình, ánh trăng xuyên thấu chiếu vào mọi vật: “Ánh trăng xuyên qua kẽ lá từ trên những rặng cây cao rọi xuống, bóng lá cây màu đen loang lổ từng lớp trông như ma; hình bóng của những cành liễu thưa thớt, cong cong, như vẽ lên mặt lá sen”

= > Vầng trăng đầy đặn, vẹn tròn là vậy, nhưng đôi khi vẫn bị những lớp mây trắng bao phủ, làm nó chẳng được sáng tỏ cho lắm. 

= > Nhưng như vậy lại khiến tác giả rất vừa ý, chỉ cần chợp mắt lạ chút thôi, cũng khiến ông rất dễ chịu và thỏa mãn. 

= > Thật là một khung cảnh trữ tình và thơ mộng biết bao, cảnh và trăng hòa quyện với nhau, tạo nên một khoảnh khắc làm rung động lòng người.

V. Các bài văn mẫu

Đề bài: Phân tích bài Trăng sáng trên đầm sen

Bài tham khảo 1

Chu Tự Thanh là một nhà thơ, một nhà văn tản gia rất nổi tiếng ở Trung Quốc. Ông là một học giả có tinh thần yêu nước, nhiệt huyết, nghị lực và ý chí kiên cường. Ông nổi tiếng với những bài tản văn độc đáo như Tấm lưng, Trăng sáng trên đầm sen, Màu xanh,… “Trăng sáng trên ao sen” là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.

Chu Tự Thanh sinh năm 1891 và mất năm 1948. Tên thật của ông là Chu Tự Hoa. Khi đăng ký thi vào Đại học Bắc Kinh năm 1917, ông đã đổi tên dựa trên một câu trích trong truyện Sở Từ –Bốc Cư. Đặc biệt, khí chất của Chu Tự Thanh càng khiến mọi người nể phục hơn. Ông nổi tiếng là người chính trực, có những điều thích và không thích rõ ràng, thường lên án và chỉ trích cái ác, đồng thời được biết đến là một người ghét cái ác như thể đó là cừu thù của mình. Từ thời còn là sinh viên, ông đã nhiệt tình tham gia Phong trào mùng Ngũ Tứ. Khi giảng dạy tại Đại học Bắc Kinh, ông rất tích cực ủng hộ các hoạt động yêu nước của sinh viên. Trong sự nghiệp văn chương của mình, các tác phẩm của ông nói riêng được đánh giá cao và được độc giả trìu mến miêu tả là “Mĩ văn”.

Khung cảnh đêm yên tĩnh bắt đầu bằng khoảnh khắc nhẹ nhàng: “Vầng trăng đang từ từ nhô lên, đã không còn nghe thấy tiếng nô đùa của bọn trẻ chơi trên đường cái bên ngoài bức tường”, nhưng các nhân vật trữ tình dường như đều có tâm sự nào đó “mà cảm thấy trong lòng bồn chồn không yên”. Khi ra ngoài hóng mát, tác giả chợt nhớ đến ao sen mình thường lui tới. Vào một đêm trăng tròn như thế này, ao sen này chắc chắn đẹp lắm. Đây là cảm giác của tác giả lúc này khi một mình bước đi trên con đường quen thuộc. “Có cảm giác như đã bước ra khỏi bản thân thường ngày của mình và bước vào một thế giới hoàn toàn khác.”

Trong khoảnh khắc êm đềm bước đi dưới ánh trăng sáng, không gì có thể quấy rầy tâm hồn tác giả, và tác giả cảm thấy tự do. Đây là thời điểm hoàn hảo để tận hưởng hương thơm của đất trời trong một đêm trăng sáng. Trên mặt đầm sen uốn lượn những lá sen san sát. Lá sen vươn cao trên mặt nước, giống như váy của một vũ nữ yêu kiều. . Vẻ đẹp của ao sen tĩnh lặng và thơ mộng. Nó có một nét đẹp, những bông sen trắng duyên dáng và ngây thơ tô điểm cho các lớp lá sen và nổi bật giữa chúng. Những bông hoa e thẹn nở nhẹ nhàng như những viên ngọc trai, như những vì sao trên bầu trời đêm sâu thẳm, hay như những cô gái xinh đẹp vừa tắm xong. Một cơn gió nhẹ tình cờ thổi qua, hương hoa sen lan tỏa khắp nơi. Nhà thơ đã so sánh mùi hương một cách tế nhị và khéo léo với “tiếng hát trên một tòa nhà cao tầng từ xa vọng tới. Mùi hương thơm ngát nổi bật cùng những bông sen xinh đẹp càng gây ấn tượng mạnh với người đọc. Lớp sương mỏng phủ trên lá và cánh hoa trông giống như “tắm gội bằng sữa bò” hay “lại như được báo trùm trong giấc mộng bằng dải lụa mỏng” càng làm tăng thêm cảnh sắc của đầm sen thơ mộng. Trăng tròn và đầy đặn là vậy nhưng đôi khi bị mây trắng che khuất và không trong lắm. Nhưng điều đó làm tác giả rất vừa ý. Chỉ cần chợp mắt một chút thôi cũng khiến ông cảm thấy rất thoải mái và hài lòng.

Ánh trăng xuyên thấu soi sáng vạn vật với ánh sáng lung linh của nó. Hình bóng của cành liễu cong thưa thớt, như được vẽ trên mặt lá sen. Dù ánh trăng trên ao sen không đồng đều, nhưng giữa ánh sáng và hình bóng, một giai điệu hài hòa được tạo nên, trông giống như một bản nhạc, như bản nhạc vi ô lông nổi tiếng. Trăng hòa quyện với khung cảnh thật trữ tình, nên thơ, tạo nên khoảnh khắc lay động lòng người.

Với tài năng của mình, Chu Tự Thanh đã khéo léo vận dụng các thủ pháp nghệ thuật để khắc họa vẻ đẹp thiên nhiên của một đêm trăng một cách ngọt ngào và nên thơ. Trong tác phẩm “Trăng sáng trên đầm sen”, tác giả đã thành công trong việc truyền tải những cảm xúc mãnh liệt đến người đọc khi thưởng thức vẻ đẹp của hương sắc nơi đây.