Tác giả tác phẩm Sự sống và cái chết (Kết nối tri thức 2024) Ngữ văn 10 chi tiết nhất

Tác giả tác phẩm Sự sống và cái chết - Ngữ văn 10

I. Tác giả Trịnh Xuân Thuận

- Trịnh Xuân Thuận sinh ngày 20 tháng 8 năm 1948 là nhà khoa học người Mỹ gốc Việt trong lĩnh vực vật lý thiên văn, ông đồng thời là một nhà văn đã viết nhiều quyển sách có giá trị cao về vũ trụ học và về những suy nghĩ của bản thân trong mối tương quan giữa khoa học và Phật giáo. 

- Giáo sư Trịnh Xuân Thuận đã được độc giả trong nước biết đến qua những tác phẩm nổi tiếng đã được dịch ra tiếng Việt như: Giai điệu bí ẩn, Trò chuyện với Trịnh Xuân Thuận, Hỗn độn và hài hòa, Cái vô hạn trong lòng bàn tay (Từ Big Bang đến giác ngộ), Những con đường của ánh sáng, Nguồn gốc…

II. Đọc tác phẩm Sự sống và cái chết

1. Lịch sử sự sống trên Trái Đất diễn ra đồng thời theo hai hướng dọc và ngang. Hướng dọc được thể hiện bằng sự phức tạp ngày càng tăng theo tuổi Trái Đất (cơ thể con người phức tạp hơn rất nhiều so với một vi khuẩn đơn bào). Hướng ngang được thể hiện bởi sự đa dạng đáng kinh ngạc của sự sống và sự đa dạng hoá ngày càng lớn của các loài theo thời gian.

2. Chúng ta hãy về thăm Trái Đất cách đây 3 tỉ năm: các bạn sẽ chỉ gặp các vi khuẩn và vi khuẩn cổ sinh. Các sinh vật lúc đó chưa tiến hoá nhiều và cũng chưa đa dạng. Ngược trở lại 500 triệu năm: bạn vẫn thấy hai dạng vi khuẩn, nhưng bạn cũng còn thấy vô số tảo, bọt biển, rêu và nấm, một ít sâu bọ, bọ ba thuỳ, tôm, cua và động vật nhuyễn thể. Du hành ngược về 140 triệu năm, thì toàn bộ thế giới nhỏ bé này vẫn ở đó để đón tiếp bạn (trừ loài bọ ba thuỳ), nhưng hơn thế, các bạn còn được chiêm ngưỡng cảnh tượng đa sắc của hoa và những cánh bướm tung tăng, được nghe tiếng vo ve của ong tiếng chim hót ru, thích thú với sự phát triển của các loại cá trong biển, và loáng thoáng thấy những động vật có vú nhỏ nhoi len lỏi trong rừng rậm. Nhưng khủng long ăn thịt và thằn lằn tiền sử lảng vảng trong khung cảnh sẽ làm bạn sợ cứng người.

3. Sự xuất hiện của các dạng động vật mới có khả năng thích nghi hơn không nhất thiết đồng nghĩa với sự đào thải các dạng kém tiến hoá hơn. Tất cả đều có chỗ cho mình. Bên cạnh các sinh vật đơn bào như trùng đế giày và các loại động vật nguyên sinh khác, còn có các động vật đa bào như nhím biển và sứa, chim đại bàng và chim hoạ mi, chuột và con người. Nhưng điều đó cũng không có nghĩa là một loài nào đó, khi đã sinh ra, sẽ tồn tại mãi mãi. Một số cành hoặc nhánh của cây đời sẽ bị cắt cụt, và có những loài bị tuyệt chủng hoàn toàn. Chẳng hạn, loài bọ ba thuỳ đã không chống chọi được cái lạnh khủng khiếp bao trùm Trái Đất vào cuối kỉ Péc-mi (Permi), và một tiểu hành tinh điên rồ đến đâm vào Trái Đất cách đây 65 triệu năm đã kết liễu loài khủng long. Sự tuyệt chủng này đã giải phóng các ổ sinh thái để chúng nhanh chóng được các loài khác chiếm giữ.

