Top 35 mẫu Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa

 

I) Sơ đồ tư duy phân tích Chiếc thuyền ngoài xa

Sơ đồ tư duy phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 1)

II) Dàn ý phân tích Chiếc thuyền ngoài xa

Dàn ý phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 1)

1. Mở bài

• Giới thiệu Nguyễn Minh Châu
• Giới thiệu truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa
• Giới thiệu nhân vật người đàn bà hàng chài

2. Thân bài

Tên tuổi

• Không tên tuổi cụ thể, gọi phiếm định “người đàn bà hàng chài”, “mụ”.
• Chỉ là một người vô danh như bao người đàn bà vùng biển khác, nhưng số phận con người ấy lại được tác giả tập trung thể hiện và được người đọc quan tâm nhất trong truyện ngắn này.

Vóc dáng ngoại hình

• Thô kệch, rỗ mặt, lúc nào cũng xuất hiện với “khuôn mặt mệt mỏi”- đó là hình ảnh một con người lam lũ, mất hết sinh lực, niềm vui, sức sống.
• Nghèo khổ, nhọc nhằn (lưng áo bạc phếch)
• Mặc cảm, tự ti ( dáng vẻ lúng túng)

=> Nhà văn thể hiện nỗi xót thương cho số phận con người ngay khi miêu tả ngoại hình, dáng vẻ của nhân vật.

Số phận đau khổ, bất hạnh

Nguyễn Minh Châu không chỉ dừng lại ở vẻ ngoài của nhân vật. Ngòi bút thấm đẫm tinh thần nhân đạo của ông đã lách thật sâu để khám phá cho được cái mạch ngầm hiện thực về số phận bất hạnh của người đàn bà hàng hàng.

• Một người đàn bà bất hạnh, nhẫn nhục chịu đựng (người đàn bà bị đánh)
• Người đàn bà chịu những nỗi đau khổ chồng chất: mệt mỏi sau những đêm thức trắng kéo lưới, chịu đựng những trận đòn của chồng, nơm nớp lo sợ con cái bị tổn thương khi phải chứng kiến cảnh bạo lực gia đình.

Vẻ đẹp tâm hồn và tính cách.

-Tham khảo chuyển ý sau:

Đằng sau cái vóc dáng thô kệch ấy, đằng sau cái vẻ ngoài rách rưới ấy, đằng sau cái hành động nhẫn nhịn ấy người đọc còn nhận ra vẻ đẹp tâm hồn, tính cách khuất lấp của người đàn bà hàng chài này.

– Chuyển ý hay hơn:

Nếu bạn đọc từng yêu nhân vật nữ trong sáng tác của Nguyễn Minh Châu thì sẽ thấy không ở đâu yếu tố “thiên nữ tính” lại thăng hoa tuyệt vời ở người đàn bà rách rưới này.

a. Vẻ đẹp của một người từng trải sâu sắc: đẹp nhất nhưng đặc biệt nhất

• Nguyên nhân vũ phu của người chồng: do hoàn cảnh ép buộc chứ không phải bản chất
• Người đàn bà hàng chài cần một người đàn ông trên thuyền để chèo chống khi phong ba bão táp ập đến.
• Từ khi có Đảng, nhà nước cuộc sống còn bất cập: không hợp lý, không hợp lòng dân.

b. Vẻ đẹp khoan dung, nhân hậu, độ lượng: thiên chức của người phụ nữ.

• Chị tự nguyện cho chồng đánh, không kêu, không chống trả, không chạy trốn -> Một kẻ ngu muội chìa lưng cho chồng đánh (cái nhìn từ xa)
• Nhìn vào tấm lưng bạc phếch (nhìn vào cái nghèo đói, đau khổ), ông ta thương vợ nên ông ta đánh vợ => biểu hiện tiêu cực.
• Chị không trách chồng mà kéo tội lỗi về phía mình (vẻ đẹp nhân hậu của người phụ nữ Việt Nam)
• Chị chấp nhận những trận đòn như một cách giải tỏa những bức bách, u uất trong lòng người chồng -> hi sinh cao cả, chị hiểu chồng mình
• Chị thấy trong chuyện này mình là người có lỗi.

c. Vẻ đẹp tình mẫu tử thiêng liêng

– “Người đàn bà hàng chài chúng tôi sống cho con chứ không phải sống cho mình”

-> Người mẹ này vừa thương con vô cùng, khi vô tình để thằng bé Phác nhìn thấy cảnh trái ngang -> vừa đau đớn, vừa xấu hổ

– Van nài đứa con, ôm chầm lấy nó -> sợ nó hành động dại dột với bố nó.

– Khi nhắc đến cảnh hòa thuận trên thuyền, chị hạnh phúc khi “ngồi nhìn đàn con chúng nó được ăn ngon”, “khuôn mặt xám xịt của mụ chợt ửng sáng lên như một nụ cười”

3. Kết bài

– Cảm nghĩ của mình về nhân vật.

 

Dàn ý phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 2)

1. Mở bài

• Giới thiệu đôi nét về nhà văn Nguyễn Minh Châu.
• Giới thiệu về tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa.

2. Thân bài

a) Khái quát về tác phẩm

Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” được rút trong tập truyện ngắn cùng tên của nhà văn Nguyễn Minh Châu (1987).

b) Hai phát hiện của họa sĩ nhiếp ảnh Phùng

*) Phát hiện về nghệ thuật

- Hoàn cảnh: Theo yêu cầu của trưởng phòng, họa sĩ nhiếp ảnh Phùng đi chụp thực tế bổ sung một bức ảnh cảnh biển buổi sáng có sương mù.

- Khung cảnh mà Phùng phát hiện “cảnh trời cho đắt giá”:

• Nhận xét “một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”, “Mũi thuyền in một nét mơ hồ...vào bời”, một vẻ đẹp đơn giản và toàn bích.
• Đây là cảnh tượng kì diệu của thiên nhiên, cuộc sống khi nhìn từ xa.

- Tâm trạng của họa sĩ Phùng: bối rối trước cái đẹp: “trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào”, nhận ra rằng “bản thân cái đẹp chính là đạo đức”.

*) Phát hiện bức tranh cuộc sống đầy nghịch lí

- Từ chiếc thuyền nhỏ đẹp đẽ vừa rồi, Phùng nhìn thấy: Cảnh bạo lực gia đình người đàn bà hàng chài.

- Thái độ của Phùng: “kinh ngạc đến mức trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra mà nhìn”.

- Ý nghĩa:

• Đằng sau cái đẹp của ngoại cảnh là cái xấu xa của cuộc sống bị khuất lấp.
• Người họa sĩ cần phải có cái nhìn đa diện trước cuộc sống.

c) Câu chuyện về người đàn bà ở tòa án huyện

- Vẻ đẹp của người đàn bà hàng chài:

• Một người phụ nữ hiền lành, nhút nhát: Khi chánh án Đẩu đề nghị chị nên ly hôn, chị ta van xin “con lạy quý tòa … đừng bắt con bỏ nó”.
• Một người phụ nữ từng trải: “Lòng các chú tốt, nhưng các chú đâu phải là người làm ăn…”
• Một người phụ nữ giàu đức hy sinh: Nhận mọi lỗi lầm về mình “Giá tôi đẻ ít đi…”, hiểu được nỗi khổ của chồng “người đàn ông bản chất vốn không phải kẻ vũ phu, độc ác, anh ta chỉ là nạn nhân của cuộc sống đói khổ. Người chồng là chỗ dựa khi có biển động…”.
• Một người phụ nữ giàu tình yêu thương: “Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ…”, “Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con chúng nó được ăn no”...

- Thái độ của chánh án Đẩu và nhiếp ảnh Phùng khi người đàn bà quyết không bỏ chồng:

• Cảm thấy giận dữ, bất bình trước hoàn cảnh của người hàng chài.
• Sau khi nghe tâm sự của người đàn bà anh ta thấy như có “một cái gì vừa mới vỡ ra”.

=> Ý nghĩa: Cần phải có cái nhìn đa diện về cuộc sống, không nhìn hiện tượng mà đánh giá toàn bộ bản chất của vấn đề.

3. Kết bài

Đánh giá về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa.

 

Dàn ý phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 3)

1. Mở bài

- Nguyễn Minh Châu là một trong số “những nhà văn mở đường tài hoa và tinh anh nhất”. Ông không ngừng trăn trở về số phận nhân dân và trách nhiệm của nhà văn, luôn thiết tha truy tìm những hạt ngọc ẩn giấu nơi bề sâu tâm hồn.

- Chiếc thuyền ngoài xa in trong tập Bến quê, tác phẩm đem đến cái nhìn đúng đắn về cuộc sống và con người.

2. Thân bài

a) Hai phát hiện của nghệ sĩ nhiếp ảnh

*) Phát hiện “cảnh đắt trời cho”

- Phùng là người say mê nghệ thuật trong một thoáng nhìn anh đã phát hiện ra cảnh đắt trời cho để chớp lấy,

    + Nhận xét “một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”, một vẻ đẹp đơn giản và toàn bích. Đây là cảnh tượng kì diệu của thiên nhiên, cuộc sống khi nhìn từ xa.

    + Phùng bối rối trước cái đẹp: “trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào”, nhận ra rằng “bản thân cái đẹp chính là đạo đức”. Đó là niềm hạnh phúc của người nghệ sĩ khi bắt gặp cái đẹp, anh nhận ra vai trò thực sự của nghệ thuật.

*) Phát hiện bức tranh cuộc sống đầy nghịch lí

- Từ chiếc thuyền nhỏ đẹp đẽ vừa rồi, Phùng nhận thấy:

    + Người đàn bà thô kệch xấu xí, mặt đầy sự mệt mỏi bước ra và một lão chồng với tấm lưng rộng, mái tóc tổ quạ, đôi mắt độc dữ cùng bước ra từ con thuyền.

    + Lão chồng “dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà”, “vừa đánh vừa nguyển rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn”.

    + Trong khi ấy, ngừi đàn bà chỉ cam chịu, không kêu van, hay chống trả, chạy trốn.

- Thái độ của Phùng: “kinh ngạc đến mức trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra mà nhìn”. Phùng ngỡ ngàng nhận ra bản chất thực sự của cái đẹp anh vừa bắt được.

- Nhận xét: đừng nhầm lẫn giữa hiện tượng bên ngoài và bản chất bên trong

b) Câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở toàn án huyện

- Khi chánh án Đẩu đề nghị chị nên li hôn, chị ta van xin “con lạy quý tòa ...đừng bắt con bỏ nó”, theo chị:

    + Người đàn ông bản chất vốn không phải kẻ vũ phu, độc ác, anh ta chỉ là nạn nhân của cuộc sống đói khổ. Người chồng là chỗ dựa khi có biển động.

    + Chị không thể một mình nuôi nấng trên dưới 10 đứa con, vả lại “trên thuyền cũng có lúc vợ chồng con cái vui vẻ, hòa thuận”.

- Qua câu chuyện và thái độ của người đàn bà, có thể nhận thấy người đàn bà là hiện thân cho kiếp người bất hạnh bị cái đói khổ, cái ác và số phận đen đủi dồn đến chân tường. Nhưng ở chị ta lại có một tâm hồn vị tha, tình yêu thương tha thiết và là người từng trải, sâu sắc.

- Thái độ của chánh án Đẩu và nhiếp ảnh Phùng khi người đàn bà quyết không bỏ chồng:

    + Cả hai đều thấy giận dữ và bất bình

    + Nhưng sau khi nghe tâm sự của người đàn bà anh ta thấy như có “một cái gì vừa mới vỡ ra”.

- Nhận xét: Ban đầu, họ quen nhìn đời bằng con mắt đơn giản một chiều (nghĩ đơn giản rằng những kẻ đi theo ngụy là xấu “lão ta hồi 75 có đi ính ngụy không?”), chỉ biết qua lí thuyết sách vở, không sẵn sàng đối mặt với nghịch lí cuộc đời.

- Bài học rút ra: phải có cái nhìn đa diện về cuộc sống, không nhìn hiện tượng đánh giá bản chất.

c) Tấm ảnh được chọn

- Nghệ sĩ Phùng vẫn mang tấm ảnh đó về tòa soạn, quả nhiên tâm ảnh đã được chọn, được treo ở nhiều nơi, nhất là trong các gia đình sành nghệ thuật:

- Phùng vẫn luôn nhận thấy trong bức ảnh của mình:

    + “cái màu hồng hồng của sương mai” (biểu tượng cho nghệ thuật) và người đàn bà nghèo khổ bước ra từ bức tranh (hiện thân cho đời thực).

- Nhận xét: nghệ thuật chân chính không bao giờ tách rời khỏi cuộc sống.

3. Kết bài

- Nêu cảm nhận riêng về tác phẩm.

- Giá trị nghệ thuật: xây dựng tình huống truyện đặc sắc, cốt truyện hấp dẫn. Khắc họa nhân vật sắc sảo, điểm nhìn trần thuật linh hoạt, ...

- Tác phẩm đã đem đến bài học về cách nhìn cuộc sống và con người: phải nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện bản chất đằng sau vẻ bề ngoài của hiện tượng.

III) Các bài văn mẫu phân tích Chiếc thuyền ngoài xa

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 1)

Có những tác phẩm đọc xong, gấp sách lại là ta quên ngay, cho đến khi bắt gặp lại nó ở đâu đó, ta mới chợt nhận ra là mình đã đọc rồi. Nhưng cũng có những khi, có những tác phẩm đi qua cuộc đời ta, để lại một lớp phù sa, để lại những khắc chạm trong tâm khảm. Chiếc thuyền ngoài xa (1983) của Nguyễn Minh Châu là một trong những truyện ngắn thuộc loại thứ hai này, bởi những gì được thể hiện trong tác phẩm khiến cho người đọc không khỏi những trăn trở, băn khoăn về giá trị nghệ thuật, về cuộc sống và tâm hồn con người.

Nguyễn Minh Châu thuộc thế hệ những nhà văn Việt Nam trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Sau khi nước nhà giành được độc lập, con người ấy lại sớm bắt vào nhịp sống mới của dân tộc, trở thành cây bút tiên phong, nhà văn lớn, “người đã đi được xa nhất” trong cao trào đổi mới văn học. Một trong những tác phẩm tiêu biểu, mang dấu ấn rõ nhất phong cách Nguyễn Minh Châu ở thể loại truyện ngắn chính là Chiếc thuyền ngoài xa.

Với Chiếc thuyền ngoài xa, nhiều hướng tiếp cận đã và đang được đặt ra: tiếp cận tác phẩm từ góc độ nội dung tư tưởng, chủ nghĩa cấu trúc, cảm quan hậu hiện đại, xã hội học, văn bản học... Từ những góc độ tiếp cận đó, các bình diện khác nhau của giá trị tác phẩm đã lần lượt được khẳng định. Trong số những hướng tiếp cận tác phẩm này, tiếp cận dưới góc độ phân tâm học có thể xem là một trong những hướng tiếp nhận khả quan bởi nó giúp mở ra lớp màn sâu kín nhất của tác phẩm, cho ta một cái nhìn mới về một tác phẩm mà giá trị đã được định hình trong tâm khảm nhiều người đọc chúng ta.

Có thể nói, lý thuyết phân tâm học là một trong những lý thuyết không quá xa lạ trên thế giới từ cuối thế kỉ XIX, nhưng phải đến sau 1986 nó mới được chấp nhận ở nước ta. Từ lý thuyết phân tâm học, soi chiếu vào Chiếc thuyền ngoài xa chúng ta sẽ có một cái nhìn, một cách lí giải mới đối với tác phẩm này.

Tác phẩm mở ra từ việc Phùng, phóng viên ảnh đi “săn” một tấm hình chụp cảnh bình minh trên biển. Tấm hình kia phải là một tác phẩm nghệ thuật, dĩ nhiên, như anh nhận thức, cần tránh lặp lại, nhàm chán và quen thuộc. Phùng rời Hà Nội, đi gần sáu trăm cây số, “phục” ở một bờ biển, nơi vẫn còn lưu dấu cuộc chiến tranh: đó là bãi chiến trường. Anh quen được Phác, một cậu bé thông minh ở vùng biển đó. Sau gần tuần lễ, anh vẫn chưa có được kiệt tác mà anh hằng mong muốn. Và rồi anh cũng có một cảnh trời cho: “Trước mắt tôi là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu trời sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng do ánh mặt trời chiếu vào... Toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích khiến đứng trước nó tôi trở nên bối rối, trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào”. Nhưng câu chuyện đột ngột chuyển sang một hướng khác, sau khoảnh khắc trời cho ấy, Phùng rơi vào một khoảnh khắc, một tình huống “hiện thực cuộc sống” ban cho. Chính từ lúc này, Phùng vấp phải một thách đố khác, có lẽ còn nghiệt ngã hơn cả sự sáng tạo nghệ thuật – thách đố lí giải, nhận thức hiện thực.

Trước cảnh tượng liền kề với khoảnh khắc nghệ thuật, Phùng kinh ngạc đến mức “trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra mà nhìn”. Thế rồi, trước lúc Phùng kịp “nhào tới” nơi người đàn ông mà “tấm lưng rộng và cong như lưng một chiếc thuyền, hàng lông mày cháy nắng rủ xuống hai con mắt đầy vẻ độc dữ” đang dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào người đàn bà “cao lớn với những đường nét thô kệch”, anh đã bị ngăn lại bởi “bóng một đứa con nít”, đó là Phác, con trai của cặp vợ chồng kia. Phác giành được chiếc thắt lưng từ tay người đàn ông, “liền rướn thẳng người vung chiếc khóa sắt quật vào khuôn ngực vạm vỡ cháy nắng có những đám lông đen như hắc ín, loăn xoăn từ rốn mọc ngược lên”. Người đàn ông cố giằng lại chiếc thắt lưng, nhưng chẳng được, liền giang tay tát thằng nhỏ hai cái rồi bỏ đi. Và sau đó, “bãi cát lại trở về với vẻ mênh mông và hoang sơ”.

Có lẽ, đó là một hiện thực “quái đản”, một hiện thực hiển nhiên mà không thể lí giải. Người đàn bà nhẫn nhục chịu đựng sự hành hạ của chồng, người chồng đánh đập vợ tàn nhẫn như một thói quen, vô cảm và bản năng. Những đứa con phải chứng kiến cảnh bạo lực diễn ra giữa chính cha mẹ chúng. Tất cả diễn ra một cách im lặng và triền miên, ngay sau vẻ giản dị mà toàn bích của thiên nhiên. Cảnh tượng ấy Phùng còn có dịp chứng kiến thêm một lần nữa, và lần này, nếu không có đứa con gái kịp chạy theo ôm lấy thằng Phác và lôi từ cạp quần đùi của nó ra một con dao găm thì không biết chuyện gì đã xảy ra. Lần ấy anh đánh quật ngã đàn ông vũ phu ấy, kết quả là anh phải vào bệnh viện. Đáng ngạc nhiên là khi được gọi lên ủy ban huyện và được khuyên hãy bỏ người đàn ông vũ phu đó thì vợ anh ta liền nói: “Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó...” dù rằng “ bất kể lúc nào thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh”.

Quả thực, có rất nhiều những điều khó lí giải trong tác phẩm này nếu chỉ nhìn bằng con mắt phân tích bình thường, nhất là nếu ta mổ xẻ nó theo lối phân tích như trong nhà trường phổ thông. Ví như, phải lí giải sao trước thái độ trái ngược của Phác đối với mẹ và cha? Lí giải sao cho hiện tượng người đàn ông trong tác phẩm từ một người “cục tính nhưng hiền lắm” – theo lời kể của người vợ - lại trở thành kẻ đánh đập vợ như một thói quen, vô cảm và bản năng? Tuy nhiên, nếu thử soi rọi tác phẩm này dưới ánh sáng của phân tâm học thì những thắc mắc trên sẽ trở nên dễ lí giải hơn nhiều.

