Tác giả tác phẩm Lao xao ngày hè (Chân trời sáng tạo 2024) Ngữ văn 6 chi tiết nhất

Tác giả tác phẩm: Lao xao ngày hè- Ngữ văn 6

I. Tác giả

- Duy Khán (1934 – 1993)

- Tên khai sinh: Nguyễn Duy Khán

- Quê: Quế Võ, Bắc Ninh

- Ông là nhà văn, nhà báo

- Năm 15 tuổi, ông nhập ngũ, làm phóng viên chiến trường suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ.

II. Tác phẩm Lao xao ngày hè

1. Thể loại

Hồi kí chủ yếu kể lại những sự việc mà người viết đã từng tham dự hoặc chứng kiến trong quá khứ được sắp xếp theo trình tự thời gian, gắn với một hoặc nhiều giai đoạn của tác giả.

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

trích từ chương 6 Lao xao trong Tuổi thơ im lặng sáng tác năm 1986.

3. Phương thức biểu đạt

Tự sự, miêu tả, biểu cảm.

4. Người kể chuyện

Ngôi thứ nhất – tác giả Duy Khán.

5. Tóm tắt tác phẩm Lao xao ngày hè

Bài văn vẽ nên những bức tranh cụ thể, sinh động, nhiều màu sắc về thế giới các loài chim ở đồng quê. Giời chớm hè, cây cối um tùm, ngát hương hoa, ong bướm gọi đàn, thế giới loài chim bắt đầu xuất hiện: bồ các, chim ri, tu hú, sáo sậu, sáo đen, bìm bịp, diều hâu, chèo bẻo, chim ngói, chim nhạn, quạ, chim cắt. Mỗi loài chim đều mang những đặc trưng nổi bật của mình.

6. Bố cục tác phẩm Lao xao ngày hè (3 phần):

- Đoạn 1: Cảnh buổi sớm chớm hè ở làng quê.

- Đoạn 2: Thế giới các loài chim

- Đoạn 3: Cảm xúc về những ngày hè đã qua

7. Giá trị nội dung tác phẩm Lao xao ngày hè

- Bức tranh mùa hè đẹp, bình dị, nhiều màu sắc, sống động cùng thế giới các loài chim.

- Tình cảm yêu quí các loài vật quanh ta, yêu làng quê, yêu dân tộc.

8. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Lao xao ngày hè

- Sự quan sát tinh tế

- Vốn hiểu biết phong phú

- Miêu tả, kể chuyện lồng trong cảm xúc và thái độ của tác giả.

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Lao xao ngày hè

1. Cảnh buổi sáng chớm hè ở làng quê

- Khung cảnh làng quê lúc sang hè với bao màu sắc và hương thơm của các loài hoa quen thuộc, cùng với vẻ nhộn nhịp, xôn xao, tất bật của bướm ong

- Trình tự miêu tả: từ khái quát đến cụ thể...

- Âm thanh Lao xao: Rất khẽ, rất nhẹ, nhưng khá rõ → Sự chuyển động của đất trời, thiên nhiên làng quê khi hè về

- Câu văn ngắn, có câu chỉ có 1 tiếng. Dụng ý: Liệt kê, nhấn mạnh ý, thu hút sự chú ý của người đọc.

- Đó là cảnh thiên nhiên ở làng quê rất đẹp, bình dị, gần gũi...

2. Thế giới các loài chim

- Duy khán không miêu tả thế giới các loài chim một cách tuỳ tiện mà ông xếp, phân loại chúng theo 2 nhóm: Chim hiền - Chim ác.

a. Nhóm chim hiền:

- Bài hát đồng dao sử dụng nhân hóa

$\to$ Gợi mối quan hệ họ hàng thân thuộc nơi làng quê, dễ đi vào tâm hồn trẻ thơ. Làm cho bạn đọc có cảm giác được sống trong bầu không khí rất đỗi quen thuộc của văn hoá dân gian .

- Gọi là Chim hiền vì chúng thường xuyên mang niềm vui đến cho người nông dân, cho thiên nhiên cho đất trời

- Chim hiền gồm Chim sáo và chim tu hú :

+ Chim sáo đậu trên lưng trâu mà hót; tọ toẹ học nói; bay đi đâu, chiều lại về với chủ .

+ Chim tu hú: báo mùa vải chín, báo mùa hè tới .

- Miêu tả: bằng việc quan sát hình dáng, màu sắc, hoạt động... kết hợp với trí tưởng tượng dân gian phong phú.

