Tác giả tác phẩm Bánh chưng, bánh giầy (Chân trời sáng tạo 2024) Ngữ văn 6 chi tiết nhất

Tác giả tác phẩm: Bánh chưng, bánh giầy - Ngữ văn 6

I. Đọc tác phẩm Bánh chưng, bánh giầy

Bánh Chưng Bánh Giầy

Ngày xưa, đời Vua Hùng Vương thứ 6, sau khi đánh dẹp xong giặc Ân, vua có ý định truyền ngôi cho con.

Nhân dịp đầu Xuân, vua mới họp các hoàng tử lại, bảo rằng: “Con nào tìm được thức ăn ngon lành, để bày cỗ cho có ý nghĩa nhất, thì ta sẽ truyền ngôi vua cho”.

Các hoàng tử đua nhau tìm kiếm của ngon vật lạ dâng lên cho vua cha, với hy vọng mình lấy được ngai vàng.

Trong khi đó, người con trai thứ 18 của Hùng Vương, là Tiết Liêu (còn gọi là Lang Liêu) có tính tình hiền hậu, lối sống đạo đức, hiếu thảo với cha mẹ. Vì mẹ mất sớm, thiếu người chỉ vẽ, nên ông lo lắng không biết làm thế nào.

Một hôm, Tiết Liêu nằm mộng thấy có vị Thần đến bảo: “Này con, vật trong Trời Đất không có gì quý bằng gạo, vì gạo là thức ăn nuôi sống con người. Con hãy nên lấy gạo nếp làm Bánh hình tròn và hình vuông, để tượng hình Trời và Đất. Hãy lấy lá bọc ngoài, đặt nhân trong ruột Bánh, để tượng hình Cha Mẹ sinh thành.”

Tiết Liêu tỉnh dậy, vô cùng mừng rỡ. Ông làm theo lời Thần dặn, chọn gạo nếp thật tốt làm Bánh vuông để tượng hình Đất, bỏ vào chõ Chưng chín gọi là Bánh Chưng. Và ông giã xôi làm Bánh tròn, để tượng hình Trời, gọi là Bánh giầỵ Còn lá xanh bọc ở ngoài và nhân ở trong ruột Bánh là tượng hình cha mẹ yêu thương đùm bọc con cái.

Đến ngày hẹn, các hoàng tử đều đem thức ăn đến bày trên mâm cỗ. Ôi thôi, đủ cả sơn hào hải vị, nhiều món ngon lành. Hoàng tử Tiết Liêu thì chỉ có Bánh Dày và Bánh Chưng. Vua Hùng Vương lấy làm lạ hỏi, thì Tiết Liêu đem chuyện Thần báo mộng kể, giải thích ý nghĩa của Bánh Dày Bánh Chưng. Vua cha nếm thử, thấy Bánh ngon, khen có ý nghĩa, bèn truyền ngôi Vua lại cho Tiết Liêu con trai thứ 18.

Kể từ đó, mỗi khi đến Tết Nguyên Đán, thì dân chúng làm Bánh Chưng và Bánh Dày để dâng cúng Tổ Tiên và Trời Đất.

(Theo Trương Chính, Hợp tuyển Thơ văn Việt Nam, tập I - Văn học dân gian, NXB Văn học, Hà Nội, 1977, tr.548-550)

II. Tác phẩm Bánh chưng, bánh giầy

1. Thể loại

Truyện truyền thuyết.

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

- Theo Chương Trính, Hợp tuyển thơ văn Việt Nam, tập I – Văn học dan gian, NXB văn học, Hà Nội, 1977, tr.548-550.