Trước hết, thái độ của thằng Phác đối với cha và mẹ nó gợi cho ta suy nghĩ gì? Đọc tác phẩm ta dễ dàng nhận ra tình yêu thương mà nó dành cho mẹ, cũng như sự căm ghét dành cho cha. Dường như càng thương mẹ bao nhiêu thì nó càng ghét cha bấy nhiêu. Nó đã từng tuyên bố với các bác ở xưởng đóng thuyền rằng nó còn có mặt ở dưới biển thì mẹ nó không bị đánh. Và có lẽ trước đây, trước khi Phùng hai lần được chứng kiến cảnh tượng “quái đản” ấy thì Phác đã từng có những hành động “phản kháng” đối với cha nó rồi. Bởi thế thì mới có việc mẹ nó phải gửi nó cho ông ngoại “vì sợ thằng bé có thể làm điều gì dại dột với bố nó”. Ám ảnh trong tôi là hình ảnh thằng Phác với “sự giận dữ căng thẳng” lao qua trước mặt Phùng “như một viên đạn trên đường lao tới đích đã nhắm”, “nhảy xổ vào người đàn ông”, “giành được chiếc thắt lưng”, “rướn người vung khóa sắt quật vào giữa khuôn ngực” của cha nó là ánh mắt “hết sức thù ghét” và giọng hét the thé đầy giận dữ: “Hãy cút đi! Cút đi” mà nó dành cho Phùng sau khi anh chứng kiến cảnh tượng “quái đản” lần thứ nhất. Tại sao vậy? Có phải vì cha nó đánh mẹ nó nên nó mới ghét cha đến như thế? Có phải vì Phùng đã nhìn thấy điều đáng ra không nên thấy? Hay còn vì lí do nào khác được ẩn giấu dưới những lí do nhìn thấy được như thế? Ta chỉ có thể vỡ lẽ điều thắc mắc này khi soi chiếu nó bằng phân tâm học. Theo phân tâm học thì đây chính là mặc cảm Oedipe. Vì mang trong mình mặc cảm này mà Phác mới có thái độ thái quá như vậy với cha nó. Nó căm ghét cha vì nó ghen tức với cha – người nhận được tình yêu từ mẹ nó. Từ sự căm ghét có sẵn trong vô thức, cộng thêm sự bất bình trước hành động mà cha đã làm với mẹ khiến nó trở nên như một con thú hoang, một con hổ sẵn sàng lao vào vồ xé cha mình, và mang trong lòng ý định giết cha để bảo vệ mẹ (thể hiện ở việc cất con dao găm trong cạp quần và chạy đến nơi cha đang hành hạ mẹ nó). Mặc cảm này có sự chuyển vị đối tượng, nên sau khi cha nó bỏ đi và người đàn ông đầu tiên nó nhìn thấy lại là Phùng nên bao nhiêu bực tức trong nó, thái độ của nó đối với cha dường như cũng chuyển sang Phùng. Vì thế, thái độ của nó đối với Phùng - theo ý tôi - cũng không hẳn là vì anh đã vô tình chứng kiến cảnh tượng không nên xem mà còn vì một nguyên nhân khác, đó chính là “mặc cảm Oedipe” trong vô thức của Phác. Cũng chính vì mặc cảm này mà ta có cái nhìn mới hơn trước hành động : “nó lặng lẽ đưa mấy ngón tay khẽ sờ lên khuôn mặt người mẹ như muốn lau đi những giọt nước mắt chứa đầy trong những nốt rỗ chằng chịt”. Đó không hẳn là tình thương, tình cảm mẹ - con như giữa mẹ và con gái, mà dường như có cái gì đó như là tình yêu và sự che chở. Nó yêu mẹ nó biết nhường nào! Thái độ của thằng bé như vậy phần nào cũng là do nó biết rằng trong đám con cái đông đúc đang sống dưới thuyền, mẹ nó không yêu một đứa nào bằng nó – “cái thằng con từ tính nết đến mặt mũi giống như lột ra từ cái lão đàn ông đã từng hành hạ mụ”. Thế nên, nó yêu mẹ vì mẹ nó yêu nó nhất trong đám con; nó ghét cha vì cha nó không những dành được tình yêu, sự cam chịu của mẹ nó mà còn vì nó quá giống cha nó chăng?

Một vấn đề nữa cần được giải đáp của tác phẩm mà chỉ có thể được làm sáng rõ bằng phân tâm học đó là hành động đánh vợ của người đàn ông – cha Phác. Để lí giải được điều này chúng ta không thể không xét đến hoàn cảnh sống của gia đình thuyền chài kia. Thử tưởng tượng, trên một con thuyền nhỏ, suốt tháng này sang tháng khác, năm này sang năm khác chỉ lênh đênh trên biển, có lổn nhổn những con người trong một gia đình sinh sống. Vì thế, đừng nói đến việc ở đó không có chỗ riêng tư của vợ chồng mà ngay đến cả chỗ ngủ chung cho cả gia đình ấy cũng còn chật chội, vất vả nữa là. Và rồi, biết bao nhiêu sóng gió, hiểm nguy, vất vả trong cuộc mưu sinh trên biển, rồi những đứa trẻ nối tiếp nhau chào đời lại càng làm cho cuộc sống ngày một thêm khốn khó. Bao nhiêu vất vả, nhọc nhằn, không lối thoát cứ dồn nén lại mà không được giải tỏa. Ngay cả chuyện “vợ chồng” – một hình thức giải tỏa - cũng ngày một thưa dần vì mệt nhọc, bận bịu con cái, rồi sự chật hẹp của con thuyền cản trở. Bực bội, căng thẳng, bế tắc bị dồn nén. Năng lượng tính dục cũng bị dồn nén trở thành những ẩn ức. Con người ta có thể sẽ trở nên phát điên nếu không được giải tỏa khỏi những ẩn ức, dồn nén đó. Và vì không thể thực hiện được quan hệ “vợ chồng” trong hoàn cảnh ấy và trước mặt con cái, người chồng đã chuyển xung năng tính dục ấy sang một hành động khác – đánh vợ. Đánh nhiều lần thành quen tay. Đánh nhiều lần thành chai sạn. Người đàn ông ấy đã dần dần coi đó như một điều tất yếu, một thói quen, một bản năng và vì thế mà trở nên vô cảm trước nỗi đau mà người vợ phải gánh chịu. Còn người vợ, hẳn cũng không phải chỉ vì cuộc sống mưu sinh trên biển cần lắm một người đàn ông “đứng mũi chịu sào”, chèo chống cho cả gia đình mà không thể bỏ chồng, để rồi cứ mãi cam chịu bị hành hạ như thế. Có lẽ, cũng như chúng ta, và hơn cả chúng ta, chị hiểu hơn ai hết lí do nào khiến một người “cục tính nhưng rất hiền”, “không bao giờ đánh đập” chị dù chị đã có con với người đàn ông khác trước khi lấy anh lại trở thành một con người vô cảm, dửng dưng đến thế. Hơn ai hết, người vợ ấy hiểu rằng, đó là lối thoát duy nhất cho chồng chị và cho cả gia đình chị, dù cho chị phải chịu hi sinh chăng nữa. Chỉ có để cho chồng được giải tỏa những ẩn ức bị dồn nén trong một thời gian dài lênh đênh trên biển thì cuộc sống của gia đình chị mới có thể tiếp tục. Một câu hỏi đặt ra là: không có con đường nào khác để giải tỏa ngoài bạo lực ư? Cũng có đấy, ấy là rượu, như những người đàn ông ở các thuyền khác. Nhưng anh lại không uống rượu. Câu nói nghẹn ngào như một lời than thở, một tiếng thở dài của chị cho ta thấy rõ hơn điều này: “Giá mà lão uống rượu... thì tôi còn đỡ khổ...” Từ đây, có thể thấy, anh là một con người hiền lành, lương thiện, không ham mê rượu, chè, cờ, bạc... Nhưng có lẽ cũng vì thế mà anh khổ - khổ vì không tìm được cái gì để giải tỏa ẩn ức - và vợ anh cũng khổ theo - khổ vì thương anh.

Tuy nhiên, trong hành động đánh vợ của người chồng ấy, dưới góc độ của phân tâm học, ta có thể thấy thêm một vấn đề nữa đó là bản năng sống trong anh ta đang mất dần, nhường chỗ cho bản năng chết trỗi dậy, nhất là bản năng gây hấn. Ở một lát cắt của cuộc sống trong tác phẩm này, găm lại trong tâm trí ta không hề có một dấu vết nào của sự lạc quan, yêu đời, hay nụ cười của người đàn ông đó, mà chỉ có ấn tượng về một tiếng quát: “...Động đậy tao giết cả mày bây giờ” về một hình hài: “Tấm lưng rộng và cong như một chiếc thuyền. Mái tóc tổ quạ. Lão đi chân chữ bát, bước từng bước chắc chắn, hàng lông mày cháy nắng rủ xuống hai con mắt đầy vẻ độc dữ” về thái độ “hùng hổ, mặt đỏ gay” về hành động: “chẳng nói chẳng rằng... trút cơn giận như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà, lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két, cứ mỗi nhát quất xuống lại nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn: “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi cho ông nhờ!” về hai cái tát lão dành cho thằng Phác. Tất cả những chi tiết ấy, cùng với chi tiết “bất kể lúc nào thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh” đã cho thấy bản năng chết mạnh mẽ ở con người này. Người đàn ông ấy mang cái dáng vẻ thù hằn, bực bội có lẽ là với chính cuộc đời này chứ không phải với vợ con dù ông ta có nghiến răng chửi rủa đi nữa. Ông ta cứ lặp đi lặp lại việc đánh vợ thành thói quen, bản năng. Và hơn nữa, ông ta còn chĩa bản năng gây hấn vào vợ và con trai mình. Như thế, trong những lúc bị dồn nén, ẩn ức, bản năng chết của ông ta trỗi dậy mãnh liệt, lấn át, chi phối tất cả suy nghĩ và hành động của con người này, biến ông ta thành một người chồng vũ phu, tàn bạo.

Lý giải những điều này từ lý thuyết phân tâm học, không hề có ý định biện minh hay ủng hộ cho hành động đáng trách của người đàn ông ấy. Nhưng, qua đó, ta thấy được nguyên nhân nào biến một con người từ hiền lành, không hề đánh vợ thành một người đánh vợ như một thói quen, dửng dưng, vô cảm, để rồi có cái nhìn đúng đắn, nhân ái, độ lượng hơn với nhân vật này nói riêng và nhiều nữa những con người khác trong xã hội nói chung.

Phải nói rằng, với lý thuyết phân tâm học, khi soi chiếu vào Chiếc thuyền ngoài xa, ta có thể có một cái nhìn mới hơn, khác hơn về một tác phẩm đã có quá nhiều hướng nghiên cứu này. Với dung lượng hạn hẹp của bài viết, hẳn nhiên, người viết sẽ khó có thể nói hết, cũng không dám chắc đã chạm đúng dụng ý của nhà văn, song, những gì thể hiện trong bài viết cũng có thể xem như là một bước thử nghiệm hướng nghiên cứu còn khá mới mẻ và nhiều suy ngẫm trong văn học nước ta hiện nay – phê bình phân tâm học.

Nguyễn Minh Châu trước sau vẫn là nhà văn suốt đời không hề mệt mỏi trong cuộc hành hương vô tận đi “tìm cái hạt ngọc ẩn giấu trong tâm hồn con người”. Vì thế, đọc tác phẩm của ông không nên và không thể chỉ nhìn nhận con người ở bề mặt ngôn ngữ mà nên có cái nhìn sâu hơn vào tâm hồn họ để khám phá con người bên trong, tìm kiếm hạt ngọc ẩn trong tâm hồn người đó. Chiếc thuyền ngoài xa cũng không nằm ngoài quy luật này, và phân tâm học chính là một trong những phương thức thích hợp để khám phá thế giới tâm lý phức tạp của nhân vật trong tác phẩm.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 2)

Nguyễn Minh Châu là cây bút tiên phong của văn học thời kì đổi mới. Nhà văn 'thuộc một trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện nay” (Nguyên Ngọc). Trước năm 1975, trang văn của ông thiên về khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn với quan niệm: cái đẹp là cái anh hùng cao cả, tiêu biểu là truyện ngắn Mảnh trăng cuối rừng in trong tập Dấu chân người lính (1972). Sau 1975, bằng sự tìm tòi, đổi mới, ngòi bút của ông hướng vào những vấn đề thế sự, đời tư, đậm chất triết lí nhân sinh. Bằng cái nhìn đa diện đa chiều, ông đã đi sâu khai thác đời sống con người trong những mối quan hệ xã hội phức tạp để khám phá 'hạt ngọc ẩn giấu trong bề sâu tâm hồn con người'. Các truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, Bến quê, Bức tranh của ông đều khai thác khá sâu sắc số phận cá nhân và thân phận con người trong cuộc sống mưu sinh, trong hành trình nhọc nhằn kiếm tìm hạnh phúc và hoàn thiện nhân cách. Trong đó, Chiếc thuyền ngoài xa sáng tác tháng 8/1983 là một truyện ngắn tiêu biểu cho phong cách sáng tác của Nguyễn Minh Châu sau 1975, đồng thời cũng là một tác phẩm xuất sắc của văn học Việt Nam thời kì đổi mới .

Truyện kể về chuyến đi thực tế của Phùng, một nghệ sĩ nhiếp ảnh tài hoa, thiết tha với cái đẹp, tâm huyết với nghề, một con người có trái tim giàu lòng trắc ẩn. Theo yêu cầu của trưởng phòng, Phùng đã đến một vùng ven biển miền Trung cũng là chiến trường xưa của anh thời kháng chiến chống Mỹ để chụp một bức ảnh với cảnh biển buổi sáng có sương về bổ sung cho bộ lịch năm sau. Sau một tuần 'phục kích', anh đã chụp được một 'cảnh đắt trời cho': cảnh chiếc thuyền đánh cá thu lưới lúc bình minh. Nhưng khi chiếc thuyền ấy vào bờ, anh đã vô cùng ngạc nhiên khi chứng kiến cảnh bạo lực trong gia đình hàng chài: người chồng đánh vợ một cách tàn nhẫn mà người vợ không kêu, không chống trả, không chạy trốn, còn thằng con vì bảo vệ mẹ mà đánh cha rồi lại bị cha đánh. Ba ngày sau, cảnh tượng đó lại diễn ra và lần này Phùng đã xông ra buộc lão đàn ông phải chấm dứt hành động độc ác. Lão đàn ông đánh trả, Phùng bị thương, anh được đưa về trạm y tế của tòa án huyện. Ở đấy, anh đã gặp chánh án Đẩu, bạn chiến đấu năm xưa của mình. Và cũng tại đây, anh đã nghe câu chuyện của người đàn bà hàng chài với bao sự cảm thông và ngỡ ngàng. Anh đã ngạc nhiên khi chứng kiến việc người đàn bà đáng thương kia được chánh án Đẩu mời đến để giải quyết công việc gia đình đã van lạy quý tòa đừng bắt bà bỏ người chồng vũ phu. Phùng và Đẩu đã vỡ lẽ ra nhiều điều sau khi nghe câu chuyện cuộc đời của người đàn bà. Rời vùng biển với tấm ảnh ưng ý, Phùng đã hoàn thành nhiệm vụ mà trưởng phòng giao. Sau đó, mỗi lần ngắm kĩ tấm ảnh ấy, Phùng vẫn thấy hiện lên màu hồng hồng của ánh sương mai và nếu nhìn lâu hơn, Phùng lại thấy người đàn bà ấy đang bước ra khỏi tấm ảnh. Vậy là trong chuyến đi ấy, Phùng đã chụp được bức ảnh chiếc thuyền ngoài xa và chứng kiến một câu chuyện đẫm nước mắt, đầy trái ngang của một gia đình làng chài để rồi anh đã nhận thức ra nhiều điều về con người, về mối quan hệ giữa cuộc đời và nghệ thuật. Từ câu chuyện về một bức ảnh nghệ thuật và sự thật cuộc đời đằng sau bức ảnh, truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa đã mang đến một bài học đúng đắn về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: một cách nhìn đa diện, nhiều chiều, về cách phát hiện ra bản chất sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng. Theo câu chuyện kể cùng những phát hiện của Phùng, nhà văn đã gửi gắm nhiều thông điệp có ý nghĩa triết lí nhân sinh sâu sắc. Đây cũng là cách xây dựng cốt truyện hấp dẫn, tình huống truyện độc đáo của Nguyễn Minh Châu.

Nguyễn Minh Châu đã dụng công khi đặt cho truyện ngắn của mình một nhan đề độc đáo, gợi nhiều liên tưởng sâu xa. Hình ảnh “chiếc thuyền” vốn rất quen thuộc trong đời sống đã trở thành là hình ảnh ẩn dụ trong nghệ thuật. “Chiếc thuyền” vừa gợi ra sự thi vị, thơ mộng vừa gợi ra sự lênh đênh, bất trắc. Còn “ngoài xa” là giới định không gian, gợi ra sự xa vời, khó tới, mông lung, vô định. Khi đặt hình ảnh “chiếc thuyền ngoài xa” trong mối quan hệ với các nhân vật thì nhan đề ấy lại gợi ra nhiều ý nghĩa. Với nghệ sĩ Phùng, “chiếc thuyền ngoài xa” trong sương sớm là cảnh đắt trời cho, một vẻ đẹp toàn bích mà anh đã mất công tìm kiếm, là biểu tượng của cái đẹp mà khi chiêm ngưỡng nó, anh thấy tâm hồn mình trong ngần. Nhưng với một gia đình hàng chài đông con thì chiếc thuyền đó lại là không gian sinh sống chật chội, là cuộc sống mưu sinh khó nhọc, bấp bênh. Hơn nữa, nhìn xa thì đẹp thế, còn thuyền đó về bờ lại diễn ra cảnh tượng đau lòng: chồng đánh vợ, con đánh cha, cha đánh con. Những hình ảnh ấy, cảnh tượng ấy nếu nhìn từ xa sẽ không bao giờ thấy được. Vậy là chiếc thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa, còn sự thật cuộc đời thì ở rất gần, người nghệ sĩ đừng vì nghệ thuật mà bỏ quên cuộc đời. Xa và gần, bên ngoài và thẳm sâu, đẹp và xấu, thiện và ác...đó cũng là cách nhìn , cách tiếp cận của nghệ thuật chân chính. Vì thế người nghệ sĩ không thể nhìn nhận, đánh giá sự vật, con người một cách đơn giản, đừng nhầm lẫn hiện tượng với bản chất, hình thức bên ngoài và nội dung bên trong không phải bao giờ cũng thống nhất, đừng vội đánh giá con người sự vật ở dáng vẻ bề ngoài, phải phát hiện bản chất thực sau vẻ ngoài đẹp đẽ của hiện tượng. Người nghệ sĩ cần có cái nhìn đa diện nhiều chiều, có cả sự cảm thông, thấu hiểu chân thành sâu sắc thì mới có thể gắn bó và khám phá bản chất cuộc đời đa đoan, đa sự, để phản ánh hiện thực ẩn kín từ cuộc sống, từ con người bên trong. “Chiếc thuyền ngoài xa” đúng là một nhan đề đặc sắc vừa có ý nghĩa tả thực vừa có ý nghĩa biểu tượng về mối quan hệ giữa cuộc đời và nghệ thuật, về cách nhìn con người của người nghệ sĩ. Với nhan đề này, Nguyễn Minh Châu đã gửi gắm những trăn trở của mình về nghệ thuật cùng sự tin yêu, khắc khoải lo âu đối với cuộc sống và con người.

Trong truyện ngắn này, nhà văn đã xây dựng thành công nhân vật Phùng, nhân vật Tôi, người trần thuật tham dự, một nghệ sĩ nhiếp ảnh có tài có tâm. Phùng được khắc họa theo kiểu nhân vật tư tưởng. Qua câu chuyện kể và quá trình nhận thức của Phùng, nhà văn đã phát hiện và ca ngợi vẻ đẹp của người nghệ sĩ nhiếp ảnh ấy, một người vừa thiết tha với cái đẹp, tâm huyết với nghề lại có một trái tim giàu lòng trắc ẩn. Qua nhân vật này, nhà văn đã cho người đọc thấy hành trình tìm kiếm chân lí của chính mình.