- Hình ảnh so sánh - ẩn dụ , chỉ những ông sư tuy tu hành nhưng vẫn chưa bỏ được tính ác độc, hung dữ, nham hiểm tựa như loài rắn hổ mang có nọc độc , mổ chết người .

- Có lẽ dựa vào màu lông xám và tập tính suốt ngày nằm trong bụi rậm , thường kêu bịp bịp. Đặc biệt là khi nó cất tiếng kêu thì một loạt các loài chim ác, chim dữ xuất hiện.

b. Nhóm chim ác

- Diều hâu, quạ, chèo bẻo, cắt ...

- Đó là 4 loài chim ác, dữ thường gặp ở nông thôn chứ chưa phải là tất cả các loài chim ác , dữ .

- Chim diều hâu, chim quạ và chim cắt ..

- Cảnh gà mẹ xù lông, xoè cánh, che chở cho đàn con bé dại, vừa kêu quang quác vừa đạp, vừa mổ, liều chết đánh lại diều hâu để bảo vệ đàn con là cảnh hiếm gặp ở làng quê. Cảnh này gợi cho người đọc nghĩ đến sự cạnh tranh sinh tồn giữa các loài chim hiền, chim ác. Không những thế nó khiến cho người đọc liên hệ đến tình mẹ con, đến tình thương con đã biến thành sức mạnh liều mạng ntn ngay trong thế giới các loài chim.

- Cảnh diều hâu tha ga con lên chưa kịp ăn thì đã bị chèo bẻo bất ngờ tập kích, đánh đuổi ráo riết.

- Nó chứng minh cho câu tục ngữ “Kẻ cắp gặp bà già” hay câu danh ngôn “Cao nhân thất hữu cao nhân trị” (Người giỏi còn có người giỏi hơn)

- Quạ là loài vật kém cỏi, hèn hạ và bẩn thỉu và vì thế đáng ghét đáng khinh hơn diều hâu. Câu tục ngữ tả rất đúng tư thế, động tác của loài quạ khi đậu, dòm vào chuồng lợn để kiếm mồi.

- Làm cho người đọc nghĩ đến những con người có tính cách giống như loài quạ.

- Thể hiện trong cách gọi là chim ác, dữ .

- Vì đây là loại chim dám đánh lại các loại chim ác, chim xấu.

- Hình dáng: Như những mũi tên đen hình đuôi cá.

- Hoạt động: Lao vào đánh diều hâu túi bụi khiến diều hâu phải thả con mồi, hú vía.

+ Vây tứ phía đánh quạ. Có con quạ chết đén rũ xương .

+ Cả đàn vây vào đánh chim cắt để cứu bạn, khiến cắt rơi xuống, ngắc ngoái.

- Tác giả muốn thể hiện thiện cảm của mình với loài chim này; ca ngợi hành động dũng cảm của chèo bẻo.

- Dù có mạnh khoẻ đến đâu, gây tội ác thì nhất định sẽ bị trừng trị, bị thất bại. Sức mạnh của tinh thần đoàn kết, cộng đồng sẽ làm cho sức mạnh gấp bội, biến yếu thành mạnh và giành chiến thắng. Đó không chỉ là quy luật tự nhiên, của các loài chim mà của chính loaì người. Một lần nữa triết lí dân gian lại thấp thoáng hiện lên trong thâm tâm, thấm thía.

- Các câu tục ngữ, thành ngữ dân gian: “Ở hiền gặp lành”, “Ác giả, ác báo”, “Gieo gió, gặt bão”.

- Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt cho thấy nhân vật tôi rất am hiểu về tập tính của các loài chim, có sự quan sát kĩ lưỡng với từng loài.

- Giống nhau: cảm nhận của em cũng giống với nhân vật tôi, mỗi loài chim có đặc tính khác nhau, có loài chim hiền, có loài chim hung dữ.

- Khác nhau: nhân vật tôi có sự am hiểu sâu sắc từ tự quan sát tự nhiên và kinh nghiệm có được khi sống ở vùng quê.

- Tác giả vừa là người có khả năng quan sát rất tinh tế, vừa là người có tình cảm gắn bó thân thiết với làng quê và thiên nhiên .

3. Cảm xúc về những ngày hè đã qua

- Những buổi tắm suối sau nhà.

- Ăn cơm trên manh chiếu trải ở giữa sân.

- Ngủ ở hiên nhà.