3. Phương thức biểu đạt

Tự sự

4. Người kể chuyện

Ngôi thứ ba

5. Tóm tắt tác phẩm Bánh chưng, bánh giầy

Vua Hùng về già muốn truyền ngôi nhưng có 20 con bèn gọi phán bảo nhân lễ Tiên Vương ai làm vừa ý sẽ truyền ngôi cho. Các lang thi nhau làm cỗ thật hậu, thật ngon. Lang Liêu buồn nhất vì từ bé chỉ biết mỗi việc đồng áng. Một đêm chàng được thần báo mộng cách làm bánh, sáng ra chàng theo lời thần làm bánh. Ngày lễ bánh của Lang Liêu được chọn dâng Tiên Vương, chàng được nối ngôi. Nước ta từ đó có tục làm bánh chưng bánh giầy.

6. Bố cục tác phẩm Bánh chưng, bánh giầy

Gồm 3 phần:

+ Phần 1 (Từ đầu đến ...có Tiên vương chứng giám): Nhà vua ra quyết định truyền ngôi

+ Phần 2 (Tiếp theo đến ...nặn hình tròn): Lang Liêu và các hoàng tử tìm kiếm và làm lễ vật.

+ Phần 3 (Còn lại): Ý nghĩa và tục lệ làm bánh chưng bánh giầy

7. Giá trị nội dung tác phẩm Bánh chưng, bánh giầy

Truyền thuyết “Bánh chưng bánh giầy” vừa giải thích nguồn gốc của bánh chưng, bánh giầy vừa phản ánh thành tựu văn minh nông nghiệp ở buổi đầu dựng nước với thái độ đề cao lao động, đề cao nghề nông và thể hiện sự tôn kính Trời, Đất và tổ tiên của nhân dân ta.

8. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Bánh chưng, bánh giầy

+ Sử dụng các chi tiết tưởng tượng kì ảo.

+ Lối kể chuyện dân gian: theo trình tự thời gian.

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Bánh chưng, bánh giầy

1. Nhà vua ra cuộc thi để tìm người truyền ngôi

- Hoàn cảnh: Giặc ngoài đã yên, nhà vua có thể tập trung chăm lo cho nhân dân được no ấm; nhà vua đã già muốn truyền ngôi

- Ý của vua: Người nối ngôi phải nối được chí vua, không nhất thiết là con trưởng. Nhà vua có mười hai người con trai không biết chọn ai xứng đáng

- Cách thức: Điều vua đòi hỏi mang tính chất một câu đố thử tài ( nhân ngày lễ Tiên Vương, ai làm vừa ý vua sẽ được truyền ngôi)

$\to$ Nhà vua thật anh minh, lỗi lạc , muốn truyền ngôi cho người phải có chí, có đức.

2. Các Lang và Lang Liêu tìm và làm lễ vật

- Các Lang đua nhau tìm những củ ngon vật lạ, lên rừng xuống biển để tìm những lễ vật độc nhất

- Lang Liêu là chàng hoàng tử buồn nhất. Chàng là người thiệt thòi nhất. Từ khi lớn, chỉ chăm lo đến việc đồng áng, gắn bó với lúa gạo, khoai.

- Chàng là người duy nhất hiểu được ý thần “Trong trời đất, không có gì quý bằng hạt gạo”; “Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương”. Thần ở đây chính là nhân dân. Bởi nhân dân rất quý trọng hạt gạo làm ra để nuôi sống mình.

- Lang Liêu làm theo lời thần chỉ:

+ Chàng chọn thứ gạo nếp thơm lừng, trắng tinh, hạt nào hạt nấy tròn mẩy, đem vo sạch, lấy đậu xanh, thịt lợn làm nhan, dùng lá dong trong vườn gói thành hình vuông, nấu một ngày một đêm.

+ Cũng thứ bánh ấy, chàng đổi kiểu đồ lên, giã nhuyễn nặn thành hình tròn.

3. Ý nghĩa của tục lệ bánh chưng, bánh giầy

- Lang Liêu mang hai thứ bánh lên lễ Tiên vương.

- Nhà vua ngạc nhiên khi nhìn hai thứ bánh ấy, hỏi Lang Liêu và chàng kể chuyện giấc mộng.