Trước hết, vẻ đẹp của Phùng hiện ra trong hành trình kiếm tìm cái đẹp và lưu giữ cái đẹp. Trước khi là nghệ sĩ nhiếp ảnh, Phùng từng là một người lính. Là người bước ra từ cuộc chiến, Phùng tự cho mình là người hiểu đời nhưng trước những biến đổi không ngừng của cuộc sống đã khiến Phùng phải suy tư trăn trở: “Đời chúng tôi, cái đám lính của một thời chống Mĩ, từ sau 1975 thật chẳng ít chuyện trớ trêu và bất ngờ.” Trong tư cách mới là một phóng viên, một nghệ sĩ nhiếp ảnh, Phùng đã tự khám phá thêm về chính mình và cũng hiểu sâu sắc hơn về cuộc đời, con người khi về vùng biển miền Trung theo yêu cầu của trưởng phòng để chụp một bức ảnh với cảnh biển buổi sáng có sương mù về bổ sung cho bộ lịch năm sau. Anh đã tìm về chiến trường xưa cách nơi làm việc 600 km để vừa tìm lại chính mình vừa thể hiện lòng yêu nghề, khát khao sáng tạo cùng trách nhiệm với công việc được giao. Sau một tuần phục kích, lăn lộn, tìm kiếm, lựa chọn, thức khuya dậy sớm, đắn đo cân nhắc nhiều lần, anh đã chụp được một 'cảnh đắt trời cho': cảnh thuyền đánh cá thu lưới lúc bình minh. Đó là cảnh 'thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù màu trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi...'. Đó là một khung cảnh tuyệt mĩ với chiếc thuyền mơ mộng, thanh bình. Quả thật đây là bức họa kì diệu, mĩ lệ mà tạo hóa đã ban tặng cho con người. Trong con mắt của người nghệ sĩ, khung cảnh vùng nước phá ấy thật thơ mộng, quyến rũ, một khung cảnh mà bất cứ người nghệ sĩ nào cũng mong muốn bắt gặp một lần trong đời làm nghệ thuật của mình. Phùng đã bấm 'liên thanh' một hồi hết một phần tư cuộn phim, thu vào chiếc Pra-ti-ca của mình cái khoảnh khắc đẹp như mơ của thiên nhiên. Khi bất ngờ gặp cảnh đắt trời cho ấy, Phùng đã 'cảm thấy bối rối, trong tim như có cái gì bóp chặt vào, tâm hồn mình được thanh lọc', gột rửa và một niềm hạnh phúc trào dâng trong lòng. Phùng như đã khám phá thấy “cái chân lí của sự hoàn thiện, cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”. Và tâm hồn anh vì thế ngập tràn hạnh phúc, cái ' hạnh phúc do cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh vừa mang lại”. Đó còn là khoảnh khắc thăng hoa trong nghệ thuật. Cũng nhờ đó, anh đã chiêm nghiệm “ bản thân cái đẹp chính là đạo đức”. Phùng vừa hoàn thành nhiệm vụ mà cấp trên giao cho, nhưng hơn cả là Phùng đã tìm thấy tuyệt tác nghệ thuật. Phùng đã phát hiện ra vẻ đẹp của thiên nhiên và đã ghi lại vẻ đẹp ấy trong những bức ảnh nghệ thuật của mình bằng tất cả sự nhạy cảm, tinh tế, say mê của một tâm hồn nghệ sĩ. Nếu không khát khao sáng tạo, không chấp nhận sự sao chép, đại khái, lặp lại và nếu không có sự rung động chân thành của một tâm hồn mẫn cảm thì Phùng không thể có được bức ảnh ấy và tâm trạng ấy.Chỉ với những phẩm chất này, Phùng đã được đánh giá là một người nghệ sĩ chân chính. Có một điều mà bạn đọc cần lưu ý, đó là nơi nhà nhiếp ảnh ngồi bấm máy. Chẳng chốn Bồng Lai mà chỉ là một bãi biển còn đầy tàn tích chiến tranh với bao xác xe tăng, xe rà phá mìn của công binh Mỹ thua chạy bỏ lại. Phùng ngồi bấm máy phải 'rúc vào bên bánh xích của một chiếc xe tăng để tránh mưa'. Chi tiết này rất quan trọng, nó cho thấy cảnh biển mù sương và con thuyền trong bình minh tuy có đẹp, nhưng cái đẹp ấy chưa trọn vẹn. Vết thương chiến tranh còn in hằn trên bãi biển và trong lòng ngư dân. Chỉ vì Phùng, với tâm hồn lãng mạn của người nghệ sĩ, anh mới thi vị hóa, thần tiên hoá hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa, để rồi sau đó, anh sẽ bị hụt hẫng khi chiếc thuyền đó về bờ.

Không chỉ có tâm hồn nhạy cảm, say mê cái đẹp, tâm huyết với nghề, Phùng còn là một con người có trái tim giàu lòng trắc ẩn, là người luôn trăn trở về thân phận con người và cuộc đời. Vẻ đẹp này được thể hiện rõ qua tâm trạng, thái độ và hành động của Phùng khi phát hiện ra những sự thật đằng sau chiếc thuyền đẹp như mơ khi nó về bờ và khi nghe câu chuyện của người đàn bà ở tòa án huyện. Phùng phát hiện ra đằng sau bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp kia là một cảnh tượng phi thẩm mĩ, chứa đựng những sự thật đau lòng về con người. Một hiện thực trần trụi đã mở ra trước mắt Phùng, khi chiếc thuyền ấy về gần bờ, Phùng đã trông thấy một người đàn bà “trạc ngoài bốn mươi, cao lớn với những đường nét thô kệch, mặt rỗ, mệt mỏi”, đi sau là người đàn ông 'cao lớn, dữ dằn, tấm lưng rộng và cong như lưng của một chiếc thuyền với hai con mắt đầy vẻ độc dữ'. Người đàn ông đi phía sau, không nói một lời, nhưng bỗng nhiên trở nên “hùng hổ, mặt mũi đỏ gay” dùng ngay chiếc thắt lưng vụt tới tấp vào người vợ. “Lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két, cứ mỗi nhát quất xuống, lão lại nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn: “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết đi cho ông nhờ”. Người vợ bị chồng đánh đập một cách tàn nhẫn nhưng không kêu van, không chống trả cũng không chạy trốn, còn thằng con vì bảo vệ mẹ mà “giằng thắt lưng, rướn thẳng người, vung chiếc khóa sắt quật mạnh vào ngực cha rồi chính nó lại bị cha tát hai cái khiến nó lảo đảo ngã dúi xuống cát”. Người đàn bà lúc này mới “cảm thấy đau đớn - vừa đau đớn vừa vô cùng xấu hổ , nhục nhã” vì đứa con đã nhìn thấy cảnh mình bị đánh đập. Bà mếu máo, ngồi xẹp xuống, ôm chầm lấy con, vái lấy vái để, rồi khóc, “những giọt nước mắt chứa đầy trong những nốt rỗ chằng chịt”. Phùng 'ngơ ngác nhìn' ra bờ phá khi người đàn bà buông đứa con ra, đi thật nhanh đuổi theo lão đàn ông vừa đánh mụ, rồi cả hai cùng đi về thuyền. Bãi cát hoang sơ mà mênh mông, tiếng sóng kêu ồ ồ cất lên. Bức ảnh thế sự ấy diễn ra 'như trong truyện cổ quái đản', chiếc thuyền vó đã biến mất, chắc đã làm cho cách nghĩ, tầm nhìn và cảm quan nghệ thuật của nghệ sĩ Phùng thay đổi? Bức ảnh thế sự trần trụi ấy đã được Nguyễn Minh Châu kí hoạ, đã được nhà nhiếp ảnh Phùng mục kích và bấm máy thật giàu ý nghĩa. Nghệ thuật hướng về cái đẹp, nhưng không thể là sự lừa dối. Lãng mạn hoá cuộc đời, bôi hồng tô son hiện thực cuộc đời là vô nghĩa khi cuộc đời còn nhiều mồ hôi và nước mắt! Phùng có thể coi đây là một chuyến đi nhiều ý nghĩa: chiếc thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa, ẩn hiện trong sương mù, còn sự thật cuộc đời thì lại trần trụi, ở rất gần ngay trước mắt. Qua đó, ta càng thấy rõ một điều: chân lí cuộc đời có lúc không phải là chân lí nghệ thuật. Nguyễn Minh Châu qua 'Chiếc thuyền ngoài xa' đã nêu lên bài học về cái nhìn đa diện, cái nhìn khám phá trong sáng tạo nghệ thuật đối với nhà nghệ sĩ chân chính giàu bản lĩnh. Thì ra đằng sau cái đẹp tuyệt mĩ mà Phùng vừa mới phát hiện lại là khung cảnh vô cùng tàn nhẫn, nơi mà bạo lực gia đình diễn ra hết sức khủng khiếp. Ba ngày sau, cảnh tượng ấy lại tiếp diễn, nhưng lần này xuất hiện thêm con chị ngăn thằng em, không cho thằng em giết bố. Cảnh tượng đau lòng ấy đặt cạnh bức tranh thơ mộng kia chẳng khác nào một trò đùa ác, đầy trớ trêu, phi lí. Trước cảnh tượng ấy, người nghệ sĩ “kinh ngạc đến thẫn thờ”, “mấy phút đầu cứ đứng há mồm ra mà nhìn”, “chết lặng” rồi chính anh đã sẵn sàng vứt chiếc máy ảnh xuống để giúp đỡ người phụ nữ tội nghiệp, anh còn giận dữ lao ra can ngăn người đàn ông vũ phu bằng đôi bàn tay rắn chắc của người lính vì anh cho rằng“ bất luận hoàn cảnh nào cũng không cho phép hắn đánh một người đàn bà, cho dù đó là vợ hắn”. Vốn là con người ngay thẳng, nay gặp cảnh tượng tàn nhẫn với người đàn bà bất hạnh kia, anh không thể khoanh tay đứng nhìn, anh không thể làm ngơ trước nỗi đau của người khác. Cũng qua lời xác nhận của cô y tá : “đàn ông vạn chài ai cũng thế” càng giúp anh hiểu ra hiện thực của vùng nước phá mà thiếu chút nữa anh không nhận ra. Anh đã hiểu ra rằng tuy chiến tranh đã kết thúc nhưng nỗi khổ đau của con người thì vẫn còn, cái ác vẫn hiện hình trong cuộc sống tưởng đã bình yên này. Lúc trước, anh nghĩ mình đã thành công, nay thấy mình đã lầm. Anh không thể ngờ đằng sau vẻ đẹp diệu kì của tạo hóa kia lại có cái ác, cái xấu đến không thể tin được. Anh đau đớn nhận ra khi màn sương mờ ảo của bức tranh tan dần để lộ ra những đau thương của kiếp người. Cảnh tượng này đã giúp nghệ sĩ Phùng nhận thức đầy đủ và chân thực hơn về cuộc sống: cuộc sống vốn không đơn giản, xuôi chiều mà chứa đựng rất nhiều nghịch lí, cuộc đời luôn tồn tại cả xấu - tốt, đúng - sai, rồng phượng - rắn rết. Bởi vậy, khi nhìn nhận bất cứ vấn đề nào cũng phải nhìn sâu, nhìn kĩ, đừng vội vã đánh giá sự vật hiện tượng qua vẻ bề ngoài của nó. Anh phát hiện ra cái đẹp tuyệt mĩ, nhưng đằng sau cái đẹp lại là cái xấu, là hiện thực trần trụi. Chiếc thuyền ngoài xa chính là hình ảnh cuộc đời khi nhìn ở xa, khi quan sát với cái nhìn hời hợt. Bởi vậy, cần nhìn nhận con người, sự việc thấu đáo, toàn diện, thấy được bản chất bề bộn, biến động với những bất ngờ của cuộc đời .

Là một người có trái tim nhân hậu, giàu lòng trắc ẩn nên khi nghe xong câu chuyện của người đàn bà tại tòa án huyện, Phùng càng nhận ra nhiều điều về cuộc đời, nhất là những vẻ đẹp còn khuất lập trong bề sâu tâm hồn con người. Sau khi bị thương, anh được đưa về trạm y tế của tòa án huyện. Ở đấy, anh đã gặp lại Đẩu, bạn chiến đấu năm xưa giờ là chánh án huyện. Và cũng tại đây, anh đã thấy sửng sốt, sững sờ và cảm thấy ngột ngạt khi nghe người đàn bà hàng chài vừa vái lạy vừa van xin quý tòa: “Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó”. Lời nói ấy, hành động ấy cho thấy chị đã nhận hết tội về mình, dứt khoát không bỏ người chồng vũ phu đã đánh mình theo quy luật “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”. Phùng đã không kìm chế nổi cảm xúc của mình, từ chỗ ngồi giấu mặt sau bức màn vải hoa, anh đã bước ra ngoài, hỏi dồn dập người đàn bà nhiều câu hỏi: 'Lão ta hồi bảy nhăm có đi lính ngụy không? Ở trên thuyền có bao giờ lão ta đánh chị không? Cả đời chị có lúc nào hạnh phúc không?'. Đó là sự tò mò, muốn biết nguyên nhân, muốn lí giải thái độ cam chịu, nhẫn nhịn kia của người đàn bà. Đó cũng là cách Phùng bộc lộ thái độ bất bình của mình trước những ngang trái, bất công. Những câu hỏi đó còn cho thấy sự cảm thông, xót xa chân thành của Phùng dành cho người đàn bà bất hạnh kia. Lúc đầu Phùng tham dự trong tư cách người nghe, sau đó Phùng tham dự cuộc đối thoại với mục đích giải tỏa những thắc mắc băn khoăn, Phùng thành người trong cuộc, cùng Đẩu tìm cách giải thoát cho người đàn bà khỏi bất hạnh. Nhưng chính người đàn bà quê mùa thất học kia với những lí lẽ sắc sảo, của một người từng trải, thấu hiểu lẽ đời, giàu đức hi sinh, giàu lòng vị tha lại là người giúp Phùng và Đẩu ngộ ra nhiều chân lí cuộc đời mà lí thuyết sách vở chưa thấu tỏ. Phùng nhận ra cuộc đời này còn nhiều góc khuất, nhiều trái ngang mà nghệ thuật cần vươn tới. Qua đây một lần nữa chúng ta thấy Phùng là một người nghệ sĩ giàu lòng nhân ái, biết cảm thông, chia sẻ với những số phận bất hạnh, biết đấu tranh với cái xấu, cái ác để bảo vệ cái đẹp, cái thiện. Cách Phùng quan tâm thấu hiểu người khác cũng là bài học cho nhiều người nghệ sĩ, bởi người nghệ sĩ không phải lúc nào cũng thấu suốt chuyện đời, nên khi làm nghệ thuật phải để tâm tìm hiểu, trực tiếp đối diện, đối thoại để có cái nhìn đúng đắn sâu sắc, yêu thương hơn đối với con người. Đó chính là triết luận sâu sắc của Nguyễn Minh Châu về trách nhiệm của người làm nghệ thuật với cuộc đời và con người được gửi gắm qua hình tượng nhân vật Phùng.

Sau chuyến đi thực tế, thành quả mà Phùng thu được là nhiều hơn những gì Phùng mong đợi. Phùng đã chụp được nhiều bức ảnh đẹp đêm về khiến trưởng phòng rất hài lòng về anh. Anh lại có thêm những hiểu biết, những chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời, nhất là về nghệ thuật. Không phải ngẫu nhiên mà nhà văn để cho hình ảnh chiếc thuyền xuất hiện ở cả phần đầu và phần cuối của tác phẩm gắn với những tâm trạng, suy nghĩ khác nhau của Phùng. Sau khi gặp người đàn bà ở tòa án huyện, Phùng lại “khoác chiếc máy ảnh đi lang thang cho đến tận khuya”, rồi đêm đó trời đột ngột trở gió, biển bắt đầu gào thét, nhiều tàu thuyền đã tìm vào bờ để trú, duy ở giữa phá vẫn còn một chiếc thuyền lưới vó bè đang đậu. Nhìn chiếc thuyền đang chống chọi với sóng gió giữa phá ấy, Phùng không khỏi suy nghĩ về cuộc đời. Ở đây, cuộc sống không hề lãng mạn, thanh bình như người ta thường thấy mà nhiều lúc nó vô cùng dữ dội, khốc liệt. Còn con người ở đây mà tiêu biểu là người đàn bà hàng chài kia tuy nhỏ bé nhưng thật mạnh mẽ bền bỉ để chống chọi, để giành giật, để tồn tại trong cuộc đời còn lắm nỗi nhọc nhằn. Tất cả đã để lại ấn tượng sâu sắc trong tâm trí của Phùng để mỗi một lần nhìn ngắm tấm ảnh được chọn trong bộ lịch năm ấy, hình ảnh người đàn bà kia lại xuất hiện. Tuy là “bức ảnh đen trắng nhưng khi ngắm kĩ”, Phùng vẫn “thấy hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai”, hay là chất thơ của cuộc sống, là vẻ đẹp lãng mạn của cuộc đời, là biểu tượng của nghệ thuật. Khi ngắm lâu hơn, Phùng lại “thấy người đàn bà ấy đang bước ra khỏi tấm ảnh, đó là một người đàn bà vùng biển cao lớn với những đường nét thô kệch, tấm lưng áo bạc phếch có miếng vá, nửa thân dưới ướt sũng, khuôn mặt rỗ đã nhợt trắng vì kéo lướt suốt đêm. Mụ bước những bước chậm rãi, bàn chân giậm trên mặt đất chắc chắn, hòa lẫn trong đám đông”. Người đàn bà kia đã trở thành hiện thân của những lam lũ, khó nhọc của đời thường. Đây mới là sự thật cuộc đời, là đích đến của nghệ thuật chân chính. Phùng đã nhận ra một cách thấm thía về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời: nghệ thuật chân chính không bao giờ xa rời cuộc đời, thiếu bóng con người. Nghệ thuật không chỉ là nghệ thuật, vì nghệ thuật mà còn là cuộc đời, vì cuộc đời. Đó cũng chính là quan niệm nghệ thuật đúng đắn mà Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm qua hình tượng nhân vật Phùng.

Với cách kể chuyện hấp dẫn, cùng cách tạo dựng tình huống truyện độc đáo, Nguyễn Minh Châu đã xây dựng thành công nhân vật Phùng, một người nghệ sĩ vừa thiết tha với cái đẹp, tâm huyết với nghề lại có một trái tim giàu lòng trắc ẩn. Nhà văn không lấy những người hùng làm nhân vật trung tâm mà đi sâu tìm tòi, phát hiện vẻ đẹp ở những con người bình thường. Tác phẩm cũng là những đúc kết thấu đáo về nghệ thuật và con người qua những phát hiện khác nhau của Phùng. Qua phát hiện đầu tiên về bức tranh nghệ thuật của Phùng, nhà văn khẳng định: niềm vui lớn nhất của nghệ thuật chân chính là khám phá và lưu giữ cái đẹp, cái đẹp phải tự nhiên, phải hài hòa giữa thiên nhiên và con người, còn trách nhiệm của người nghệ sĩ là phải kiên trì vượt khó, say mê trong hành trình khám phá và lưu giữ cái đẹp ấy. Đến phát hiện thứ hai về bức tranh hiện thực đời sống của Phùng, nhà văn lại đem đến thông điệp đầy ý nghĩa: trước khi là người nghệ sĩ, phải là một con người biết rung động trước nỗi đau, phải biết căm phẫn trước tội ác, biết hành động để cứu đồng loại. Còn phát hiện cuối cùng qua câu chuyện của người đàn bà ở tòa án huyện, nhà văn khẳng định : đừng bao giờ nhìn nhận con người và cuộc đời dễ dãi, xuôi chiều, nghệ thuật chân chính phải gắn liền với cuộc đời, xuất phát từ cuộc đời và quay trở lại phục vụ cho cuộc đời còn người nghệ sĩ cần có tài, có tâm và có đôi mắt đúng, có trái tim biết yêu thương. Qua sự phân tích trên đây, ta có thể khẳng định lại một lần nữa, Phùng thuộc kiểu nhân vật tư tưởng, là nhân vật gửi gắm nhiều suy tư, chiêm nghiệm đầy tính triết lí của chính tác giả về cuộc đời và nghệ thuật.

Nếu như nhân vật Phùng được xây dựng theo kiểu nhân vật tư tưởng, thì nhân vật người đàn bà hàng chài lại được Nguyễn Minh Châu xây dựng theo kiểu nhân vật tính cách, nhân vật số phận, xuất phát từ những quan điểm nghệ thuật mới về con người của nhà văn, của văn học Việt Nam thời kì đổi mới.

Nhân vật này xuất hiện trong tác phẩm với cái tên gọi chung chung: “người đàn bà hàng chài”. Lúc khác nhà văn lại gọi là “mụ”, là “chị ta”. Không phải nhà văn “nghèo” ngôn ngữ đến mức không thể đặt cho chị một cái tên riêng mà đây là dụng ý của nhà văn: người đàn bà này cũng như bao người đàn bà khác ở vùng biển này, cũng như bao người phụ nữ Việt Nam từ xưa đến nay luôn lam lũ, nhọc nhằn, luôn hết lòng yêu thương chồng con, luôn giàu đức hy sinh và giàu lòng vị tha. Chị là một người đàn bà vô danh nhưng sự xuất hiện của chị giữa cuộc đời không hề vô nghĩa. Qua hình tượng người đàn bà vô danh ấy, Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm nhiều triết lí sâu sắc về cuộc đời.