- Tác giả đã thể hiện cảm xúc vui sướng, hạnh phúc, khoan khoái, bâng khuâng khi tận hưởng cái không khí riêng của ngày hè êm đềm, bình yên trên quê hương.

- Tình yêu thiên nhiên, tình cảm trân trọng những kỉ niệm tuổi thơ.

- Chủ đề văn bản: Thể hiện tình yêu với thiên nhiên và sự trân trọng, gìn giữ vẻ đẹp của thiên nhiên, cảnh sắc quê hương Việt Nam.

IV. Các bài văn mẫu

Đề bài: Phân tích bài Lao xao ngày hè

Bài tham khảo 1

Trong những truyện viết về thiếu nhi, viết cho thiếu nhi, 'Tuổi thơ im lặng' của Duy Khán là một tác phẩm đặc sắc. Kỉ niệm tuổi thơ, cảnh sắc làng quê, cuộc sống và hình ảnh con người hồn hậu, chất phác nơi xóm thôn... được tác giả kể lại với bao tình quê vơi đầy. Quê hương ông tuy còn nghèo khó, bà con còn lam lũ vất vả, nhưng giàu sức sống bền bỉ và mang đậm bản sắc văn hóa độc đáo của vùng Kinh Bắc, của miền quê sông Cầu, sông Thương rất đáng yêu.

Văn của Duy Khán rất hồn nhiên, hóm hỉnh. Có lúc ông chợt nhớ rồi lặng lẽ bâng khuâng. Kí ức tuổi thơ như những đốm lửa lập lòe trong tâm hồn ông. Bài 'Lao xao' trích trong 'Tuổi thơ im lặng' nói về vườn quê chớm hè và thế giới loài chim trong bầu trời và tâm hồn bầy trẻ nhỏ. Màu sắc, âm thanh nơi làng quê cứ lao xao mãi trong lòng mỗi chúng ta.

Vườn quê chớm hè là một bức tranh màu, bức tranh lụa về đồng quê.

'Giời chớm hè'như đem lại vẻ đẹp và sức sống mạnh mẽ cho vườn quê. 'Cây cối um tùm. Cả làng thơm'. Chỉ 2 câu văn ngắn 7 chữ mà Duy Khán gợi lên một thế giới màu xanh và hương hoa của cây trái. Mỗi loài hoa có một nét đẹp riêng, một 'tiếng nói' riêng. Là sắc 'trắng xóa' của hoa lan nở. Là dáng 'bụ bẫm' của hoa móng rồng 'thơm như mùi mít chín...'. Là vẻ xinh xinh 'mảnh dẻ' của chùm hoa giẻ. Hương hoa của vườn hè như gọi ong bướm bay về. Vì sinh tồn, và tranh giành hơn thua, bầy ong ''đánh lộn nhau' để hút mật hoa. Lũ ong vàng, ong vò vẽ, ong mật có khác gì con người trong cuộc mưu sinh? Bầy ong còn táo tợn 'đuổi' đàn bướm. Bướm 'hiền lành' phải bỏ chỗ lao xao, rủ nhau, 'lặng lẽ bay đi'.Cảnh bướm hoa, ong bướm trong vườn hè không chỉ nói lên vẻ đẹp, sức sống dào dạt nơi vườn hè mà còn thể hiện một cách hồn nhiên cuộc tranh giành mưu sinh và tồn tại của thiên nhiên tạo vật mà Duy Khán đã 'nghe' được, đã 'cảm' được. Đọc 'Lao xao' của Duy Khán, ta chợt nhớ tới một vài nét đẹp của cảnh sắc vườn quê từng được nói đến trong bài cổ thi 'Vào hè':

'Ngõ trước, vườn sau um những cỏ,Vàng phai, thắm nhạt ngán cho huê.Đầu cành kiếm bạn, oanh xao xác,Trong tối, đua bay, đóm lập lòe'...

Vườn quê vào hè bao giờ cũng đẹp và đáng yêu kì lạ.

Bài tham khảo 2

Lao xao là một lát cắt Bức tranh thiên nhiên và bức tranh sinh hoạt ở nông thôn thuở trước. Tuy đơn sơ, nghèo khó nhưng vẫn ánh lên vẻ đẹp tươi mát và ấm áp tình người.

Bằng đôi mắt quan sát tinh tường, vốn hiểu biết phong phú và tình cảm yêu mến quê hương, nhà văn đã vẽ nên bức tranh sinh động, phong phú về thế giới các loài chim.