- Bánh Lang Liêu được chọn làm tế Trời, Đất, và Tiên vương.

- Sau đó, ai ăn xong cũng tấm tắc khen. Nhà vua bèn đặt tên cho hai thứ bánh đó là bánh chưng và bánh giầy.

- Tục lệ của nước ta được hình thành từ đó: Vào ngày lễ Tết cổ truyền, không thể thiếu bánh chưng, bánh giầy để lễ ông bà, tổ tiên.

IV. Các bài văn mẫu

Đề bài: Phân tích bài Bánh chưng, bánh giầy

Bài tham khảo 1

Trong truyền thuyết dân gian, các yếu tố kì ảo được tạo nên từ các nhân vật ông Bụt bà Tiên có phép thuật nhằm đến giúp đỡ cho những người có số phận nghèo khổ, bất hạnh, giúp họ có cuộc sống tốt đẹp nữa. “Dù ai đi ngược về xuôi/ Nhớ ngày giỗ Tổ mồng mười tháng ba”. Trong mâm cỗ cúng tổ tiên của bất cứ gia đình nào trên dải đất hình chữ S đều không thể thiếu được hai thứ sản vật hết sức bình dị đó là bánh chưng và bánh giầy. Và chúng ta không thể không kể đến truyền thuyết “Bánh chưng, bánh dày”.

Trong bối cảnh đất nước đã được yên bình, giặc ngoại xâm đã được đánh đuổi, đất nước bước sang một giai đoạn mới, nhân dân ta được an cư lạc mới. Lúc này, đặt ra cho đất nước một nhiệm vụ mới đó là giữ cho đất nước được yên bình và nhân dân được no ấm đồng thời là những chính sách mới để giúp cho đất nước ngày càng cường thịnh. Nhà vua lúc này tuy vẫn còn hết sức minh mẫn nhưng tuổi đã cao, không thể trị vì mãi được, hơn nữa các hoàng tử đều đã trưởng thành và hoàn toàn có thể tự mình nối nghiệp cha ông lãnh đạo nhân dân.

Một yêu cầu tất yếu của nhà vua là tìm một người nối ngôi vua để con người ấy - với tài năng, sức vóc của mình để nối ngôi. Nhưng nhà vua có đến hai mươi người con trai. Thông thường, các nhà vua sẽ truyền ngôi cho người con trưởng, tuy nhiên, vua Hùng là một người sáng suốt khi không đồng nhất với ý kiến rằng phải truyền ngôi cho người con trưởng mà phải chọn người có đủ năng lực, sự thông minh lãnh đạo nhân dân có cuộc sống ấm no hạnh phúc. Vua Hùng tổ chức một cuộc thi, các người con sẽ làm cỗ để cúng tổ tiên và “vừa ý ta thì ta mới truyền ngôi cho”.

Qua đây ta thấy vua Hùng là một vị vua anh minh, sáng suốt, không phải là một mâm cỗ ngon mà còn phải “làm vừa ý vua”, một người đầu bếp giỏi chưa hẳn là một vị vua giỏi. Vậy ý của vua Hùng là gì? “Làm vừa ý ta là gì? Điều đó cũng đã thể hiện ở câu nói của người, quan trọng là các người con có hiểu ý, nhanh ý để nhận ra hay không. Người quân vương cần phải có chí lớn, “nối được chí ta”, có tài cao, có hoài bão để làm cho nhân dân ta có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Lang Liêu thân là hoàng tử thứ mười tám con vua nhưng phận, chàng từ lúc nhỏ đã mồ côi mẹ, bị ghẻ lạnh, từ rất sớm chàng đã sống một cuộc sống bình dị như những người nông dân, chàng bị thiệt thòi trong cuộc sống, lại là người con nghèo nhất trong tất cả các anh em của chàng, chính vậy mà chàng rất cần cù, chăm chỉ việc đồng áng, trồng lúa, trồng khoai. Chàng là một người hiền lành, sống giản dị, gần gũi với nhân dân, giàu lòng nhân hậu, sống gắn bó với đồng ruộng.