Trước hết, người đàn bà hàng chài là một người phụ nữ có ngoại hình thô nhám, xấu xí và số phận bất hạnh, đau khổ. Nguyễn Minh Châu với những nét vẽ tinh tế đã phác họa nên chân dung một con người độc đáo và đầy ấn tượng: từ nhỏ chị đã là “một đứa con gái xấu, lại rỗ mặt sau một trận lên đậu mùa. Cũng vì xấu, trong phố không ai lấy”. Dù xuất thân khá giả nhưng thua thiệt về nhan sắc nên không ai để ý. Nhưng vì lỡ có mang với một anh con trai một nhà hàng chài giữa phá mà chị lấy anh ta, theo anh ta làm nghề chài lưới, nay đây mai đó. Cuộc sống gia đình bắt đầu rơi vào bi kịch khi họ sinh nhiều con, cuộc sống trên thuyền chật chội, bấp bênh, họ rơi vào cảnh cùng túng, quẫn bách. Anh chồng vốn hiền lành trở nên cục cằn, dữ dằn, thường lôi chị ra đánh. Cuộc sống ấy càng khiến người đàn bà này trở nên đáng thương, thân hình của chị càng trở nên thô nhám: “người đàn bà trạc ngoài 40, một thân hình quen thuộc của đàn và vùng biển, cao lớn với những đường nét thô kệch. Mụ rỗ mặt, khuôn mặt mệt mỏi sau một đêm thức trắng kéo lưới, tái ngắt, dường như đang buồn ngủ”. Một người phụ nữ gây ấn tượng cho người đọc ngay từ những dòng đầu tiên qua sự nhọc nhằn, lam lũ. Người đàn bà ấy còn gợi ở người đọc sự xót xa, thương cảm với “tấm áo bạc phếch có miếng vá, nửa thân dưới ướt sũng”. Chị chưa già nhưng ngoại hình thì quá thô nhám, xấu xí, thô kệch. Sự thua thiệt về nhan sắc ấy vừa toát lên sự nhọc nhằn vừa cho thấy chị đã phải gồng mình lên để chống chọi để mưu sinh giữa cuộc đời. Người đàn bà ấy còn có vẻ cam chịu và nhẫn nhục khi bị người chồng đánh đập tàn nhẫn và mắng nhiếc. Người chồng vũ phu thường dùng chiếc thắt lưng để vụt tới tấp vào người chị. “Lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két, cứ mỗi nhát quất xuống, lão lại nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn: “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết đi cho ông nhờ”. Tuy bị chồng đánh đập một cách tàn nhẫn nhưng chị “ không kêu van, không chống trả cũng không chạy trốn”. Không phải mình chị bị đánh, thằng con trai của chị vì bảo vệ chị mà lại bị cha đánh. Chứng kiến cảnh ấy chị đau đớn, xấu hổ và nhục nhã, chị đã khóc và ôm lấy con. Ngay sau đó chị lại buông con chạy theo chồng như một minh chứng cho sự lệ thuộc và cam chịu. Sự việc ấy còn diễn ra thường xuyên theo quy luật: “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”, hễ lúc nào thấy khổ là chồng chị lại sách chị ra đánh, lão trút cơn giận như lửa cháy lên chị, mà chị vẫn tình nguyện sống với người chồng vũ phu ấy càng cho thấy sức chịu đựng bền bỉ, kiên cường của chị. Nhà văn đã khiến người đọc phải xót xa thương cảm cho một thân phận con người như chị, một nạn nhân đau khổ của cái đói, cái nghèo, cái lạc hậu và nhất là nạn nhân của bạo lực gia đình.

Nếu chỉ có thế thì nhân vật người đàn bà chưa thể khiến người đọc cảm phục, trân trọng. Nhà văn đã đi sâu khám phá và ngợi ca vẻ đẹp ẩn giấu trong bề sâu tâm hồn người đàn bà ấy bằng tất cả sự tin yêu của mình đối với con người, tin ở phẩm chất tốt đẹp của con người có thể bị che lấp nhưng không bao giờ mất đi. Vẻ đẹp khuất lấp mà nhà văn tìm kiếm chính là sự sắc sảo, từng trải, thấu hiểu lẽ đời, nhất là sự yêu thương và hy sinh cùng lòng vị tha ở một người đàn bà đầy nghị lực, biết vượt lên số phận kia. Đúng là đằng sau vẻ ngoài xấu xí kia là một nội tâm sâu sắc, một tâm hồn nhân hậu. Điều này đã được lộ rõ qua hành động, lời nói, thái độ cùng câu chuyện cuộc đời của chị khi chị đến gặp chánh án Đẩu và nghệ sĩ Phùng ở tòa án huyện. Chị đến tòa án huyện theo lời mời của chánh án Đẩu để giải quyết việc gia đình. Lúc đầu, chị vẫn giữ cái dáng vẻ lam lũ, tội nghiệp vốn có với dáng đi mệt mỏi, chậm chạp, vẫn chiếc áo bạc phếch có miếng vá trên vai, chị sợ sệt, lúng túng, xưng hô lễ phép: xưng “con” với “ quý tòa”, vừa vái lạy vừa van xin: “Con lạy quý tòa…Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó” khi nghe lời khuyên của chánh án, muốn chị li hôn vì “Chị không sống nổi với một người chồng vũ phu ấy đâu!”. Nhưng ngay sau đó để bảo vệ cho cái gia đình nhỏ của mình, chị đã thay đổi cách xưng hô: xưng “chị” với “các chú”, bằng thái độ chủ động, mạnh dạn khác hẳn lúc mới đến tòa án. Chị ngẩng đầu nhìn thẳng vào người đối diện, mất dần vẻ khúm núm, sợ sệt trước đó, chị tỏ ra tự tin, có lúc còn “thông cảm” với Phùng và Đẩu. Lời nói của chị lúc này tuy là của một người quê mùa thất học nhưng lại vô cùng sắc sảo, thấu hiểu lẽ đời, khiến Phùng và Đẩu ngạc nhiên: “Chị cảm ơn các chú! Đây là chị nói thành thực, chị cảm ơn các chú. Lòng các chú tốt nhưng các chú đâu phải là người làm ăn…cho nên các chú đâu có hiểu cái việc của các người làm ăn lam lũ, khó nhọc…”và những lời tiếp sau đó: “Là bởi vì các chú không phải là người đàn bà, chưa bao giờ các chú biết như thế nào là nỗi vất vả của người đàn bà trên thuyền không có đàn ông….Đám đàn bà hàng chài ở thuyền chúng tôi cần phải có người đàn ông để chèo chống khi phong ba, để cùng làm ăn nuôi nấng đặng một sắp con nhà nào cũng trên dưới chục đứa.” Đây là những trải lòng chân thành, là sự giãi bày không giấu diếm cảnh ngộ bất hạnh của chị với những người chị tin tưởng. Lời nói ấy chân thành mà chứa đựng bao ẩn ý của một người thấu hiểu sâu sắc lẽ đời. Chị phân tích cho Phùng và Đẩu hiểu những lí do để không muốn bỏ chồng: thứ nhất chị làm nghề chài lưới, trên một chiếc thuyền của gia đình thì không thể thiếu vai trò của người đàn ông, nhất là khi biển động. Thứ hai, với gánh nặng của cuộc sống mưu sinh, một mình chị không thể nuôi nấng chín mười người con. Thứ ba, cũng có lúc trên thuyền vợ chồng con cái quây quần, hạnh phúc, dù ít ỏi nhưng nó cũng phần nào xoa dịu nỗi đau về thể xác sau mỗi lần bị chồng đánh. Những lí lẽ sắc sảo ấy của chị đã khiến Phùng và Đẩu nhận ra mình đã sai, đã phiến diện khi muốn giải quyết câu chuyện gia đình của người khác mà chỉ dựa vào lí thuyết sách vở hay công lí và lòng tốt. Và muốn hiểu con người và cuộc sống hơn cần phải thâm nhập, phải sống thực sự, đừng đứng ngoài cuộc mà phán xét. Kinh nghiệm sống ấy cho thấy chị tuy quê mùa thất học mà những nhận định, đánh giá về vấn đề của cuộc sống của chị lại vô cùng thực tế, không hề bao biện mà thẳng thắn đối diện để nhận thức. Người đọc vì thế thấy nể phục chị hơn bởi sự am hiểu lẽ đời và nhất là sự cứng cỏi, mạnh mẽ phi thường, không đầu hàng số phận, vượt lên trên số phận để sống, để giữ gìn tổ ấm bằng một khát vọng sống mãnh liệt.

Không chỉ sống mạnh mẽ, người đàn bà ấy còn là người hết lòng yêu thương chồng con, luôn hy sinh vì gia đình. Đôi mắt của chị như xuyên sâu vào lòng người đọc, nó ám ảnh cho đến khi ta gấp trang sách lại. Ánh mắt của chị đầy thương xót, đầy ai oán và cũng đầy tình yêu thương dành cho những đứa con cho mình. Dọc theo hình trình đi tìm cái đẹp của nhiếp ảnh Phùng, người đàn bà đã trở thành tâm điểm cho vẻ đẹp ấy. Cách người đàn bà vái lạy để con trai không làm điều dại dột với bố, cũng như vái lạy quan tòa để đừng bắt mình li dị chồng càng toát sự hi sinh, vị tha trong chị. Khi đi đến tận cùng của nỗi đau, khi có một con đường giải thoát thì người đàn bà ấy vẫn lặng lẽ và cam tâm chịu đựng đau khổ? Là vì điều gì? Chẳng phải vì đức hi sinh của người mẹ đó sao? Lời tâm tình của người đàn bà về cuộc sống, về người chồng, về những đứa con khiến người khác vừa thương xót vừa khâm phục. Một người đàn bà yêu chồng, thương chồng mặc dù bị chồng ngược đãi. Chị sẵn sàng chịu những trận đòn roi của chồng để đàn con được ăn no, ngủ yên. Lo thằng Phác sẽ có những hành động sai trái, chị gửi nó lên ở với ông ngoại, để nó không nhìn thấy bố đánh mẹ, để nó khỏi đau lòng và không có những hành động trái với luân thường đạo lí. Chị yêu con, thương con, mong con khôn lớn nhưng không thể bảo vệ được tâm hồn của các con. Người đàn bà yêu con, thương con vô điều kiện mà không đòi hỏi bất cứ điều gì. Khi chị kể đến chi tiết “vui nhất là lúc được ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no” thì người đọc phải ứa nước mắt. Những đứa con là sức mạnh để chị có thể tồn tại, có thể sống sót và kiên cường đến bây giờ. Một người mẹ lặng lẽ hi sinh cuộc đời mình vì những đứa con, một người mẹ đã nhẫn nhục tất cả chỉ vì miếng cơm manh áo cho con. Một người mẹ nghèo, cố chấp nhưng yêu thương con vô bờ bến. Chị biết mình sống là vì ai, chị đã tâm sự: 'Ông trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi khôn lớn cho nên phải gánh lấy cái khổ. Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không thể sống cho mình như trên đất được!' Tình mẫu tử trong chị thật thiêng liêng cao cả! Cuộc đời của chị có quá nhiều đau thương và nước mắt nên chị càng trân trọng những chắt chiu hạnh phúc bình dị đời thường. Vẻ đẹp nhất ở chị đúng là đức hi sinh, là tình yêu thương chồng con sâu sắc và chị luôn sống với một tâm niệm thiêng liêng ấy.

Nói tóm lại, nhà văn đã dùng công xây dựng nhân vật người đàn bà để thể hiện quan điểm mới của mình về con người. Người đàn bà hàng chài là hình ảnh đại diện cho những con người vô danh, nghèo khổ, lam lũ nhưng lại có vẻ đẹp tâm hồn đáng quý khiến họ trở nên không hề nhỏ bé mà là hiện thân của những gì đẹp đẽ nhất. Người đàn bà quê mùa thất học nhưng không hề cam chịu một cách vô lí, không hề nông nổi một cách ngờ nghệch. Thực ra chị là người rất sâu sắc, thấu hiểu lẽ đời. Chị có một cuộc sống nhọc nhằn lam lũ nhưng biết chắt chiu từng hạnh phúc bình dị đời thường. Chị luôn sống với một tâm niệm thiêng liêng là hy sinh vì chồng con. Chị có ngoại hình thô kệch nhưng tâm hồn đẹp đẽ, thấp thoáng bóng dáng của những người phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh và lòng vị tha. Không phải ngẫu nhiên tác giả chỉ gọi nhân vật là “người đàn bà”, có lẽ không phải chỉ một người đàn bà duy nhất, mà có thể chúng ta còn bắt gặp rất nhiều người đàn bà có chung cảnh ngộ ở bất cứ bãi biển nào. Nguyễn Minh Châu đã vẽ lên một bức chân dung khiến cho người đọc phải suy ngẫm, phải trăn trở về cuộc sống của rất nhiều người xung quanh chúng ta. Và cái hình ảnh mà nhiếp ảnh Phùng chụp được cũng như những gì anh nghĩ về người đàn bà này là triết lí, một triết lí cho cái nhìn nhận đa chiều về cuộc sống này. Người đàn bà đó chính là nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu, cũng như tác giả đã dùng cái tâm để vẽ lên hình ảnh đó.

“Chiếc thuyền ngoài xa” là một tác phẩm có tình huống truyện rất độc đáo, hấp dẫn. Nó được thể hiện qua những phát hiện chân thực của nhân vật Phùng. Tình huống truyện đầy bất ngờ và chứa nhiều câu chuyện mà qua đó tạo bước ngoặt trong nhận thức của nhân vật về nghệ thuật và cuộc sống. Chính tình huống đã làm cho truyện 'Chiếc thuyền ngoài xa' vừa chân thực, vừa mang ý nghĩa phát hiện sâu sắc về đời sống.

Về ngôn ngữ, dường như tác giả rất dựng công trong việc tỉ mỉ điều khiển đội quân ngôn ngữ của mình. Truyện ngắn cho ta thấy được sự tài hoa của ngòi bút Nguyễn Minh Châu trong việc tả cảnh, tả người, dựng đối thoại hay kể chuyện. Bên cạnh đó là thứ ngôn ngữ đậm màu sắc triết lí, ngôn ngữ kể chuyện theo lối đổi ngôi khiến câu chuyện vừa khách quan vừa thuyết phục.

Về cách xây dựng nhân vật, nhà văn đã tạo ra những nhân vật vừa quen vừa lạ, có những vẻ đẹp khuất lấp, chứa đựng nhiều quan niệm về con người của Nguyễn Minh Châu.

Về giọng văn thì thay đổi linh hoạt: lúc say sưa tả cảnh, lúc hài hước tự trào, lúc lại suy tư day dứt chiêm nghiệm,…

Nói tóm lại, 'Chiếc thuyền ngoài xa' là một truyện ngắn xuất sắc của Nguyễn Minh Châu. Cốt truyện giản dị mà chứa đựng những tình huống mang tính khám phá về cuộc sống. Truyện ngợi ca con người và giãi bày những trăn trở của nhà văn về cuộc sống đa chiều, phức tạp với bao nhọc nhằn đè nặng lên số phận con người. Tác phẩm đặt ra vấn đề về cách nhìn nhận cuộc sống và con người, nhất là mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời.

 

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 3)

Nguyễn Minh Châu là cây bút tiên phong trong thời kì đổi mới với nhiều tác phẩm truyện ngắn xuất sắc như Mảnh trăng cuối rừng, Bến quê, Chiếc thuyền ngoài xa, … Các tác phẩm văn học của ông luôn chứa đựng những triết lý, những chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời. Và truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” cũng là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất mang đậm phong cách tự sự – triết lý của ông.

“Chiếc thuyền ngoài xa” được viết vào năm 1983 kể về nhân vật Phùng – một người nghệ sĩ nhiếp ảnh. Anh được giao nhiệm vụ chụp một bộ ảnh về cảnh biển để in lên bộ lịch mới nên anh đã thực hiện  chuyến đi thực tế ở một vùng biển – nơi từng là chiến trường cũ của mình để kiếm tìm cảm hứng nghệ thuật. Và tại đây, anh đã có được hai phát hiện lớn lao, một là một bức ảnh tuyệt đẹp mà anh cho là cảnh “đắt giá trời cho” khiến anh phải say mê, ngây ngất, hai là phát hiện về một sự thật trần trụi đến đau lòng ngay đằng sau vẻ đẹp hoàn mỹ anh vừa tìm ra.

Sau vài ngày “phục kích” săn ảnh mà vẫn chưa ưng ý, cuối cùng Phùng cũng “bắt gặp” được một khung cảnh “trời cho”, đó là bức ảnh với những nét đẹp hoàn mỹ nhất: “Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ”. Khung cảnh ấy thật quá đẹp và với Phùng, đó là một “bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ”, nó vừa đẹp đẽ lại vừa quý giá vô cùng. Bức tranh ấy “đơn giản và toàn bích”, một vẻ đẹp, một khung cảnh hoàn hảo đến diệu kì. 

Phùng nghĩ rằng “có lẽ suốt một đời cầm máy ảnh chưa bao giờ tôi được thấy một cảnh “đắt” trời cho như vậy”. Trước khung cảnh hoàn mỹ ấy, anh cảm thấy sự bồi hồi và có chút bối rối bởi cái đẹp ấy dường như chỉ có trong những bức hoạ xa xưa, nó khiến anh cảm thấy “trái tim như có cái gì bóp thắt vào”. Và chính khoảnh khắc áy, Phùng cảm thấy dường như “chính mình vừa khám phá thấy cái chân lý của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”, và anh còn cho rằng phải chăng “cái đẹp chính là đạo đức”. Bởi cái đẹp nó không chỉ mang đến cho con người ta những rung động mà còn thanh lọc tâm hồn và mang đến “hạnh phúc tràn ngập tâm hồn mình”.

Phải nói rằng, Phùng là một người nghệ sĩ tâm huyết có đam mê, trách nhiệm với nghề, bởi để có được một bức ảnh ưng ý nhất, anh đã sẵn sàng “phục kích” hàng tuần liền trên biển, dù đã chụp được rất nhiều ảnh về cảnh biển nhưng anh đều không ưng ý mà tiếp tục tác nghiệp. Hơn thế, anh cũng là một người nghệ sĩ nhạy cảm với cái đẹp để có thể khám phá, phát hiện ra một bức tranh hoàn mỹ để mà thu lấy, mà cái đẹp ấy chỉ diễn ra trong tích tắc.

Thế nhưng, lại ít ai để ý rằng, nơi mà Phùng gác chiếc máy ảnh của mình để thu trọn cái cảnh đẹp toàn mỹ kia chẳng phải là một nơi có thể bao quát được toàn cảnh mà lại chỉ là bên một “bánh xích của chiếc xe tăng” – tàn tích của chiến tranh xưa để lại. Có lẽ chính vì thế mà lần đầu tiên nhìn thấy cảnh đẹp ấy, Phùng mới chỉ nhìn thấy vẻ ngoài của khung cảnh mà không phải là toàn bộ bức ảnh. Và những phát hiện, những sự thật phía sau bức ảnh “toàn bích” kia đã khiến anh bất ngờ và hụt hẫng vô cùng. Đó là khi Phùng phải chứng kiến một cảnh đời vô cùng tàn nhẫn, ngang trái và bi kịch. Từ trong những con thuyền ấy bước ra một người đàn ông cao to thô lỗ và một người đàn bà tội nghiệp. Lão đàn ông ấy “hùng hổ, mặt đỏ gay”, rút chiếc thắt lưng của mình ra và “quật tới tấp vào lưng người đàn bà” lão vừa đánh lại vừa nói ra những lời nguyền rủa độc ác “chúng mày chết hết đi cho ông nhờ!”. Và thật kì lạ làm sao, người đàn bà ấy vẫn ngồi đó chẳng chút phản kháng, cũng chẳng kêu thân một tiếng nào mà vẫn “cam chịu đầy nhẫn nhục” hứng chịu từng trận đòn roi.

Chứng kiến cảnh đó, Phùng đã vô cùng kinh ngạc, anh chỉ biết “đứng há mồm ra mà nhìn”. Bởi anh không thể hiểu được cái điều nghịch lý đang diễn ra trước mắt mình. Anh từng là một người lính ở chiến trường đầy khói lửa, những sự dã man, tàn bạo nhất anh đều đã từng chứng kiến, thế nhưng cảnh tượng vô lí trước mắt vẫn khiến anh khó lòng mà chấp nhận. Càng kinh ngạc hơn khi hình ảnh của một đứa bé lao vút qua người anh, rồi giằng lấy chiếc thắt lưng và quật vào ngực người đàn ông kia. Đứa bé đó là Phác, là đứa con trai của hai vợ chồng người đàn bà đáng thương đó. Và đáp lại hành động đó là hai cái tát nảy lửa giáng xuống mặt thằng bé khiến nó ngã nhào. Khi thấy cảnh này, người đàn bà hàng chài mới bật khóc, ôm lấy đứa con nhỏ tội nghiệp và rồi lại buông ra vội vã “đuổi theo lão đàn ông” và trở lại con thuyền.