4. Các loài tiến hoá và tự hoàn thiện dần bởi vì chúng phải đấu tranh để sinh tồn và bởi vì cái chết đang chờ chúng ở cuối con đường. Cái chết cho phép sự sống tiến lên. Nó là một phần không thể tách rời của sự sống. Nó nằm trong trật tự của vạn vật. Gần như lúc nào cũng vậy, trước cái chết và sự đe doạ tuyệt

chủng, sự sống đã chứng tỏ một sức đề kháng mãnh liệt và bật dậy bằng cách thể hiện một súc sáng tạo mới để tìm lời giải cho các vấn đề gặp phải. Tình hình hoàn toàn khác với các vật vô sinh: sở dĩ các hạt cơ bản và các nguyên tử không tiến hoá, chính là bởi vì chúng không cần đấu tranh sinh tồn, vì chúng không bị đe doạ tuyệt chủng, và bởi vì chúng không phải tuân theo chọn lọc tự nhiên. Một hạt ánh sáng được tạo ra 300 000 năm sau Bích Beng (Big Bang) có chính xác các đặc điểm của một hạt ánh sáng sinh ra ngày nay, 13,7 tỉ năm sau vụ nổ khởi thuỷ.

III. Tác phẩm văn bản Sự sống và cái chết

1. Thể loại

Văn bản thông tin

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

Trích Từ điển yêu thích bầu trời và các vì sao

3. Phương thức biểu đạt:

Nghị luận

4. Tóm tắt văn bản Sự sống và cái chết

Văn bản trình bày những vấn đề về sự sống trên Trái Đất

5. Bố cục văn bản Sự sống và cái chết

- Đoạn 1: Từ đầu đến “các loài theo thời gian”: Lịch sử sự sống trên Trái Đất diễn ra đồng thời theo hai hướng dọc và ngang.

- Đoạn 2: Tiếp theo đến “làm bạn sợ cứng người”: Theo thời gian, các sinh vật ngày càng tiến hóa nhiều và đa dạng.

- Đoạn 3: Tiếp theo đến “các loài chiếm giữ”: Sự xuất hiện của các dạng động vật mới

- Đoạn 4: Còn lại: Lý do các loài sinh vật tiến hóa và tự hoàn thiện.

6. Giá trị nội dung văn bản Sự sống và cái chết

- Văn bản đã giúp nhận ra sự hữu hạn và nhỏ bé của con người trong lịch sử sự sống của Trái Đất.

- Văn bản giúp người đọc suy ngẫm nhiều hơn đến ý nghĩa của cuộc sống, và bản thân cần làm gì để duy trì sự sống.

7. Giá trị nghệ thuật văn bản Sự sống và cái chết

- Lập luận chặt chẽ, lí lẽ dẫn chứng sắc bén, chính xác cụ thể.

- Ngôn ngữ khoa học chính xác dễ hiểu

- Văn phong cô động, xúc tích

IV. Tìm hiểu chi tiết văn bản Sự sống và cái chết

1. Quá trình phát triển của sự sống trên Trái Đất.

- Cách đây 3 tỉ năm: các vi khuẩn và vi khuẩn cổ sinh

- Cách đây 500 triệu năm: hai dạng vi khuẩn và một số tảo, bọt biển, rêu và nấm, một ít sâu bọ, bọ ba thùy, tôm, cua và động vật nhuyễn thể

- Cách đây 140 triệu năm: bọ ba thùy không còn tồn tại; xuất hiện các loài bướm, ong, chim hót và cá ở trong biển cũng nhưng một số động vật có vú nhỏ nhoi trong rừng rậm; có sự hiện diện của khủng long ăn thịt và thằn lằn tiền sử

- Cách đây 65 triệu năm: khủng long tuyệt chủng, các loài khác chiếm giữ các ổ sinh thái.

2. Mối quan hệ giữa 'đấu tranh sinh tồn' và 'tiến hóa', giữa 'sự sống' và 'cái chết”.

- 'Các loài tiến hóa và tự hoàn thiện dần bởi vì chúng phải đấu tranh để sinh tồn và bởi vì cái chết đang chờ chúng ở cuối con đường.