Chúng ta không thấy một vị hoàng tử cao quý, xa cách mà chính chàng là một người nông dân lao động chân chất, sống cùng nhân dân, ăn cùng nhân dân, biết xem trọng nghề trồng lúa là cái cốt lõi của cuộc sống dân ta. Chàng biết quý trọng những sản phẩm mà mình làm ra. Chàng đi cày cuốc, làm đất như người nông dân. Trong nhà không có châu báu quý hiếm mà có nhiều ngô khoai lúa lạc.

Chàng là một người rất biết tôn kính tổ tiên, kính trọng cha mẹ Mặc dù chàng bị ghẻ lạnh, ruồng bỏ, chàng không hề có thái độ oán trách người cha mà ngược lại vẫn vâng lời với vua cha, đối xử với vua cha một lòng yêu kính, giữ đạo làm con. Chàng còn là một người tôn kính tổ tiên. Sự trằn trọc, trăn trở của chàng đã thể hiện lòng thành với tổ tiên. Thần đến và báo mộng cho chàng cũng thể hiện ý “vừa lòng dân” của Lang Liêu đối với nhân dân.

Là một con người sáng tạo và giàu sáng kiến. Khi thần đến báo mộng, thần chỉ nói dùng gạo để làm bánh, không chỉ đến cách thức làm bánh như thế nào, nhưng với sự thông minh của mình, Lang Liêu đã tạo ra thứ bánh rất ngon, gần gũi và dễ làm. Chàng lấy gạo nếp vo sạch, đãi sạch đỗ xanh, kết hợp với thịt lợn làm nhân, lá rong gói bên ngoài hình vuông sau đó luộc chín. Chàng đặt tên bánh là bánh chưng. Vẫn sử dụng nguyên liệu chính là gạo nếp, chàng đồ gạo nếp lên và giã nhuyễn, nặn thành hình tròn, chàng đặt tên bánh là bánh dày. Cả hai loại bánh này luộc lên và mang đến vua cha, được ngài tấm tắc khen ngon.

Bánh mà Lang Liêu làm ra nó không chỉ ngon về mặt thực phẩm mà còn có nhiều ý nghĩa khác. Nó thể hiện sự sáng tạo, thông minh của chủ nhân làm ra nó đồng thời nó còn có ý nghĩa tượng trưng cho đất, trời, vạn vật. Bánh dày tượng trưng cho trời, bánh chưng tượng trưng cho đất, lá dong, thịt lợn tượng trưng cho chim muông, cây cỏ. Tất cả là sự kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và con người. Hình ảnh chiếc lá dong buộc nạt bên ngoài tượng trưng cho sự đoàn kết, đùm bọc lẫn nhau, “lá lành đùm lá rách”.

Nhà vua nhắc nhở chúng ta cần phải yêu thương, tương thân tương ái. Chiếc bánh không phải làm từ sơn hào hải vị, từ những thứ quý hiếm tìm không ra mà nó được làm ngay từ những vật liệu có xung quanh ta, từ những hạt gạo quen thuộc hàng ngày mà cho ra những chiếc bánh ngon và ý nghĩa như vậy. Lang Liêu đã làm vừa ý vua cha và xứng đáng là ngôi vị kế thừa mà vua cha muốn truyền ngôi.

Truyền thuyết “Bánh chưng, bánh dày” không chỉ giải thích nguồn gốc của bánh chưng, bánh dày mà sâu sắc hơn nữa đó là đề cao tinh thần đoàn kết, lấy dân làm gốc, coi trọng nghề nông, quý trọng hạt gạo làm ra, biết ơn tổ tiên, nguồn cội của dân tộc.