Tất cả những sự việc diễn ra trước mắt khiến Phùng ngơ ngác và khó hiểu, sự việc quái đản diễn ra quá bất ngờ khiến anh chẳng thể nào hiểu nổi. Chiếc thuyền kia đã biến mất “như trong câu chuyện cổ quái đản”, nhưng lại để lại trong Phùng những cảm xúc khó diễn tra, để lại cho anh nhiều điều băn khoăn, nhiều điều bối rối. Cái hình ảnh trần trụi đến đau lòng mà anh vừa chứng kiến đã thay đổi cảm quan bên trong con người anh. Anh phát hiện ra rằng dường như ranh giới giữa cái đẹp và cái xấu, cái hoàn mỹ về đạo đức và cái dã man tàn độc chỉ cách nhau một tấm màn mỏng. Một bức tranh tuyệt mỹ như vậy nhưng ẩn chứa trong nó là bao nhiêu cái dã man, tàn nhẫn và xấu xa vô cùng. Nó cũng là những điều cần chiêm nghiệm mà nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm, ông cho rằng nghệ thuật tuy hướng về cái đẹp thế nhưng nó cũng phải gắn liền với hiện thực dù nó có trần trụi đến mức nào. Không thể lấy cái đẹp mà che giấu đi những điều xấu xa, tàn ác bên trong được. Và một người nghệ sĩ chân chính phải là người có cái nhìn đa chiều, đa diện nhìn thấu cả cái đẹp bên ngoài và cả nội dung phía trong nữa.

Sau khi chứng kiến cảnh bạo lực gia đình vô cùng dã man và vô lí ấy, Phùng đã ở lại bãi biển vài ngày để giúp đỡ người đàn bà ấy. Anh cùng Đẩu muốn khuyên giải người đàn bà ly hôn để thoát khỏi cuộc hôn nhân “địa ngục”. Thế nhưng người đàn bà ấy đến tòa án huyện với một vẻ sợ sệt, lo lắng hiện rõ trên khuôn mặt, dù rằng đây là lần thứ hai bà ta đến đây để giải quyết công chuyện gia đình. 

Phải sống trong địa ngục trần gian đầy đau đớn với những trận đòn roi liên tục “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng” từ người chồng, thế nhưng chị ta lại nhẫn nhịn cam chịu những tổn thương về cả thể xác và tinh thần chứ một mực không chịu bỏ chồng, thậm chí chị ta còn quỳ lạy van xin Đẩu và Phùng không bắt mình bỏ chồng “Quý tòa bắt tội con cũng được , phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó…”. Ban đầu, Phùng và Đầu vô cùng bất bình và cũng thấy ngạc nhiên trước thái độ và hành động không sao hiểu nổi của người đàn bà, thế nhưng khi lắng nghe câu chuyện về cuộc đời của chị và về người đàn ông kia, hai người bỗng hiểu ra tất cả.

Khi kể về câu chuyện cuộc đời mình, người đàn bà ấ đã đổi các xưng hô từ con với quý tòa sang chị với các chú, điều này thể hiện rằng chị ta muốn tâm sự với họ như những người em thân thiết, cũng muốn trải lòng với sự chân thành của mình. Chị ta chấp nhận sống cùng người chồng vũ phu, độc ác và cam chịu những trận đòn roi vô lí ấy là bởi chị ta biết ơn và cũng hiểu được tâm tính cũng như nỗi khổ của người chồng. Người đàn ông vũ phu ấy trước kia cũng đã từng là “một anh con trai cục tính nhưng hiền lành”, ông ta cũng là người duy nhất đã chấp nhận cưu mang người phụ nữ xấu xí, quá lứa lỡ thì là chị ta. Bởi vậy với người chồng bạo tàn, hung dữ hiện tại, người đàn bà không chỉ có sự thấu hiểu, tình nghĩa mà còn ở đó còn là sự biết ơn sâu sắc.

Những lời kể chân thật của người đàn bà đã khiến cho cả hai người họ sững sờ. Lúc này họ mới chợt hiểu ra tấm lòng của một người phụ nữ, nó bao dung khoan nhường và hi sinh đến dường nào! Người đàn bà ấy thấu hiểu bản chất thật và sự thay đổi của người chồng, nó cũng chỉ vì cái đói cái khổ mà ra, chị lại còn đẻ nhiều con nên người chồng mới trở nên cục cằn, bạo lực như thế. Chị cũng hiểu về cuộc sống vất vả, cực khổ trên biển, một con thuyền lênh đênh trên biển không thể thiếu đi bàn tay chèo lái của người đàn ông, nhất là khi biển động, bão bùng, sóng gió. Và sự cam chịu của chị ta càng trở nên có ý nghĩa hơn khi sự cam chịu hy sinh ấy sẽ giúp cho những đứa con của mình có một gia đình hoàn chỉnh, có đủ bố mẹ.

Câu chuyện của người đàn bà cùng khổ ấy đã giúp Phùng và Đẩu  hiểu rõ rằng cái nguồn gốc, căn nguyên của bạo lực gia đình đó chính là cái nghèo, cái đói. Phùng ngỡ ngàng nhận ra bản chất xù xì, thô nhám của hiện thực, đó có thể là những nghịch lí, những sự thật trái ngang vẫn tồn tại trong cuộc sống mà nếu chỉ nhìn qua vẻ bề ngoài, quan sát bằng đôi mắt hời hợt, khách quan, phiến diện thì không thể nhận ra. Hiện thực ấy cũng giúp Phùng chiêm nghiệm ra một chân lý rằng: nghệ thuật không thể chỉ có lãng mạn, đẹp đẽ và thi vị hoá, mà nó đôi khi còn lại sự thật đầy ngang trái, nghịch lý. 

Sau khi trở về toà soạn và bức ảnh kia đã được chọn thì trong lòng Phùng lại luôn canh cánh, ẩn chứa những điều mà ít ai có thể thấu hiểu. Bức ảnh ấy đã diễn tả một cảnh đẹp tinh khôi, hoàn mỹ và trở thành bức ảnh nghệ thuật sáng giá “được treo ở nhiều nơi, nhất là trong các gia đình sành nghệ thuật”. Thế nhưng, chỉ riêng Phùng mới có thể nhìn thấy từ đằng sau bức tranh đẹp đẽ ấy bước ra “một người đàn bà vùng biển cao lớn với những đường nét thô kệch”.Ở đây, Nguyễn Minh Châu đã cố ý lồng ghép vào đó những hình ảnh mang tính biểu tượng. Một là “màu hồng hồng của ánh sương mai”, đó chính là biểu tượng cho cái đẹp, cho cái thơ mộng, cho vẻ đẹp toàn bích, hoàn mỹ mỹ mà con người ta luôn tìm kiếm. Hai là hình ảnh người đàn bà hàng chài với dáng vẻ mệt mỏi, tiều tụy, đau khổ đó là hiện thực, đó là cái nhìn có chiều sâu, khám phá vào tận sâu bên trong bản chất của sự vật, hiện tượng, để thấy được những điều ẩn chứa phía sâu bên trong cái đẹp và có đôi khi, cái nằm ở phía sâu bên trong ấy lại trái ngược hoàn toàn với vẻ đẹp bên ngoài.

Qua truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa”, nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm một giá trị nhân văn sâu sắc đó là nghệ thuật phải gắn liền với hiện thực, không được tách rời với hiện thực và người nghệ sĩ chân chính phải là người có cái nhìn đa chiều, đa diện để phát hiện ra cái bản chất thật bên trong về đẹp bề ngoài rực rỡ, hào nhoáng.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 4)

Nguyễn Minh Châu là một tác giả tiên phong trong thời kỳ đổi mới với nhiều truyện ngắn nổi tiếng như Bến quê, Mảnh trăng cuối rừng, Chiếc thuyền ngoài xa,... Các tác phẩm của ông luôn chứa đựng những tư tưởng sâu sắc về cuộc sống và con người.

Chiếc thuyền ngoài xa, viết năm 1983, kể về nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng. Để chụp bộ ảnh biển, anh đi đến vùng biển - nơi từng là chiến trường của mình - để tìm một bức ảnh cho bộ lịch mới. Tại đây, anh phát hiện ra hai điều quan trọng: một bức ảnh quý giá khiến anh ngây ngất, và một sự thật đằng sau vẻ đẹp.

Sau vài ngày tìm kiếm, Phùng 'bắt gặp' một khung cảnh tuyệt vời: 'Mũi thuyền in nét mơ hồ vào bầu sương mù trắng như sữa, với ánh nắng chiếu vào. Vài bóng người ngồi yên bình trên mui thuyền, hướng về bờ.' Đối với Phùng, đó là một bức tranh quý giá và đẹp đẽ.

Phùng nói rằng 'cả đời cầm máy ảnh, tôi chưa bao giờ gặp cảnh đẹp như thế'. Trước vẻ đẹp ấy, anh cảm thấy bối rối vì sự hoàn hảo của nó. Anh nhận ra rằng 'cái đẹp chính là đạo đức' và nó mang lại hạnh phúc cho tâm hồn.

Phải công nhận rằng, Phùng là nghệ sĩ nhiếp ảnh đam mê và trách nhiệm. Anh sẵn sàng làm việc hàng tuần trên biển để tìm bức ảnh hoàn hảo. Anh nhạy cảm với vẻ đẹp và biết cách phát hiện ra nó.

Ít ai để ý rằng nơi Phùng để lại máy ảnh không phải là một nơi bao quát toàn cảnh mà là một tàn tích của chiến tranh. Điều này khiến anh thất vọng khi phát hiện ra một cảnh tượng bi kịch từ một con thuyền. Anh chứng kiến một người đàn ông tàn bạo đánh một người phụ nữ mà không có phản kháng.

Chứng kiến cảnh đó, Phùng “kinh ngạc đến mức” chỉ biết “đứng há mồm ra mà nhìn”. Anh không thể hiểu được điều đang diễn ra trước mắt mình. Dù đã từng là lính ở chiến trường, anh vẫn khó chấp nhận cảnh tượng vô lí trước mặt.

Sự việc đặc biệt này khiến Phùng “ngơ ngác”. Anh nhận ra rằng sự hoàn mỹ và sự dã man chỉ cách nhau một tấm màn mỏng. Bức tranh đẹp bên ngoài ẩn chứa nhiều điều kinh hoàng.

Phùng ở lại bãi biển vài ngày để giúp người đàn bà thoát khỏi cuộc hôn nhân địa ngục. Thế nhưng, người đàn bà này không chịu từ bỏ chồng dù đã phải chịu đựng nhiều tổn thương.

Chị ta chấp nhận sống cùng người chồng vũ phu, cam chịu những trận đòn roi vô lí bởi biết ơn và hiểu được tâm tính của người chồng.

Trước kia người đàn ông ấy cũng đã từng là “một anh con trai cục tính nhưng hiền lành lắm”. Bởi vậy với người chồng bạo tàn hiện tại, người đàn bà không chỉ có sự thấu hiểu, tình nghĩa mà còn là sự biết ơn sâu sắc.

Những lời kể chân thật của người đàn bà đã khiến hai người đàn ông sững sờ. Họ chợt hiểu ra tấm lòng của một người phụ nữ, nó bao dung và đầy hy sinh đến nhường nào!

Câu chuyện của người đàn bà giúp Phùng và Đẩu hiểu rõ rằng căn nguyên của bạo lực gia đình là nghèo đói. Phùng ngỡ ngàng nhận ra bản chất xù xì của hiện thực.

Bức ảnh ấy đã diễn tả một cảnh đẹp tinh khôi và trở thành bức ảnh nghệ thuật được treo ở nhiều nơi, nhất là trong các gia đình sành nghệ thuật. Thế nhưng, chỉ riêng Phùng có thể nhìn thấy bước ra từ sâu bức tranh ấy bước ra “một người đàn bà vùng biển cao lớn với những đường nét thô kệch”.

Nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm là nghệ thuật phải gắn liền với hiện thực, không được tách rời với hiện thực và người nghệ sĩ phải là người có cái nhìn đa chiều để phát hiện ra bản chất bên trong về đẹp bề ngoài rực rỡ, hào nhoáng.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 5)

Nguyễn Minh Châu được mệnh danh là “nhà văn mở đường tài hoa và tinh anh nhất”. Một trong những tác phẩm nổi bật của ông là truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa”, đã thể hiện rất nhiều quan điểm sâu sắc về con người và nghệ thuật.

Theo yêu cầu của trưởng phòng, nhiếp ảnh gia Phùng quyết định thực hiện một bộ sưu tập chuyên đề về thuyền và biển ở một vùng biển cách Hà Nội khoảng sáu trăm cây số. Trong chuyến đi này, anh đã gặp lại người đồng đội cũ của mình, chánh án Đẩu. Phùng đã gặp khó khăn trong việc chụp ảnh, nhưng sau đó anh đã bắt gặp một cảnh trời đẹp mê ly, trong đó anh nhận ra rằng “bản thân cái đẹp chính là đạo đức”.

Tuy nhiên, đằng sau vẻ đẹp đó, Phùng chứng kiến một cảnh tượng đau lòng khi một người đàn bà thô kệch bị chồng bạo hành. Anh nhận ra rằng đằng sau cái đẹp của cảnh tượng là sự xấu xa của cuộc sống bị che giấu. Người nghệ sĩ cần có cái nhìn đa chiều trước cuộc sống.

Câu chuyện về người đàn bà hàng chài tiếp tục được phát triển. Trong buổi tòa, chánh án Đẩu khuyên chị hãy bỏ người chồng vũ phu, nhưng chị không chấp nhận. Sự kiên nhẫn và hy sinh của người đàn bà hàng chài là một tấm gương sâu sắc về lòng vị tha và tình yêu thương.

Chiếc thuyền ngoài xa đã truyền đạt một bài học sâu sắc về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: một cái nhìn đa chiều, nhiều mặt, khám phá bản chất thực sự sau vẻ đẹp bề ngoài của hiện tượng.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 6)

Nguyễn Minh Châu - một tinh anh và tài năng đáng ngưỡng mộ trong văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới. Các tác phẩm của ông như 'Mảnh trăng cuối rừng', 'Bức tranh', và đặc biệt là 'Chiếc thuyền ngoài xa', để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.

Trong truyện ngắn 'Chiếc thuyền ngoài xa', Nguyễn Minh Châu truyền đạt một bài học quý giá về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: một cái nhìn đa dạng, nhiều chiều, khám phá bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng. Tác phẩm cũng thể hiện triết lý sâu sắc của tác giả thông qua cách khắc họa nhân vật và xây dựng cốt truyện độc đáo.

Để hoàn thành bộ sưu tập nghệ thuật về thuyền và biển, trưởng phòng yêu cầu nhiếp ảnh gia Phùng thực hiện chụp một bức ảnh về biển sương mù buổi sáng. Trong chuyến đi, Phùng gặp lại Đẩu, người bạn đồng đội từng chiến đấu cùng anh. Sau nhiều ngày, anh đã chụp được một bức ảnh tuyệt đẹp về chiếc thuyền ngoài xa, nhưng sau đó phát hiện ra sự thật đắng lòng về cuộc sống bên trong bức ảnh. Sự ngạc nhiên và cay đắng của anh khiến anh nhận ra mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống.

Trong tác phẩm, Phùng phát hiện ra sự thật bi thảm về cuộc sống đằng sau vẻ đẹp của 'Chiếc thuyền ngoài xa': một người đàn bà mệt mỏi và một ông chồng dữ dằn, ác độc. Sự nghịch lý giữa vẻ đẹp bề ngoài và cuộc sống thực tế của họ đặt ra những thách thức lớn về tầm nhìn của nghệ sĩ và vai trò của nghệ thuật.

Phùng đã từng là lính chiến đấu để mang lại hòa bình cho cuộc sống. Nhưng hiện thực vẫn là những bóng tối. Đặc biệt là câu chuyện về người phụ nữ làng chài tại tòa án huyện. Bề ngoài, cô ấy là một người phụ nữ nhẫn nhục, cam chịu, bị chồng hành hạ, nhưng vẫn kiên quyết ở bên cạnh: 'Con lạy quý tòa... Quý tòa có thể kết án con, phạt tù con, nhưng xin đừng bắt con rời xa'. Nguyên nhân của những nghịch lí đó là tình yêu vô bờ bến dành cho con cái: 'Các bà hàng chài trên thuyền chúng tôi cần một người đàn ông để chèo khi biển động, để cùng nhau nuôi dưỡng... chúng tôi sống vì con cái chứ không phải vì bản thân'. Phùng đã từng là lính chiến đấu giải phóng miền Nam khỏi nô lệ, nhưng không thể giải phóng được số phận của người phụ nữ đó. Qua câu chuyện, Phùng càng nhận ra: cuộc sống và con người không thể đơn giản như chúng ta nghĩ.

Người phụ nữ làng chài không có tên, một người vô danh như biết bao phụ nữ khác. Trong cô ấy là bóng dáng của rất nhiều phụ nữ Việt Nam nhân hậu, giàu lòng hiếu khách, hy sinh. Cô ấy đáng được đồng cảm. Lão đàn ông trước đây là 'anh con trai hiền lành' bây giờ lại trở thành kẻ độc ác. Ông ấy vừa là nạn nhân của số phận, vừa là người gây ra đau khổ cho những người thân của mình. Trong một gia đình như gia đình làng chài, các đứa trẻ như chị Phác, cậu bé Phác sẽ trở thành những người như thế nào? Những nghệ sĩ như Phùng, những quản lý xã hội như Đẩu sẽ làm gì để giảm bớt những góc khuất trong cuộc sống?

Cốt truyện của tác phẩm rất độc đáo và sáng tạo. Những tình huống đầy nghịch lý: Một trưởng phòng muốn có một bức ảnh 'yên bình hoàn toàn' nhưng vẫn hiện lên hình ảnh con người. Một nghệ sĩ chụp bức ảnh tuyệt đẹp nhưng chứa đựng những điều xấu xa. Một người phụ nữ bị chồng đánh dã man nhưng không bao giờ muốn rời bỏ. Những nghịch lí đó thực tế như một triết lý sâu sắc: cuộc sống không đơn giản mà phức tạp, không dễ dàng để khám phá. Người nghệ sĩ cần nhìn nhận hiện thực từ nhiều góc độ.

Người kể chuyện là tác giả hóa thân vào nhân vật Phùng đã tạo ra một góc nhìn rõ ràng và sắc bén. Lời kể trở nên trung thực và thuyết phục. Ngôn từ của từng nhân vật phản ánh chính xác tính cách của họ: giọng lão đàn ông cứng nhắc, lời của người phụ nữ đau lòng và cam chịu... Sử dụng ngôn từ sáng tạo giúp tác phẩm trở nên sâu sắc hơn về tư duy.

Trong truyện ngắn 'Chiếc thuyền ngoài xa', tác giả truyền đạt một bài học quý giá về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: Mỗi cá nhân, đặc biệt là nghệ sĩ, không thể đơn giản trong cách nhìn nhận cuộc sống và con người. Cần một góc nhìn đa dạng, nhiều chiều, để khám phá bản chất thật sự đằng sau vẻ đẹp bề ngoài. Đồng thời, tác phẩm là sự triển khai rõ ràng của triết lý của Nguyễn Minh Châu.

Có thể khẳng định: Nguyễn Minh Châu là một trong số những nhà văn tiên phong trong thời kì đổi mới, đã sâu sắc khám phá sự thật cuộc sống, dũng cảm lộ ra những góc khuất của đời sống ngay trong xã hội tốt đẹp của chúng ta. Đúng như lời của ông: 'Nhà văn không được nhìn nhận sự vật một cách đơn giản, và nhà văn cần phải nỗ lực để đào sâu vào bản chất con người trong các tầng lịch sử'.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 7)

Nguyễn Minh Châu: “Một trong những nhà văn tiên phong và tài năng nhất của văn học”. Trước cách mạng sáng tác, ông chủ yếu viết về sử thi và cảm hứng lãng mạn, nhưng sau cách mạng, ông đã đổi mới, tìm hiểu vấn đề thực tế, đời sống, đi sâu vào tâm hồn con người. Chiếc thuyền ngoài xa khám phá sâu sắc số phận và bản tính con người trong cuộc sống đầy thăng trầm. Tác phẩm thể hiện phong cách sáng tạo đặc trưng của ông sau cách mạng.

Tác phẩm mở đầu với một khung cảnh tuyệt đẹp, chiếc thuyền mơ màng giữa bầu trời sương lạnh, ánh mặt trời rọi nhẹ nhàng. Một số người ngồi im như tượng trên chiếc thuyền, tạo nên một bức tranh kỳ diệu mà bất kỳ nghệ sĩ nào cũng ao ước tạo ra. Trước khung cảnh đó, Phùng cảm thấy lòng mình được thanh lọc và hạnh phúc tràn ngập.

Tuy nhiên, sau bức tranh đẹp đẽ ấy là sự thật đau lòng. Phùng nhận ra rằng cuộc sống không đơn giản như cô ấy nghĩ, mà chứa đựng nhiều nghịch lý. Cô thấy kinh ngạc và thẫn thờ trước sự tàn nhẫn của thế giới.