- Cái chết cho phép sự sống tiến lên. Nó là một phần không thể tách rời của sự sống. Nó nằm trong trật tự của vạn vật.'

- Sự xuất hiện của các dạng động vật mới có khả năng thích nghi hơn không nhất thiết đồng nghĩa với sự đào thải các dạng kém tiến hóa hơn nhưng một loài nào đó được sinh ra không có nghĩa sẽ tồn tại mãi mãi.

→ Mối quan hệ giữa 'đấu tranh sinh tồn' và 'tiến hóa', giữa 'sự sống' và 'cái chết' là những mặt tưởng như đối lập nhưng thực tế lại có mối quan hệ mật thiết, là một phần không thể tách rời khỏi nhau.

3. Ý nghĩa văn bản

- Sự sống và cái chết là lẽ dĩ nhiên.

- Chúng ta vẫn thường nghĩ chúng là những mặt đối lập, nhưng thực tế có sự sống sẽ có cái chết.

- Có cái chết thì sự sống ngày sau mới tiếp tục có được

- Một sự khởi đầu cũng sẽ có kết thúc.

- Sự kết thúc chính là tiền đề cho một khởi đầu mới.

→ Sự sống và cái chết cứ thế bám lấy nhau, tiếp nối nhau dài vô tận.

V. Các đề văn mẫu

Đề bài: Phân tích bài Sự sống và cái chết

Bài tham khảo 1

  Bài viết 'Sự sống và cái chết' của Trịnh Xuân Thuận là một tác phẩm văn học khoa học đầy triết lý, thể hiện tầm nhìn đa chiều và sự hiểu biết sâu sắc của tác giả về cuộc sống và tự nhiên.

    Tác giả đưa ra quan điểm rằng sự sống và cái chết là hai khía cạnh cùng một đồng thời và không thể tách rời. Cuộc sống và cái chết là những khía cạnh của quá trình tự nhiên, một quá trình vô tận và vô cùng phức tạp. Ngoài ra, tác giả cũng phân tích và giải thích các quy luật của tự nhiên, đưa ra những ví dụ cụ thể để minh họa cho các quy luật đó. Từ đó, tác giả kết luận rằng sự sống và cái chết không phải là hai khái niệm đơn giản mà là một quá trình phức tạp, liên quan đến rất nhiều yếu tố khác nhau.

    Với cách viết sâu sắc, Trịnh Xuân Thuận đã giúp người đọc thấy rằng sự sống và cái chết không chỉ là vấn đề của cá nhân mà còn là vấn đề của cả nhân loại. Đồng thời, ông cũng đưa ra những suy nghĩ đáng suy ngẫm về ý nghĩa của cuộc sống và giá trị của sự sống. Tuy nhiên, trong bài viết này, tác giả không đưa ra các giải pháp cụ thể để giải quyết vấn đề của sự sống và cái chết. Vì vậy, để tìm hiểu và khám phá thêm về các giải pháp để bảo vệ và duy trì sự sống trên Trái Đất, cần phải tiếp tục nghiên cứu và đóng góp ý kiến từ các chuyên gia trong các lĩnh vực liên quan.

    Tuy nhiên, thực chất điểm bắt đầu và kết thúc của cuộc sống có thực sự là cái chết? Bởi không phải bất cứ một loài nào tiến hóa cũng sẽ tồn tại mãi theo thời gian, những tác động của con người và thiên nhiên đang ảnh hưởng rất nhiều tới vòng đời của vạn vật. Nếu giải thích theo Trịnh Xuân Thuận, vậy đâu là cái kết cho khủng long, loài đã bị tuyệt chủng từ hàng ngàn năm trước? Tại sao hiện nay, khi mọi loài đều đang tiến hóa nhưng những động vật trong sách đỏ lại giảm dần tỷ lệ với sự thích nghi và sự bảo vệ của con người? Và thực chất trong vũ trụ này, con người không phải loài có trí khôn duy nhất, thứ chúng ta tiến hóa không phải là con người mà là một loại robot sẽ có khả năng thay thế con người. Rồi sau đó, chào đón tương lai gần bằng những sự ghé thăm của các thế lực bên ngoài trái đất.