Sau mấy câu mở đầu miêu tả khung cảnh làng quê lúc chớm vào hè, tác giả tả và kể về một số loài chim quen thuộc. Các loài chim được chia theo hai nhóm. Nhóm chim lành gần gũi với con người như bồ các, sáo sậu, tu hú... Nhóm chim ác như diều hâu, quạ, chim cắt... Đặc biệt là chèo bẻo dám đánh lại lũ chim ác. Tác giả đã chọn ở mỗi loài chim một vài nét nổi bật về tiếng kêu, màu sắc, hình dáng, hoặc tập tính của chúng.

Khung cảnh làng quê lúc sang hè với bao màu sắc và hương thơm của các loài hoa quen thuộc, cùng với vẻ rộn rịp, xôn xao, tất bật của bướm ong. Giời chớm hè. Cây cối um tùm. Cả làng thơm. Cây hoa lan nở hoa trắng xoá. Hoa giẻ từng chùm mảnh dẻ. Hoa móng rồng bụ bẫm thơm như mùi mít chín ở góc vườn ông Tuyên. Ong vàng, ong vò vẽ, ong mật đánh lộn nhau Đề hút mật ở hoa. Chúng đuổi cả bướm. Bướm hiền lành bỏ chỗ lao xao. Từng đàn rủ nhau lặng lẽ bay đi.

Đây là bức tranh thiên nhiên tươi đẹp thể hiện vốn sống, vốn hiểu biết khá phong phú của tác giả. Thiên nhiên được miêu tả qua cái nhìn trong sáng và trí tưởng tượng phong phú của tuổi thơ. Từng loài chim được miêu tả trong mối quan hệ với con người, theo cách đánh giá của dân gian và ít nhiều mang tính biểu tượng cho từng loại người trong xã hội:

Con tu hú to nhất họ, nó kêu 'tu hú' là mùa tu hú chín; không sai một tẹo nào. Cả làng có mỗi cây tu hú ở vườn ông Tấn. Tu hú đỗ ngọn cây tu hú mà kêu. Quả chín đỏ, đầy ụ như mâm xôi gấc. Tiếng tu hú hiếm hoi; quả hết, nó bay đi đâu biệt.(Quả tu hú tức là quả vải).

Bầu trời cao rộng, những cánh chim thoả sức vẫy vùng:

Một đàn chim ngói sạt qua rồi vội vã kéo nhau về hướng mặt trời lận.

Nhạn tha hồ vùng vẫy tít mây xanh...

Các loài chim dữ như diều hâu, quạ, chim cắt... chủ yếu được miêu tả qua đặc điểm hoạt động của chúng như diều hâu hay bắt gà con, chèo bẻo hay đánh nhau với diều hâu và chim cắt... Tác giả kể chuyện con sáo nhà bác Vui tọ toẹ học nói, chuyện về sự tích con bìm bịp và tả những cuộc giao chiến giữa các loài chim: Ấy là nhũng con chèo bẻo. Chúng lao vào đánh con diều hâu túi bụi. Lông diều hâu bay vung tứ linh, miệng kêu la 'chéc, chéc', con mồi rời mỏ diều hâu rơi xuống như một quả rụng. Diều hâu biên mất. Con diều hâu được mẻ hú vía, lần sau cụ bảo cũng không dám đến. Nếu có đến lại là con khác!

Sự kết hợp khéo léo giữa miêu tả, kể chuyện và nhận xét, bình luận chứng tỏ vốn hiểu biết phong phú và tình cảm yêu mến của tác giả dành cho các loài chim - người bạn thân thiết nhất của tuổi thơ:

Người ta nói chèo bẻo là kẻ cắp. Kẻ cắp hôm nay gặp bà già. Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo. Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Mới tờ mờ đất nó đã cất tiếng gọi người: 'Chè cheo chét'... Chúng nó trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm. Đó là cách nhìn trong mối quan hệ với con người, với công việc nhà nông, là thiện cảm hoặc ác cảm với từng loài chim theo quan niệm phổ biến lâu đời của dân gian, đôi khi gán cho chúng những tính nết hay phẩm chất như con người.

Qua những kỉ niệm thời niên thiếu, nhà văn Duy Khán đã tái hiện bức tranh thiên nhiên và cuộc sống ở nông thôn. Hiện thực cuộc sống đã trở thành chất liệu nghệ thuật dưới ngòi bút tài hoa của nhà văn. Có thể nói Duy Khán đã gửi cả tâm hồn mình vào những trang viết mộc mạc, hồn nhiên và đầy chất thơ như thế.