Trong cuộc gặp gỡ ở tòa án, người phụ nữ được thể hiện rõ hơn. Chị là nạn nhân của bạo lực gia đình và đã đến tòa án để tìm sự bảo vệ.

Người phụ nữ trông thô kệch, lo lắng khi đến tòa án. Chị sợ rằng mình sẽ gây phiền toái cho người khác.

Chị kể về cuộc đời mình với sự nhẹ nhàng và bình thản. Cô đã trải qua nhiều gian khổ và là nạn nhân của bạo lực gia đình.

Dù có vẻ ngoài không được hoàn hảo, nhưng bên trong, chị là một người có tâm hồn sâu sắc và đẹp đẽ. Chị là người thấu hiểu cuộc sống và không muốn bỏ chồng vì gia đình và con cái.

Chị là biểu tượng của lòng nhân hậu và lòng bao dung. Chị sẵn lòng chịu đựng và hy sinh cho gia đình, đặc biệt là cho các con.

Phùng không chỉ là nghệ sĩ nhạy cảm trước cái đẹp, mà còn là người có trách nhiệm với xã hội và con người. Anh luôn quan tâm đến cuộc sống và nghệ thuật.

Tác phẩm của Nguyễn Minh Châu là một cách tân mới và sâu sắc về nghệ thuật và con người. Ông tìm kiếm vẻ đẹp trong những con người bình thường và khám phá sâu hơn về nghệ thuật và cuộc sống.

Nguyễn Minh Châu đã tạo ra một tác phẩm xuất sắc với sự kết hợp hoàn hảo giữa nghệ thuật và con người. Ông khám phá những giá trị thực sự của cuộc sống và nghệ thuật.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 8)

Nguyễn Minh Châu là một nhà văn tài năng, và tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa là một minh chứng rõ ràng cho sự sáng tạo của ông trong văn học Việt Nam.

Chiếc thuyền ngoài xa là một câu chuyện đầy ý nghĩa về cuộc sống và con người, được Nguyễn Minh Châu viết với sự sâu sắc và triết lí nhân sinh.

Nguyễn Minh Châu đã chọn một tựa đề đặc biệt cho truyện ngắn của mình, tạo ra nhiều hình ảnh sâu sắc và ý nghĩa. Chiếc thuyền ngoài xa không chỉ là một biểu tượng mà còn là một tín hiệu về sự xa vời, khó tới và vô định.

Trong câu chuyện này, nhà văn đã thành công trong việc xây dựng nhân vật Phùng, một nghệ sĩ nhiếp ảnh sâu sắc, tâm huyết với nghề và giàu lòng trắc ẩn. Qua hành trình của Phùng, người đọc được khám phá vẻ đẹp của nghệ sĩ và cảm nhận hành trình tìm kiếm chân lí của bản thân.

Trong hành trình tìm kiếm và ghi lại vẻ đẹp của thế giới, Phùng không chỉ khám phá được nghệ thuật mà còn tìm thấy sự hoàn thiện và niềm hạnh phúc trong tâm hồn. Chiếc thuyền ngoài xa không chỉ là biểu tượng của vẻ đẹp mơ mộng mà còn là minh chứng cho sức mạnh của nghệ thuật trong việc khám phá bản chất của cuộc sống.

Ngoài việc có trái tim đầy lòng trắc ẩn, Phùng còn là một con người nhạy cảm và say mê với cái đẹp. Tuy nhiên, khi đối mặt với sự thật đau lòng đằng sau vẻ đẹp của cuộc sống, anh đã nhận ra rằng nghệ thuật không thể lừa dối và cuộc đời chứa đựng nhiều phức tạp hơn chúng ta nghĩ.

Với trái tim nhân hậu và giàu lòng trắc ẩn, Phùng đã cảm nhận được sâu sắc về cuộc đời qua câu chuyện của người phụ nữ tại tòa án huyện. Mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời trở nên rõ ràng hơn khi anh bước vào cuộc đối thoại để chia sẻ và cảm thông với số phận bất hạnh.

Chuyến đi thực tế đã mang lại cho Phùng nhiều hơn những gì anh mong đợi. Anh không chỉ thu được những bức ảnh đẹp mắt mà còn hiểu sâu hơn về cuộc đời và nghệ thuật. Mỗi hình ảnh trong bộ lịch năm ấy đều đặt ra câu hỏi về ý nghĩa của cuộc sống và sự kết nối giữa nghệ thuật và con người.

Với cách kể chuyện sôi nổi và sự tạo dựng tình huống độc đáo, Nguyễn Minh Châu đã thành công trong việc khai thác nhân vật Phùng, một người nghệ sĩ vừa đam mê với cái đẹp, đam mê với nghề và sở hữu một trái tim giàu lòng trắc ẩn. Tác phẩm không tập trung vào những anh hùng mà đi sâu vào khám phá vẻ đẹp ở những con người thông thường. Đồng thời, nó cũng là sự tổng kết sâu sắc về nghệ thuật và con người thông qua những phát hiện của Phùng.

Trong khi nhân vật Phùng được xây dựng theo hướng tư duy, thì nhân vật người phụ nữ hàng chài lại được Nguyễn Minh Châu mô tả dựa trên tính cách và số phận, từ đó phản ánh triết lí mới về con người trong văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới.

Nhân vật này được biết đến với tên gọi rộng rãi là “người phụ nữ hàng chài”. Sử dụng các thuật ngữ như “mụ”, “chị ta” không phải là vấn đề của việc ngôn ngữ bị hạn chế mà là một cách để nhà văn truyền tải ý nghĩa: người phụ nữ này, giống như nhiều người phụ nữ khác ở vùng biển, là những người phụ nữ nhân từ, luôn hy sinh cho gia đình, luôn có lòng nhân ái và biết tha thứ. Dù không nổi tiếng, nhưng sự hiện diện của chị trong cuộc sống không bao giờ vô nghĩa. Qua hình tượng của người phụ nữ bình thường đó, Nguyễn Minh Châu muốn truyền tải nhiều thông điệp sâu sắc về cuộc sống.

Trước hết, người phụ nữ hàng chài là một người có ngoại hình thô kệch, xấu xí và số phận đầy đau khổ. Nguyễn Minh Châu đã sử dụng những nét vẽ tinh tế để mô tả chân dung một con người độc đáo và đầy ấn tượng: từ bé, chị đã là “một đứa con gái xấu, lại rỗ mặt sau một trận lên đậu mùa. Cũng vì xấu, trong phố không ai lấy”. Mặc dù gia đình không thiếu tiền nhưng vì vẻ ngoại hình không được mong đợi nên chị không được chú ý. Nhưng sau khi mang thai với một anh chàng từ một gia đình làm nghề chài giữa phá, chị đã kết hôn với anh ta và sống cuộc sống nghèo khó trên thuyền. Cuộc sống gia đình trở nên cực kỳ khó khăn khi họ có nhiều con, sống trong không gian chật hẹp trên thuyền, phải đối mặt với đủ loại khó khăn. Anh chồng trước đây hiền lành trở nên cay đắng và thô bạo, thường xuyên đánh đập chị. Cuộc sống đó khiến cho người phụ nữ trở nên thêm đau khổ, hình dáng của chị trở nên thô kệch: “người phụ nữ trên 40 tuổi, với thân hình của người làm nghề chài, cao lớn và thô ráp. Một khuôn mặt mệt mỏi sau mỗi đêm dài kéo lưới, da tái nhợt, dường như làm việc đêm. Một người phụ nữ đã gây ấn tượng mạnh mẽ cho người đọc qua sự vất vả và nỗ lực. Người phụ nữ đó còn gợi lên sự đau xót và thông cảm với “tấm áo bạc phếch có miếng vá, nửa thân dưới ướt sũng”. Chị không già nhưng vẻ ngoại hình của chị lại càng trở nên tệ hại, xấu xí, thô kệch. Sự thua thiệt về vẻ đẹp không chỉ thể hiện sự vất vả mà còn là minh chứng cho sự cố gắng chống chọi trong cuộc sống. Người phụ nữ đó còn có sự cam chịu và kiên nhẫn khi phải chịu đựng sự tàn bạo và lời lẽ hung dữ từ người chồng. Dù bị đánh đập một cách tàn bạo, chị vẫn không kêu la, không chống lại và không chạy trốn. Thậm chí, đứa con trai của chị đã bị người chồng đánh vì bảo vệ chị. Chứng kiến cảnh tượng đau lòng đó, chị đau khổ, xấu hổ và nhục nhã, nhưng vẫn tiếp tục ôm con và quay lại với chồng. Sự việc đau lòng đó diễn ra thường xuyên theo quy luật: “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”, mỗi lần thấy khổ đau là chồng lại đánh chị, nhưng chị vẫn chịu đựng và tiếp tục sống với người chồng. Tất cả những điều này cho thấy sự kiên nhẫn và bền bỉ của chị trong cuộc sống. Nhà văn đã khiến cho người đọc phải đau lòng và thông cảm với một phụ nữ bị thương tổn, một nạn nhân của nghèo đói và bạo lực gia đình.

Chỉ với điều đó thôi, người đọc không thể cảm phục và trân trọng nhân vật người phụ nữ. Nhà văn đã khám phá và ca ngợi vẻ đẹp ẩn trong tâm hồn của người phụ nữ đó bằng tình yêu và niềm tin vào phẩm chất tốt đẹp của con người, một vẻ đẹp sâu sắc được hiểu biết và yêu thương những điều cuộc sống mang lại. Đằng sau vẻ ngoài xấu xí là một tâm hồn nhân hậu và sâu sắc, đã được tiết lộ qua hành động và lời nói của chị khi chị đến gặp chánh án Đẩu và nghệ sĩ Phùng tại tòa án huyện. Chị đến đó để giải quyết vấn đề gia đình, ban đầu với vẻ ngoài khiêm nhường và yếu đuối, nhưng sau đó chị đã thay đổi và tỏ ra mạnh mẽ, tự tin hơn. Lời nói của chị, mặc dù là của một người quê mùa thất học, nhưng vô cùng sắc sảo và thấu hiểu cuộc sống, đã khiến Phùng và Đẩu ngạc nhiên. Những lời nói chân thành của chị chứa đựng sự hiểu biết sâu sắc về cuộc sống và lòng kiên nhẫn phi thường, mạnh mẽ, không khuất phục. Chị đã phân tích cho Phùng và Đẩu hiểu rõ hơn về lý do chị không muốn bỏ chồng, thể hiện sự thực tế và lòng nhân từ của mình. Kinh nghiệm sống của chị đã khiến người đọc cảm thấy nể phục và kính trọng hơn, bởi sự am hiểu về cuộc sống và lòng kiên nhẫn phi thường của chị.

Người phụ nữ không chỉ sống mạnh mẽ mà còn dành tình yêu thương và hy sinh cho gia đình. Đôi mắt của chị đã ám ảnh tâm trí người đọc, đầy thương xót và tình yêu dành cho con cái. Chị luôn hy sinh cho gia đình mình mặc dù gặp nhiều khó khăn. Cuộc sống của chị chứa đựng nhiều đau thương và nước mắt nhưng cũng đầy hạnh phúc bình dị.

Nhà văn đã sử dụng nhân vật người phụ nữ để thể hiện quan điểm mới về con người. Chị là biểu tượng của sự hy sinh và lòng nhân từ, khiến người đọc suy ngẫm về cuộc sống và con người.

'Chiếc thuyền ngoài xa' là một tác phẩm độc đáo và hấp dẫn, thể hiện sự tài hoa của tác giả trong việc khám phá cuộc sống và nghệ thuật.

Tác giả đã điều khiển ngôn ngữ một cách tỉ mỉ và tài tình, tạo ra một câu chuyện vừa chân thực vừa sâu sắc.

Nhà văn đã tạo ra những nhân vật phong phú, kỳ diệu, chứa đựng nhiều ý nghĩa về cuộc sống.

Về phong cách văn viết, tác giả biến đổi linh hoạt: đôi khi miêu tả cảnh vật một cách sảng khoái, đôi khi tự trào vui vẻ, đôi khi lại suy tư sâu sắc và triết học,...

Tóm lại, 'Chiếc thuyền ngoài xa' là một truyện ngắn xuất sắc của Nguyễn Minh Châu. Cốt truyện đơn giản nhưng chứa đựng những tình huống phong phú về cuộc sống. Truyện ca ngợi con người và thể hiện những suy tư sâu sắc về cuộc sống phức tạp.

 

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 9)

Nguyễn Minh Châu là một trong những cây bút tiên phong của nền văn học hiện đại. Ông luôn dùng ngòi bút của mình để 'đi tìm hạt ngọc sâu' trong tâm hồn con người. Điều này đã được thể hiện rõ thông qua tác phẩm 'Chiếc thuyền ngoài xa'. Tác phẩm kể về câu chuyẹn của một gia đình làng chài ven biển quanh năm gắn bó với chiếc thuyền ngoài khơi xa, tác giả đã thể hiện những ý niệm triết lý sâu sắc về quan điểm nghệ thuật và cuộc đời của mỗi con người.

Trong tác phẩm, tác giả đã xây dựng tình huống truyện độc đáo qua hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng.- người nghệ sĩ nhiếp ảnh luôn đi tìm cái đẹp. Sau những ngày 'phục kích' ngoài bãi biển, Phùng đã bắt gặp một khoảnh khắc trời cho tuyệt đẹp về hình ảnh một chiếc thuyền ngoài xa ẩn hiện trong sương sớm: 'mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào ban sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng của ánh sương mai chiếu vào'. Trong cảnh vào buổi sáng tinh mơ và chớm bình minh ấy, chiếc thuyền ngoài xa lòe nhòe, mơ hồ như thực, như ảo. Đó là một khoảnh khắc tuyệt diệu như Phùng đã đánh giâ: đó là một ' cảnh đắt trơi cho'. 'tất cả khung cảnh ấy nhìn qua những mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi' . Cảnh không chỉ có sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người mà bức tranh đó còn hài hóa từ đường nét đến màu sắc, ánh sáng: 'toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp đơn giản và toàn bích'. Vẻ đẹp tuyệt bích đó đã làm trái tim người nghệ sĩ mê cái đẹp rung động và trở lên 'bối vối, trong trái tim như có cái gì đó bóp thắt vào' và thể hiện cảm hứng triết lí về nghẹ thuật. Khoảnh khắc mà Phùng bắt gặp chính là ' khám phá chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn'.

Đối lập với cảnh đẹp toàn mĩ ấy là một cảnh tượng đầy trớ trêu và nghịch lý diễn ra ngày từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như tranh vẽ ấy. Đó là cảnh người chúng rút chiếc thắt lưng 'chẳng nói chẳng rằng quất tới tấp vào lưng người đàn bà'. Người phụ nữ cao lớn với những đường nét thô kệch không hề kêu than một lời mà chỉ cam chịu trước những trận đòn roi từ lão chồng mà không hề chống trả, đặc biệt là không hề chạy trốn. Khung cảnh đó hiện lên khiến Phùng ngỡ ngàng và cay đắng nhận ra: đằng sau vẻ đẹp toàn bích của thiên nhiên là những mảnh đời đne tối, đằng sau cái vẻ đẹp thơ mộng của chiếc thuyền chính là bi kịch bạo lưc gia đình. Sau khi chứng kiến cảnh tượng đầy nghiệt ngã ấy, Phùng đã có những suy ngẫm về hiện thực ngang trái, bất công trong cuộc sống của con người.

Hai phát hiện đã khiến cho Phùng - người nghệ sĩ luôn đi tìm cái đẹp trăn trở, suy tư. Và người đàn bà làng chài và câu chuyện đời tự kể đã giúp nghệ sĩ Phùng tìm ra giải đáp cho những thắc mắc của mình.

Xuất hiện tại toàn án huyện, người phụ nữ đã có những lí giải sâu sắc khiến Đầu và Phùng vỡ lẽ ra nhiều điều. Người phụ nức với những đường nét thô kệch, xấu xi ấy lại chứa đựng những nét đẹp của người phụ nữ Việt Nam đó là vẻ đẹp chiu thương chịu khó, giàu lòng vị tha, nhẫn nhục chịu đựng cùng đức hi sinh cao cả. Lúc đầu chị sợ sệt, lúng túng tim đến một góc để ngồi với một vẻ dè chừng và cẩn thận. Chị rón rén ngồi vào chiếc ghế mà Đẩu mời. Trái với dự đoán của Phùng và Đầu khi được khuyên bỏ lão chồng đi thì người đàn bà ấy đã van xin đừng bắt mụ bỏ lão: 'quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được nhưng đừng bắt con bỏ nó'. Hành động kiên quyết không bỏ chồng đã khiến co hai nhân vật vô cùng bất ngờ. Dù phải gánh chịu những đòn roi tàn nhẫn: 'ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng' nhưng chị vẫn cam chịu, nhẫn nhục.

Các từ ngữ xưng hô ' con, quý tòa ' của mụ thiếu tự tin, bị động, yếu thế đã dần thay đổi thành chủ động, bình đẳng qua cách xưng hô ' chị, các chú ' để lí giải về lí do ' đừng bắt tôi bỏ nó'. Bằng sự đồng cảm, chị đã đưa ra những lí do để giải thích cho những hành động vũ phu, trời đánh của lão chồng: đám đàn bà chúng tôi đẻ nhiều quá, mà thuyền lại chật, và gia đình làng chài trên biển luôn cần có một người đàn ông để trèo lái con người lúc sóng lớn hay những lúc kéo lưới và trên thuyền cũng có nhứng phút giây đầm ấm, vui vẻ và hạnh phúc bên nhau. Thậm chí để biện minh cho hành động tàn bạo của chồng mà còn tự trách mình: giá để ít đi. Với tâm thế của một người đàn bà từng trải và có hiểu biết với người lắng nghe, người phụ nữ ấy đã bộc bạch những suy nghĩ từ kinh nghiệm của bản thân mình: 'là bởi các chú không phải là đàn bà, chưa bao giờ các chú biết nỗi vất cả của một người đàn bà trên một chiếc thuyền không có đàn ông'. 

Qua câu chuyện của người đàn bà, độc giả có thể thấy được tấm lòng vị tha cùng đức tính hi sinh chịu thương chịu khó của một người mẹ luôn sống vì con chứ không phải sống vì mình. Người đàn bà ấy mang vr đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam. Hình tượng người đàn bà hàng chài với số phận đau khổ, bất hạnh cùng tính cách vị tha, nhân hậu, am hiểu lẽ đời chính là sự lí giải cho hiện thực đời sôngs nghịch lý mà Phùng và Đẩu 'không bao giờ hiểu được'.

Sau những ngày đi tìm kiếm cái đẹp của cuộc đời thì nghệ sĩ Phùng đã tìm thấy được vẻ đẹp toàn bích ấy. Trở về toà soạn Phùng vẫn mang tấm ảnh đó về và quả nhiên tấm ảnh đó đã được chọn và được treo ở nhiều nơi đặc biệt là các nhà sành nghệ thuật. Qua tấm ảnh Phùng nhận thấy những giá trị của cuộc đời: 'Cái màu hồng của sương mai' ( biểu tượng của nghệ thuật ) và bà hàng chài nghèo khổ bước ra từ bước tranh ( hiện thân của đời thưc ) đan xen vào nhau. Và nghệ thuật chân chính sẽ không bao giờ tách rời cuộc sống.'

Có thể thấy rằng với sự tài năng của mình mà cây bút Nguyễn Minh Châu đã đem đến cho người đọc về cách nhìn cuộc sống xung quanh con người. Đó là cái nhin đa diện, nhiều chiều, phải phát hiện bản chất thực sự đằng sau vẻ đẹp bề ngoài của hiện tượng. Xây dựng tình huống truyện độc đáo, đặc sắc, cốt truyện hấp dẫn đồng thời ngôn từ được tác giả chắt lọc đã khắc họa vô cùng thành tình huống truyện với nhân vật sắc sảo và điểm nhìn trần thuật linh hoạt.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 10)

Có những tác phẩm sau khi đọc xong, chúng ta gấp sách lại và quên ngay, cho đến khi tình cờ bắt gặp chúng ở nơi nào đó, chúng ta mới nhận ra rằng mình đã từng đọc. Tuy nhiên, cũng có những tác phẩm đi sâu vào trong cuộc sống của chúng ta, để lại dấu ấn, để lại những ảnh hưởng sâu sắc trong tâm hồn. Chiếc thuyền ngoài xa (1983) của Nguyễn Minh Châu là một trong số những tác phẩm thuộc loại thứ hai, bởi những điều được thể hiện trong tác phẩm khiến người đọc không thể không suy tư, không băn khoăn về giá trị nghệ thuật, về cuộc sống và tâm trạng con người.