Bài tham khảo 2

Mỗi khi Tết đến, xuân về, trên khắp càng miền quê tổ quốc thân thương của em lại có dịp được làm những loại bánh cổ truyền rất thơm ngon. Các loại bánh này còn có ý nghĩa vô cùng sâu sắc nó tượng trưng có sự tròn vẹn của đất trời, là món quà vô giá để cả gia đình cùng sum họp quây quần bên nhau thưởng thức. Đó chính là loại bánh chưng và bánh giày.

Khi mùa xuân đến báo hiệu một năm cũ sắp qua đi và năm mới đang đến dần trên bàn thờ của tổ tiên của mỗi gia đình đều xuất hiện mâm ngũ quả và cả bánh chưng bánh giày để cúng ông bà tổ tiên. Đây là loại bánh không thể thiếu trên bàn thờ tổ của mỗi người dân Việt Nam. Nó là món bánh đã đi sâu vào tâm trí tiềm thức của con người, là hình ảnh cổ truyền đặc trưng cho ngày Tết của dân tộc Việt Nam.

Xuất xứ của bánh chưng và bánh giày cũng có cả một câu chuyện ở đằng sau. Nó bắt đầu từ thời vua đã lớn tuổi và muốn tìm người nối dõi ngai vàng của mình. Nhưng nhà vua có tới 18 người con trai, ai cũng có những mặt mạnh, mặt yếu khác nhau. Nhà vua muốn tìm một người con trai tài giỏi, có tài có đức, biết hướng về nguồn cội, dân tộc để lãnh đạo đất nước này.

Chính vì vậy, nhà vua gọi các con mình tới và nói rằng. Ta sẽ trao lại ngai vàng cho người nào tìm được loại báu vật quý giá, có ý nghĩa nhất để dâng lên tổ tiên. Nếu ngưi nào làm cho ta hài lòng thì ta sẽ trao ngôi vị cho người đó. Tất cả các vị hoàng tử sau khi nghe vua cha nói như vậy vô cùng thích thú, ai cũng muốn cố hết sức mình để làm ra một loại bánh độc đáo mong vua cha ưng ý rồi trao ngôi vị cho mình. Cuộc thi tài này diễn ra vô cùng cam go, quyết liệt.

Trong những người con trai của vua lúc bấy giờ có một chàng hoàng tử tên Lang Liêu là một người từ nhỏ đã là nông, gần gũi với các loại cỏ cây, thiên nhiên. Chàng cũng là người có tấm lòng lương thiện, nhân hậu, luôn gần gũi với người dân của mình. Chàng cũng luôn chăm chỉ không nề hà bất kỳ công việc nặng nhọc nào, sống ngay thẳng lương thiện, nên được nhiều người dân yêu quý.

Khi Lang Liêu nhận được lời của vua ban, chàng cảm thấy lo lắng lắm không biết tìm đâu ra lễ vật để dâng lên nhà vua, bởi những thứ nàng có đều là những thứ bình thường ai cũng có. Nhiều vị hoàng tử khác đã tìm được nhiều loại báu vật vô cùng quý giá để dâng lên nhà vua, khiến vua rất hài lòng.

Lang Liêu là người quanh năm chỉ gắn bó với đồng ruộng, cỏ cây, nên chàng không thể có những loại báu vật quý giá như tai gấu, ngà voi, ngọc ngà châu báu để dâng vua. Càng gần tới ngày phải dâng lễ vật lên nhà vua chàng càng lo lắng, tới mức quên ăn quên ngủ.

Một hôm do mệt quá Lang Liêu chợt thiếp đi, trong giấc mơ Lang Liêu gặp một vị thần tiên người đó đã dạy cho chàng làm hai loại bánh một hình tròn, một hình vuông từ gạo nếp của quê hương. Hai loại bánh này tượng trưng cho trời và đất tượng trưng cho sự toàn vẹn của trời đất.