Nguyễn Minh Châu thuộc thế hệ các nhà văn Việt Nam lớn lên trong cuộc chiến chống Mỹ cứu nước. Sau khi đất nước giành được độc lập, ông sớm tham gia vào cuộc sống mới của dân tộc, trở thành một trong những cây bút tiên phong, nhà văn lớn, 'người đi xa nhất' trong thời kỳ đổi mới văn học. Chiếc thuyền ngoài xa là một trong những tác phẩm tiêu biểu, thể hiện rõ phong cách văn chương của Nguyễn Minh Châu trong thể loại truyện ngắn.

Với tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa, đã có nhiều cách tiếp cận khác nhau: từ góc độ nội dung tư tưởng, cấu trúc, cảm quan hiện đại, xã hội học, và văn bản học... Từ những cách tiếp cận đó, các khía cạnh khác nhau của giá trị tác phẩm đã được khẳng định. Trong số các cách tiếp cận này, việc tiếp cận dưới góc độ phân tâm học có thể được coi là một trong những cách nhìn tích cực, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tác phẩm.

Có thể nói, lý thuyết phân tâm học không còn xa lạ trên thế giới kể từ cuối thế kỷ XIX, nhưng tại Việt Nam, nó chỉ được chấp nhận sau năm 1986. Từ lý thuyết này, việc soi chiếu Chiếc thuyền ngoài xa mở ra một góc nhìn, một cách giải thích mới về tác phẩm này.

Tác phẩm bắt đầu với việc Phùng, một phóng viên ảnh, đi 'săn' một tấm hình chụp cảnh bình minh trên biển. Tấm hình đó phải là một tác phẩm nghệ thuật, nhưng anh nhận thấy cần tránh sự lặp lại và quen thuộc. Phùng rời Hà Nội, đi gần sáu trăm cây số, 'lạc' ở một bờ biển, nơi vẫn còn dấu vết của cuộc chiến tranh. Anh gặp Phác, một cậu bé thông minh ở đó. Sau gần một tuần, anh vẫn chưa có được tác phẩm mà anh mong muốn. Cuối cùng, anh gặp một cảnh trời đẹp: 'Trước mắt tôi là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu trời sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng do ánh mặt trời chiếu vào... Toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích khiến đứng trước nó tôi trở nên bối rối, trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào'. Tuy nhiên, câu chuyện bất ngờ chuyển sang một hướng khác, khi Phùng bắt đầu đối mặt với một thực tại khác.

Trước cảnh tượng trước mắt của sự sáng tạo nghệ thuật, Phùng kinh ngạc đến mức 'trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra mà nhìn'. Nhưng sau đó, khi anh chuẩn bị can thiệp vào một tình huống bạo lực, anh bị ngăn lại bởi Phác, con trai của người bị hành hung. Phác giành chiếc thắt lưng từ tay người đàn ông và đánh anh ta, sau đó người đàn ông rời đi. Và sau đó, 'bãi cát lại trở về với vẻ mênh mông và hoang sơ'.

Có lẽ đó là một hiện thực kỳ lạ, một sự thật hiển nhiên mà không thể giải thích. Người phụ nữ chịu đựng sự hành hạ từ chồng, người đàn ông tàn bạo và vô cảm trong việc đánh đập vợ, còn trẻ con thì phải chứng kiến những cảnh bạo lực giữa cha mẹ. Tất cả diễn ra im lặng và ngay sau đó là vẻ đẹp giản dị của thiên nhiên. Phùng đã chứng kiến cảnh tượng đó một lần nữa, và nếu không có đứa con gái kịp thời can thiệp, ôm lấy Phác và cứu từ con dao găm ẩn trong cạp quần của hắn thì có lẽ sự việc đã trở nên khác biệt. Lần đó, anh ta đã đánh đổ người đàn ông tàn bạo đó, và kết quả là anh ta phải nhập viện. Đáng kinh ngạc là khi được hỏi trước ủy ban huyện và được khuyên bỏ chồng, vợ anh ta chỉ nói: 'Hãy bắt tôi, bỏ tôi vào tù, nhưng đừng bắt tôi bỏ nó...' mặc dù 'bất kể khi nào tôi đau đớn quá là chồng tôi lại đánh tôi'.

Quả thực, có nhiều điều khó hiểu trong tác phẩm này nếu chỉ nhìn bằng con mắt phân tích thông thường, đặc biệt là nếu ta phân tích theo cách thông thường như trong trường học. Ví dụ, làm thế nào để giải thích sự khác biệt trong thái độ của Phác đối với cha và mẹ? Làm thế nào để giải thích sự biến đổi của người đàn ông từ một người 'hiền lành nhưng cứng đầu' - theo lời kể của vợ - thành một kẻ đánh đập vợ như một thói quen, vô cảm và bản năng? Tuy nhiên, nếu chúng ta thử phân tích tác phẩm này dưới góc độ tâm lý học, những điều này sẽ trở nên dễ hiểu hơn nhiều.

Trước hết, thái độ của Phác đối với cha và mẹ gợi lên ta điều gì? Đọc tác phẩm, ta có thể dễ dàng nhận ra tình yêu mà Phác dành cho mẹ, cũng như sự căm ghét đối với cha. Càng yêu mẹ nhiều, Phác lại càng ghét cha nhiều hơn. Nó đã từng nói với những người ở xưởng đóng thuyền rằng nếu nó ở dưới biển, mẹ nó sẽ không bị cha đánh. Trước khi Phùng chứng kiến cảnh tượng kỳ lạ đó hai lần, Phác đã có những hành động 'phản kháng' đối với cha. Vì vậy, mẹ nó đã phải gửi nó đến sống với ông ngoại 'vì sợ đứa bé sẽ làm điều ngu ngốc nào đó với cha'. Hình ảnh Phác với 'sự giận dữ căng thẳng' chạy qua mặt Phùng 'như một viên đạn lao ra từ khẩu súng đã sẵn sàng' là biểu hiện của 'sự căm hận cùng sự giận dữ' và lời la hét 'Hãy đi chết! Hãy đi chết' mà nó nói với Phùng sau khi chứng kiến cảnh tượng kỳ lạ lần đầu tiên. Tại sao lại như vậy? Có phải vì cha nó đánh mẹ nó nên nó mới ghét cha như thế? Có phải vì Phùng đã nhìn thấy điều mà không nên thấy? Hay còn lý do khác được ẩn sau những lí do biết được như vậy? Chúng ta chỉ có thể giải thích được điều này khi ánh sáng của tâm lý học chiếu sáng lên nó. Theo tâm lý học, đó chính là cơ địa Oedipus. Phác ghét cha vì ghen tức với cha - người được mẹ yêu. Vì mang mối căm thù này trong tiềm thức, kết hợp với sự bất bình trước hành vi của cha làm với mẹ đã khiến nó trở thành một con thú hung tợn, sẵn sàng tấn công cha mình, và mang trong lòng ý định giết cha để bảo vệ mẹ (hiển thị trong việc nó ẩn con dao găm trong cạp quần và chạy đến nơi cha đang đánh mẹ). Mối căm ghét này dường như chuyển hướng sang Phùng sau khi cha ra đi, vì vậy mức độ tức giận của nó đối với cha có vẻ như cũng chuyển sang Phùng. Vì thế, thái độ của nó đối với Phùng - theo quan điểm của tôi - không chỉ là do anh ta đã chứng kiến một cảnh tượng không nên thấy mà còn vì một lý do khác, đó là 'cơ địa Oedipus' trong tiềm thức của Phác. Và cũng chính vì điều này, chúng ta có cái nhìn mới về hành vi: 'nó nhẹ nhàng đưa đôi tay sờ nhẹ lên khuôn mặt của mẹ như muốn lau đi những giọt nước mắt đang chứa đầy trong những nếp nhăn trên khuôn mặt'. Đó không phải là tình yêu mẹ - con như giữa mẹ và con gái, nhưng dường như có cái gì đó như tình yêu và sự che chở. Nó yêu mẹ biết nhường nào! Thái độ của thằng nhỏ phần nào là do nó biết rằng trong số đám con nhiều người, mẹ nó yêu nó nhất; nó ghét cha vì cha nó không chỉ được mẹ yêu, mà còn vì nó quá giống cha nó chăng?

Một vấn đề quan trọng khác cần được làm sáng tỏ trong tác phẩm là hành vi đánh vợ của cha Phác. Để hiểu được điều này, chúng ta phải xem xét hoàn cảnh sống của gia đình thuyền chài đó. Sống trên biển, chật chội và vất vả, đôi vợ chồng không có không gian riêng tư. Cuộc sống trên biển đầy sóng gió và nguy hiểm, đặc biệt khi có con cái. Cuộc sống khó khăn, căng thẳng, và không có cách nào để giải tỏa. Hành vi đánh vợ không phải là lựa chọn tốt nhất, nhưng đối với cha Phác, đó là cách duy nhất để giải tỏa sự căng thẳng trong tình huống đó. Vợ chồng không có nhiều lựa chọn khác ngoài việc đối mặt với thực tế trên con thuyền hẹp và khắc nghiệt.

Dưới góc độ phân tâm học, hành vi đánh vợ của người chồng cũng phản ánh sự mất cân bằng trong bản năng sống và bản năng chết. Không có dấu hiệu của sự lạc quan hay niềm vui trong cuộc sống của người đàn ông đó. Thay vào đó, hình ảnh của anh ta là một người gây hấn và căng thẳng, không hề biểu hiện tình cảm. Bản năng chết mạnh mẽ trong anh ta, biến anh ta thành một người chồng tàn bạo, không kiểm soát được cảm xúc của mình. Hành vi đánh vợ trở thành thói quen và bản năng.

Dù không ủng hộ hành vi đánh vợ, nhưng từ góc độ phân tâm học, chúng ta có thể hiểu được nguyên nhân biến một người từ hiền lành thành người tàn bạo. Điều này không chỉ áp dụng cho cha Phác mà còn cho nhiều người khác trong xã hội. Hiểu được điều này giúp chúng ta có cái nhìn đúng đắn và nhân ái hơn đối với những người đang trải qua những khó khăn tương tự.

Với lý thuyết phân tâm học, Chiếc thuyền ngoài xa mở ra một góc nhìn mới về tác phẩm, là một bước thử nghiệm phê bình sâu sắc trong văn học Việt Nam.

Nguyễn Minh Châu luôn tìm kiếm hạt ngọc ẩn trong tâm hồn con người, và phân tâm học giúp khám phá sâu hơn về những nhân vật trong tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa.

 

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 11)

   Nguyễn Minh Châu: “Là một trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học”. Trước cách mạng sáng tác của ông thiên về khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn, sau cách mạng bằng sự tìm tòi, đổi mới, ngòi bút của ông hướng hẳn vào những vấn đề thế sự, đời tư, đi sâu vào cuộc sống của con ngươi. Chiếc thuyền ngoài xa khai thác sâu sắc số phận cá nhân và thân phận con người trong cuộc sống muôn mặt đời thường. Tác phẩm mang đặc trưng phong cách sáng tác của ông sau cách mạng.

    Mở đầu tác phẩm là một khung cảnh tuyệt mĩ, là cảnh đắt trời cho với chiếc thuyền mơ mộng, thanh bình trong khung cảnh bầu trời sương lãng đãng, lại pha chút hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Cùng với đó là vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im như tượng trên chiếc mui khum khum đang hướng mặt vào bờ. Quả thực đây là bức họa kì diệu, mĩ lệ mà tạo hóa đã ban tặng cho con người. Khung cảnh này là khung cảnh mà bất cứ người nghệ sĩ nào cũng mong muốn bắt gặp một lần trong đời làm nghệ thuật của mình. Trước khung cảnh ấy, sao người nghệ sĩ có thể không rung động, Phùng cảm thấy tâm hồn mình được thanh lọc, gột rửa và một niềm hạnh phúc trào dâng trong lòng. Phùng vừa hoàn thành nhiệm vụ mà cấp trên giao cho, nhưng hơn cả là Phùng đã tìm thấy tuyệt tác nghệ thuật.

    Nhưng đằng sau bức tranh tuyệt đẹp đó là sự thật đau lòng đến đáng kinh ngạc. Hiện thực trần trụi mở ra trước mắt Phùng, người đàn bà xấu xí, mặt rỗ, đi sau là người đàn ông cao lớn, dữ dằn, tấm lưng rộng và cong như lưng của một chiếc thuyền… Thì ra đằng sau cái đẹp tuyệt mĩ mà Phùng vừa mới phát hiện lại là khung cảnh vô cùng tàn nhẫn, nơi mà bạo lực gia đình diễn ra hết sức khủng khiếp. Người đàn bà cam chịu, nhẫn nhục lẳng lặng đi trước, còn người đàn ông đi phía sau, không nói một lời, nhưng bỗng nhiên trở nên hùng hổ, mặt mũi đỏ gay dùng ngay chiếc thắt lưng vụt tới tấp vào người vợ. Trước khung cảnh ấy người nghệ sĩ Phùng“kinh ngạc đến thẫn thờ”, “mấy phút đầu cứ đứng há mồm ra mà nhìn”, “chết lặng”… Khung cảnh ấy đã cho nghệ sĩ Phùng nhận thức đầy đủ và chân thực hơn về cuộc sống: cuộc sống vốn không đơn giản, xuôi chiều mà chứa đựng rất nhiều nghịch lí, trong cuộc sống luôn tồn tại cả xấu – tốt, đúng – sai, rồng phượng, rắn rết. Bởi vậy, khi nhìn nhận bất cứ vấn đề nào cũng phải nhìn sâu, nhìn kĩ, đừng vội vã đánh giá sự vật hiện tượng qua vẻ bề ngoài của nó.

    Nếu như đầu tác phẩm người đàn bà hàng chài mới chỉ hiện lên ở những nét vẽ hết sức sơ xài, thì trong cuộc gặp gỡ ở toàn án huyện chân dung và số phận của chị đã được thể hiện rõ nét hơn. Người đàn bà hàng chài xuất hiện tại tòa án huyện là do anh đã vào can ngăn người chồng đánh lại chị. Tuy nhiên anh đã bị thương, sau lần đó, anh quyết định nhờ đến sự can thiếp của Đẩu – người đại diện cho công lí, pháp luật để giúp đỡ người phụ nữ khốn khổ này.

    Người đàn bà chạc ngoài bốn mươi tuổi, thân hình thô kệch, cao lớn, khuôn mặt xấu xí, lại bị rỗ mặt do một trận ốm. Người đàn bà xuất hiện trong tư thế sợ sệt, lúng túng, vì vốn quen với môi trường sông nước, lạ lẫm khi bước vào căn phòng toàn bàn ghế, giấy tờ…. Chị ngồi thu mình ở mép ghế, lo lắng, sợ hãi. Chị sợ sự xuất hiện của mình gây phiền hà, vướng víu cho người khác. Trên gương mặt chị không biểu lộ bất cứ điều gì, bình yên và phẳng lặng, nếu ta không có tìm hiểu có lẽ sẽ không bao giờ biết hết được về người đàn bà này.

    Thật nhẹ nhàng và bình thản chị kể về câu chuyện cuộc đời mình. Chị vốn được sinh ra trong một gia đình khá giả ở phố buôn bán những vật dụng phục vụ nghề chài lưới nhưng lại không được ưu ái về nhan sắc, sau một trận đậu mùa mặt bị rỗ chằng chịt. Chị gặp gỡ và lấy được người chồng hiện tại. Cuộc sống gia đình bắt đầu rơi vào bi kịch khi họ sinh nhiều con, cuộc sống trên thuyền chật chội, bấp bênh, họ rơi vào cảnh cùng túng, quẫn bách. Anh chồng vốn hiền lành trở nên cục cằn, dữ dằn, thường lôi chị ra đánh. Chị chính là nạn nhân của bạo lực gia đình.

    Nhưng đằng sau vẻ ngoài xấu xí ấy, còn là một người có nội tâm sâu sắc, một tâm hồn đẹp, nhân hậu. Trước hết người đàn bà hàng chài là một người thấu hiểu sâu sắc lẽ đời. Chị không muốn bỏ chồng vì thứ nhất chị làm nghệ hàng chài, trên một chiếc thuyền của gia đình thì không thể thiếu vai trò của người đàn ông, nhất là khi biển động. Thứ hai một mình chị không thể gồng hành gánh nặng mưu sinh cho chín mười người con. Đối với chị hạnh phúc là khi được nhìn chúng ăn no. Thứ ba, cũng có đôi lúc trên thuyền vợ chồng chị cùng con cái quây quần, hạnh phúc, dù ít ỏi những nó cũng phần nào xoa dịu nỗi đau về thể xác sau mỗi lần bị chồng đánh.

    Không chỉ vậy, chị còn là người có tấm lòng nhân hậu, bao dung. Tất cả mọi người đều đề xuất giải pháp từ chối, tẩy chay gã đàn ông, riêng chị thì không. Chị sẵn sàng đứng im chịu trận, không chống trả, không bỏ chạy. Rất thấu hiểu chồng, thông cảm cho chồng. Và đẹp đẽ nhất chính là đức hi sinh, tình yêu thương con sâu sắc. Chị sẵn sàng chịu những trận đòi ròn của chồng để đàn con được ăn no, ngủ yên. Lo thằng Phác sẽ có những hành động sai trái, chị gửi nó lên ở với ông ngoại, để nó không nhìn thấy bố đánh mẹ, để nó khỏi đau lòng và không có những hành động trái với luân thường đạo lí. Đối với chị niềm vui, niềm hạnh phúc rất đơn giản, là khi gia đình hòa thuận, khi nhìn thấy lũ trẻ được ăn no. Chị yêu con, thương con, mong con khôn lớn nhưng không thể bảo vệ được tâm hồn của các con. Người đàn bà hàng chìa hiện ra là hình ảnh đại diện cho những con người vô danh, nghèo khổ, lam lũ nhưng lại có vẻ đẹp tâm hồn đáng quý khiến họ trở nên không hề nhỏ bé mà là hiện thân của những gì đẹp đẽ nhất.

    Bên cạnh người đàn bà hàng chài, ta cũng không thể không nhắc đến Phùng, một người nghệ sĩ tài hoa, nhạy cảm trước cái đẹp. Khi phát hiện ra cảnh đắt trời cho, trong lòng anh xúc cảm trào dâng: rung động, tâm hồn được thanh lọc, hạnh phúc tràn ngập tâm hồn, lôi máy ảnh ra bấm liên thanh…

    Không chỉ vậy anh còn là người có trách nhiệm, có tấm lòng với cuộc đời và con người. Khi chứng kiến cảnh bạo hành, anh sẵn sàng vứt chiếc máy ảnh xuống để giúp đỡ người phụ nữ tội nghiệp. Lần thứ hai can thiệp anh đã bị thương và vì vẫn còn lo lắng cho người phụ nữ kia anh đã nhờ đến sự giúp đỡ của chánh tòa án huyện. Ngoài ra, anh còn là người nghệ sĩ luôn trăn trở với thiên chức nghề nghiệp của mình. Anh phát hiện ra cái đẹp tuyệt mĩ, nhưng đằng sau cái đẹp lại là cái xấu, là hiện thực trần trụi. Chiếc thuyền ngoài xa chính là hình ảnh cuộc đời khi nhìn ở xa, khi quan sát với cái nhìn hời hợt. Bởi vậy, cần nhìn nhận con người, sự việc thấu đáo, toàn diện. Cùng với đó là bức tranh xuất hiện cuối tác phẩm, đem đến cho người nghệ sĩ Phùng một chiêm nghiệm khác chính là nghệ thuật phải gắn liền với cuộc sống, không được xa rời cuộc sống và phải quay trở về để phục vụ cuộc sống.

    Với sự cách tân đổi mới trên cả hai phương diện nội dung và nghệ thuật Nguyễn Minh Châu đã tạo nên tác phẩm xuất sắc. Không lấy những người hùng làm nhân vật trung tâm mà đi sâu tìm tòi, phát hiện vẻ đẹp ở những con người bình thường. Tác phẩm cũng là những đúc kết thấu đáo về nghệ thuật và con người: về con người, phải nhìn nhận đa chiều, đa diện, không nên đánh giá phiến diện, một chiều; về nghệ thuật: nghệ thuật chân chính phải gắn liền với cuộc đời, xuất phát từ cuộc đời và quay trở lại phục vụ cho cuộc đời.

 

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 12)

Nguyễn Minh Châu là nhà văn tiên phong trong thời kì đổi mới với nhiều truyện ngắn xuất sắc như Bến quê, Mảnh trăng cuối rừng, Chiếc thuyền ngoài xa, … Các tác phẩm của ông luôn chứa đựng những triết lý, những chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời. Và truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa cũng là một trong những tác phẩm mang đậm phong cách tự sự - triết lý của ông.