Tỉnh dậy, Lang Liêu mới biết mình đang mơ. Nhưng nghĩ lại giấc mơ Lang Liêu cảm thấy những lời tiên ông nói trong giấc mơ vô cùng đúng đắn gạo chính là món quà vô giá mà tạo hóa đã ban cho con người. Nó chính là những gì tinh túy nhất, gạo kết hợp với đỗ xanh và thịt lợn tạo nên mùi vị thơm ngon, béo ngậy, món bánh này là đặc sản chưa từng có của quê hương.

Nghĩ vậy, Lang Liêu đã gọi mọi người trong gia đình cùng giúp mình gói những chiếc bánh như trong giấc mơ của chàng. Chiếc bánh có vỏ ngoài xanh biếc có tên là bánh chưng. Còn một loại bánh nữa có hình tròn Lang Liêu mang gạo nếp nấu thành cơm nếp rồi đem giã nhuyễn rồi làm thành một loại bánh có màu trắng thơm ngon gọi là bánh giày.

Rồi ngày phải dâng lễ vật lên cho nhà vua đã tới. Mọi người ai cũng háo hức mong phần thắng thuộc về mình. Trong buổi chầu hôm đó, những thứ lễ vật mà các hoàng tử mang tới dâng lên nhà vua đều là những món bảo vật có một không hai ở trên đời có giá trị vật chất vô cùng lớn. Chỉ duy nhất hai loại bánh của Lang Liêu là giản dị và ít có giá trị vật chất nhất. Điều này khiến cho Lang Liêu lo lắng lắm, nhưng chàng nghĩ mọi thứ đều do tấm lòng. Chàng làm nông món bảo vật quý giá nhất của chàng chính là hạt gạo được làm ra từ bàn tay, sức lực của mình. Chàng đem bảo vật của mình làm thành một loại bánh thơm ngon dâng lên nhà vua bằng cả tấm lòng, thì không có gì mà phải lo lắng cả.

Đứng trước rất nhiều bảo vật, rồi những món ăn độc đáo nhưng nhà vua không hề cảm thấy hài lòng. Nhưng khi ăn tới món ăn của Lang Liêu nhà vua cảm thấy ngạc nhiên bởi món ăn của Lang Liêu có mùi vị thơm ngon, béo ngậy vô cùng. Chính vì vậy, nhà vua đã gọi Lang Liêu vào để hỏi cách làm và giải thích tại sao lại là hình vuông và hình tròn.

Lang Liêu bước vào triều và giải thích vì sao mình lại chọn làm loại bánh chưng, bánh giày này để dâng lên nhà vua. Nhà vua nghe xong vô cùng hài lòng bởi ý nghĩa của hai loại bánh. Nên quyết định truyền lại ngôi vị cho Lang Liêu lên cai trị đất nước. Chiếc bánh hình vuông tượng trưng cho trái đất, còn chiếc bánh hình tròn tượng trưng cho bầu trời bao la rộng lớn. Trời đất vuông tròn tạo nên một sự tuần hoàn khép kín, tạo nên sự tròn vẹn hài hòa, an khang thịnh vượng. Chính từ lúc đó, nhà vua quyết định lấy loại bánh này để cúng giỗ tổ tiên trong những ngày Tết, những ngày giỗ tổ tiên.

Đất nước ta là một đất nước nông nghiệp do đó những sản phẩm từ hạt gạo là điều vô cùng quý giá, để làm được hạt gạo mỗi người dân chúng ta phải đổ rất nhiều mồ hôi công sức. Chính vì vậy, mỗi sản phẩm của nông nghiệp, của đức mẹ thiên nhiên chúng ta cần phải trân trọng nâng niu, yêu quý không nên lãng phí.

Câu chuyện bánh chưng, bánh giày nói lên được nguồn gốc và ý nghĩa của hai loại bánh chưng và bánh giày. Đây là hai loại bánh tượng trưng cho trời đất, cho sự đoàn kết sum vậy của con người và thiên nhiên đề cao những người hiền lành, thật thà tốt bụng. Những con người ở hiền thì sẽ được trời thương giúp đỡ.