Chiếc thuyền ngoài xa được viết năm 1983 kể về một người nghệ sĩ nhiếp ảnh tên Phùng. Để hoàn thành nhiệm vụ chụp một bộ ảnh về cảnh biển, anh đã thực hiện chuyến đi thực tế ở một vùng biển – nơi từng là chiến trường cũ của mình để kiếm tìm một bức ảnh cho bộ lịch mới. Và tại đây, anh đã có được hai phát hiện to lớn, một là một bức ảnh “đắt giá trời cho” khiến anh phải say mê, ngây ngất vì đẹp, hai là phát hiện về một sự thật trần trụi ngay đằng sau vẻ đẹp hoàn mỹ anh vừa tìm ra.

Sau vài ngày “phục kích” mà vẫn chưa ưng ý, cuối cùng Phùng cũng “bắt gặp” một khung cảnh “trời cho”, đó là bức ảnh với những nét đẹp “đắt giá” nhất: “Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ”. Khung cảnh ấy đẹp quá đỗi và với Phùng, đó là một “bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ” vừa đẹp đẽ vừa quý giá vô cùng. Vẻ đẹp của bức tranh “đơn giản và toàn bích”, một vẻ đẹp hoàn hảo, một khung cảnh diệu kì.

Phùng cho rằng “có lẽ suốt một đời cầm máy ảnh chưa bao giờ tôi được thấy một cảnh “đắt” trời cho như vậy”. Trước khung cảnh ấy, anh cảm thấy sự bồi hồi và có chút bối rối bởi cái đẹp kia toàn mỹ quá, huyền diệu quá, cái đẹp ấy dường như chỉ có trong những bức hoạ xa xưa, nó khiến Phùng cảm thấy “trái tim như có cái gì bóp thắt vào”. Và chính trong lúc ấy, Phùng cảm thấy dường như “chính mình vừa khám phá thấy cái chân lý của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”, và anh cho rằng phải chăng “cái đẹp chính là đạo đức”. Bởi cái đẹp không chỉ mang đến những rung động mà còn thanh lọc tâm hồn, mang đến “hạnh phúc tràn ngập tâm hồn mình”.

Phải nói rằng, Phùng là người nghệ sĩ có đam mê, trách nhiệm với nghề, bởi để có được bức ảnh ưng ý nhất, anh sẵn sàng “phục kích” hàng tuần trên biển, dù chụp được rất nhiều ảnh về cảnh biển nhưng anh đều không lòng mà tiếp tục tác nghiệp. Hơn thế, anh cũng rất nhạy cảm với cái đẹp để có thể phát hiện ra một bức tranh hoàn mỹ để mà thu lấy, mà cái đẹp ấy chỉ diễn ra trong tích tắc.

Thế nhưng, ít ai để ý rằng, nơi Phùng gác chiếc máy ảnh của mình để thu trọn cái cảnh đẹp kia chẳng phải là một nơi có thể bao quát toàn cảnh mà lại chỉ là bên một “bánh xích của chiếc xe tăng” – tàn tích của chiến tranh để lại. Có lẽ chính vì thế mà trong lần đầu tiên nhìn thấy cảnh đẹp ấy, Phùng mới chỉ có thể nhìn thấy vẻ ngoài của khung cảnh mà không phải là toàn bộ bức ảnh. Và những phát hiện phía sau bức ảnh “toàn bích” kia đã khiến anh phải hụt hẫng vô cùng. Đó là khi Phùng phải chứng kiến một cảnh đời vừa tàn nhẫn, vừa ngang trái và bi kịch, từ một trong những con thuyền bước ra một người đàn ông thô lỗ và một người đàn bà tội nghiệp. Lão đàn ông “hùng hổ, mặt đỏ gay”, rút chiếc thắt lưng “quật tới tấp vào lưng người đàn bà” lão vừa đánh nói những lời nguyền rủa độc ác “chúng mày chết hết đi cho ông nhờ!”. Và thật kì lạ làm sao, người đàn bà ấy chẳng chút phản kháng, cũng chẳng kêu một tiếng mà “cam chịu đầy nhẫn nhục” hứng chịu từng trận đòn roi.

Chứng kiến cảnh đó, Phùng “kinh ngạc đến mức” chỉ biết “đứng há mồm ra mà nhìn”. Bởi anh không thể hiểu được điều đang diễn ra trước mắt mình. Anh từng là người lính ở chiến trường khói lửa, những sự dã man, tàn bạo nhất cũng đã từng chứng kiến, thế nhưng cảnh tượng vô lí trước mặt vẫn khiến anh khó lòng mà chấp nhận. Càng kinh ngạc hơn khi hình ảnh của một đứa bé con lao vút qua người anh, “giằng lấy chiếc thắt lưng” và “ưỡn thẳng người vung chiếc khoá sắt quật vào giữa khuôn ngực trần vạm vỡ cháy nắng” của người đàn ông. Đứa bé đó là Phác, đứa con trai của hai vợ chồng người đàn bà nọ. Và đáp lại hành động của thằng bé là hai cái tát “nảy lửa” từ người đàn ông khiến nó “ngã dúi xuống cát”. Khi ấy, người đàn bà hàng chài mới bật khóc, ôm lấy đứa con và rồi lại vội vã “đuổi theo lão đàn ông” và trở lại con thuyền.

Tất cả những sự việc diễn ra trước mắt khiến Phùng “ngơ ngác”, sự việc quái đản diễn ra bất ngờ khiến anh chẳng thể nào hiểu nổi. Chiếc thuyền vó đã biến mất “như trong câu chuyện cổ quái đản”, nhưng lại để lại trong Phùng nhiều điều băn khoăn, nhiều điều bối rối. Cái hình ảnh trần trụi mà anh vừa chứng kiến dường như đã thay đổi cảm quan bên trong con người anh. Anh phát hiện ra rằng: ranh giới giữa cái đẹp và cái xấu, cái hoàn mỹ đạo đức và dã man chỉ cách nhau một tấm màn mỏng. Một bức tranh tuyệt mỹ nhưng ẩn chứa trong nó là bao nhiêu cái dã man, tàn nhẫn và xấu xa vô cùng. Nó cũng là những điều mà nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm, ông cho rằng nghệ thuật tuy hướng về cái đẹp thế nhưng cũng phải gắn liền với hiện thực và không thể lừa đối. Không thể lấy cái đẹp mà che giấu đi những điều xấu xí, tàn ác bên trong được. Và người nghệ sĩ chân chính, phải là người có cái nhìn đa nhiệm, đa chiều, nhìn thấu cả cái đẹp bên ngoài và cả nội dung phía trong nữa.

Sau khi chứng kiến cảnh bạo lực gia đình dã man, vô lí, để giúp đỡ người đàn bà, Phùng đã ở lại bãi biển vài ngày để cùng Đẩu giúp người đàn bà thoát khỏi cuộc hôn nhân “địa ngục”. Thế nhưng người đàn bà ấy đến tòa án huyện bằng khuôn mặt “sợ sệt, lúng túng”, dù rằng đây là lần thứ hai bà ta đến đây để giải quyết công chuyện gia đình. Người đàn bà ấy “rón rén đến ngồi vào mép chiếc ghế và cố thu người lại”.

Phải sống trong địa ngục trần gian với những trận đòn roi liên tục “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”, thế nhưng chị ta lại cam chịu những tổn thương về cả thể xác và tinh thần chứ không chịu bỏ chồng, thậm chí chị ta còn quỳ lạy để cầu xin Đẩu và Phùng để không bắt mình bỏ chồng “Quý tòa bắt tội con cũng được , phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó…”. Trước thái độ cam chịu và hành động không sao hiểu nổi của người đàn bà, Phùng và Đẩu cảm thấy bất bình, khó hiểu thế nhưng lắng nghe câu chuyện của chị ta, hai người bỗng hiểu ra tất cả.

Khi kể về câu chuyện cuộc đời mình, người đàn bà ấy đổi cách xưng hô từ “con - quý tòa” sang “chị - các chú”. Chị ta chấp nhận sống cùng người chồng vũ phu, cam chịu những trận đòn roi vô lí bởi chị ta biết ơn và cũng hiểu được tâm tính của người chồng. Trước kia người đàn ông ấy cũng đã từng là “một anh con trai cục tính nhưng hiền lành lắm”, ông ta cũng là người duy nhất chấp nhận cưu mang người phụ nữ xấu xí, lỡ thì là chị ta. Bởi vậy với người chồng bạo tàn hiện tại, người đàn bà không chỉ có sự thấu hiểu, tình nghĩa mà còn là sự biết ơn sâu sắc.

Những lời kể chân thật của người đàn bà đã khiến hai người đàn ông sững sờ. Họ chợt hiểu ra tấm lòng của một người phụ nữ, nó bao dung và đầy hy sinh đến nhường nào! Người đàn bà ấy thấu hiểu bản chất và sự thay đổi của người chồng, cũng chỉ vì khổ quá mà chị lại đẻ nhiều con nên người chồng mới trở nên cục cằn, bạo lực. Chị cũng hiểu về cuộc sống trên biển, một con thuyền lênh đênh trên biển không thể thiếu bàn tay chèo lái của người đàn ông, nhất là khi biển động, bão bùng. Và sự cam chịu của chị ta càng trở nên ý nghĩa hơn khi giúp cho những đứa con của mình có một gia đình hoàn chỉnh, có đủ bố mẹ.

Câu chuyện của người đàn bà giúp Phùng và Đẩu hiểu rõ rằng cái căn nguyên của bạo lực gia đình là cái nghèo, là cái đói. Phùng ngỡ ngàng nhận ra bản chất xù xì của hiện thực, đó có thể là những nghịch lí, những sự thật xấu xí vẫn tồn tại trong cuộc sống mà nếu chỉ nhìn bề ngoài, quan sát bằng đôi mắt hời hợt, khách quan thì không thể nhận ra. Hiện thực ấy cũng giúp Phùng chiêm nghiệm: nghệ thuật không thể chỉ có lãng mạn và thi vị hoá, nó đôi khi còn lại sự thật, là ngang trái.

Sau khi trở về toà soạn và bức ảnh kia được chọn thì trong lòng Phùng lại luôn canh cánh những điều mà ít ai có thể thấu hiểu. Bức ảnh ấy đã diễn tả một cảnh đẹp tinh khôi và trở thành bức ảnh nghệ thuật “được treo ở nhiều nơi, nhất là trong các gia đình sành nghệ thuật”. Thế nhưng, chỉ riêng Phùng có thể nhìn thấy bước ra từ sâu bức tranh ấy bước ra “một người đàn bà vùng biển cao lớn với những đường nét thô kệch”.Ở đây, Nguyễn Minh Châu đã cố ý lồng vào đó những hình ảnh mang tính biểu tượng. Một là “màu hồng hồng của ánh sương mai”, đó là biểu tượng cho cái đẹp, cái thơ mộng, cho vẻ đẹp toàn mỹ mà con người ta luôn tìm kiếm. Hai là hình ảnh người đàn bà vùng biển với dáng vẻ mệt mỏi, tiều tụy, đó là hiện thực, đó là cái nhìn có chiều sâu vào sự vật, hiện tượng, để thấy được những nội dung phía sâu bên trong cái đẹp và có đôi khi, cái chiều sâu ấy trái ngược hoàn toàn với vẻ đẹp bên ngoài.

Qua truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm là nghệ thuật phải gắn liền với hiện thực, không được tách rời với hiện thực và người nghệ sĩ phải là người có cái nhìn đa chiều để phát hiện ra bản chất bên trong về đẹp bề ngoài rực rỡ, hào nhoáng.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 13)

Nguyễn Minh Châu là “nhà văn mở đường tài hoa và tinh anh nhất”. Một trong số những tác phẩm tiêu biểu của ông là truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” đã thể hiện nhiều quan niệm sâu sắc về con người và nghệ thuật.

Theo yêu cầu của trưởng phòng, nhiếp ảnh Phùng quyết định đi về một vùng biển cách Hà Nội ngoài sáu trăm cây số để thực hiện một bộ sưu tập chuyên đề về thuyền và biển. Nhân chuyến đi, anh cũng muốn thăm người đồng đội cũ của mình là Đẩu - nay đã là chánh án của một tòa án huyện. Phùng đã phục kích mấy buổi sáng mà vẫn chưa chụp được bức ảnh nào. Sau nhiều ngày, anh đã chớp được ra một cảnh trời cho đắt giá mà trong cảm nhận của Phùng nó giống như “một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”. Trước vẻ đẹp đó, Phùng cảm thấy bối rối: “trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào”, nhận ra rằng “bản thân cái đẹp chính là đạo đức”. Đó chính là niềm hạnh phúc của người nghệ sĩ khi bắt gặp cái đẹp khiến anh nhận ra vai trò thực sự của nghệ thuật.

Nhưng đằng sau vẻ đẹp đó, Phùng lại chứng kiến một cảnh tượng đau lòng. Từ chiếc thuyền nhỏ đẹp đẽ vừa rồi, một người đàn bà thô kệch xấu xí, mặt đầy sự mệt mỏi bước ra và một lão chồng với tấm lưng rộng, mái tóc tổ quạ, đôi mắt độc dữ cùng bước ra từ con thuyền. Ông chồng đã “dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà”, “vừa đánh vừa nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn”. Chứng kiến cảnh tượng đó, Phùng cảm thấy kinh ngạc. Anh ngỡ ngàng nhận ra bản chất thực sự của cái đẹp anh vừa bắt được. Qua hai phát hiện này, Nguyễn Minh Châu muốn nói đến đằng sau cái đẹp của ngoại cảnh là cái xấu xa của cuộc sống bị khuất lấp. Người họa sĩ cần phải có cái nhìn đa diện trước cuộc sống.

Câu chuyện về người đàn bà hàng chài tiếp tục được gợi mở. Mấy ngày sau đó, chị ta được chánh án Đẩu mời lên tòa. Tại đây Đẩu khuyên chị hãy bỏ người chồng vũ phu: “Ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng. Cả nước không có một người chồng nào như hắn. Tôi chưa hỏi tội của hắn mà tôi chỉ muốn bảo ngay với chị: Chị không sống nổi với cái lão đàn ông vũ phu ấy đâu. Chị nghĩ thế nào?”. Thế nhưng, khi chánh án Đẩu nhắc đến chuyện ly hôn, chị ta lại van xin “Con lạy quý tòa … Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó...”. Câu trả lời của người đàn bà hàng chài khiến cho Phùng cảm thấy gian phòng ngủ lồng lộng gió biển của Đẩu tự nhiên bị hút hết không khí, trở nên ngột ngạt và phải bước ra. Sự xuất hiện của anh đã khiến người đàn bà cảm thấy lo sợ. Nhưng khi nghe Đẩu nói, trái với vẻ sợ sệt lúc ban đầu, người đàn bà hiện lên là một người phụ nữ từng trải: “Lòng các chú tốt, nhưng các chú đâu phải là người làm ăn…”. Chị đã nhận mọi lỗi lầm về mình “Giá tôi đẻ ít đi…”, hiểu được nỗi khổ của chồng “người đàn ông bản chất vốn không phải kẻ vũ phu, độc ác, anh ta chỉ là nạn nhân của cuộc sống đói khổ. Người chồng là chỗ dựa khi có biển động…”. Và chấp nhận hy sinh vì các con: “Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ…”, “Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con chúng nó được ăn no”... Hình ảnh người đàn bà hàng chài chính là hiện thân cho kiếp người bất hạnh bị cái đói khổ, cái ác và số phận đen đủi dồn đến chân tường. Nhưng ở chị ta lại có một tâm hồn vị tha, tình yêu thương tha thiết và là người từng trải, sâu sắc. Sau câu chuyện này, Phùng đã hiểu ra không thể đơn giản, một chiều mà phải có cái nhìn đa chiều đa diện để hiểu đúng bản chất của đối tượng và phát hiện những vẻ đẹp tiềm ẩn sâu xa sau lớp vẻ ngoài xù xì, thô nhám của cuộc sống.

Như vậy, Chiếc thuyền ngoài xa đã gửi gắm một bài học đúng đắn về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: một cái nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 14)

   Tác phẩm của Nguyễn Minh Châu được đánh giá mang tính chất tự sự và triết lí. Mỗi tác phẩm ông biêt lên luôn nhằm khám phá, phát hiện ra muôn van vẻ đẹp của cuộc sống. Chiếc thuyền ngoài xa là một trong những tác phẩm xuất sắc của họ, được viết năm 1983, khắc họa cái lãng mạn của nghệ thuật và sự trần trụi của hiện thực đời thường.

    Nhận được yêu cầu của thủ trường, Phùng đã mang máy ảnh về vùng chiến trường cũ, chụp một bức tranh kiệt tác để hoàn thành bộ lịch năm nay. Và trong lần ấy người nghệ sĩ đã chiêm nghiệm được biết bao chuyện, biết bao điều trong cuộc sống đầy những lo toan, vất vả này.

    Sau những ngày chật vật, quả thực hôm đó người nghệ sĩ Phùng đã gặp vận may hiếm có, cảnh đẹp trời cho hiện ngay trước mặt Phùng. Anh không chần chừ, vội vàng lôi máy ra tác nghiệp, khung cảnh trước mắt hiện ra vô cùng diệu kì: “thuyền in một nét mơ hồn lòe nhòe vào bầu sương mù màu trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Và bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. tất cả khung cảnh ấy nhìn qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi…”. Đây quả là bức tranh mực tàu của danh họa thời cổ. Trái tim anh dường như bị bóp nghẹn, bối rối không nói thành lời trước cái đẹp của thiên nhiên, tạo hóa. Lúc bấy giờ anh mới cảm thấm được “cái đẹp chính là đạo đức”. Cái đẹp và nghệ thuật đã thanh lọc tâm hồn con người, giúp tâm hồn con người ta trở nên thánh thiện hơn. Nhưng chúng ta cũng cần chú ý đến một chi tiết, đó là vị trí khi Phùng chụp ảnh vẫn còn ngổn ngang những tàn dư của chiến tranh để lại. Có phải chỉ vi đôi mắt thi vị hóa lãng mạn hóa của một người nghệ sĩ mới khiến Phùng cảm nhận được khung cảnh “trời ban kia”. Đồng thời, cũng chính bởi vậy, sau này khi phát hiện ra sự thật Phùng đã hụt hẫng biết nhường nào.

    Đằng sau bức tranh toàn bích kia lại là một hiện thức làm người ta nhói lòng. Trong cảnh thanh tĩnh là tiếng gầm ghè, đầy phẫn nộ “cứ ngồi nguyên đây, động đậy tao giết cả mày đi bây giờ” rồi hình ảnh người đàn bà dần dần lộ diện, to lớn, thô kệch đi sau người đàn ông hung ác, độc dữ. Những gì xảy ra sau đó làm cho Phùng quá đỗi bất ngờ và choáng váng. Người đàn ông rút chiếc thắt lưng, vừa quật tới tấp vào người đàn bà. Nhưng kì lạ thay người phụ nữ đó không hề kêu than lấy một tiếng, Điều đó làm Phùng “há mồm mà nhìn” vô cùng “kinh ngạc”. Sau nỗi kinh ngạc, Phùng vứt chiếc máy ảnh xuống vội vàng can ngăn. Thì chính lúc này, một cái bóng nhỏ con lao vụt đến, nhắm thằng vào ngời đàn ông.

    Người mẹ tội nghiệp, gọi tên đứa con “ôm chầm lấy thằng bé, rồi lại buông ra, chắp tay vái lấy vái để rồi lại ôm chầm lấy…”, khiến người đọc không khỏi xót thương, xúc động. Tất cả những hình ảnh đó làm Phùng bang hoàng, đau đớn. Rất nhanh gia đình nọ rời đi, khung cảnh trở về cảnh thanh tĩnh như nó vốn có. Với Phùng đây có lẽ là một chuyến đi nhiều ý nghĩa: “chiếc thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa, ẩn hiện trong sương mù, còn sự thật cuộc đời thì trần trụi, ở ngay trước mắt”. Phùng đau đớn vì trước nay cái nhìn của mình quá giản đơn, xuôi chiều, mà hiện thực cuộc sống lại vô cùng đa đoan, phức tạp.

    Lần tiếp theo Phùng và người đàn bà hàng chài gặp lại nhau chính là ở trụ sở tòa án huyện. Và lần này cả Phùng và Đầu đều có những chiêm nghiệm riêng cho mình về con người và cuộc đời. Người đàn bà lúc này ngồi sâu nơi góc tường, cố thu mình lại, dáng vẻ vô cùng sợ sệt. Có lẽ đây là lần đầu tiên người đàn bà này đến cơ quan công quyền của nhà nước. Mụ phủ phục, lạy lấy lạy để vô cùng đáng thương: “con lấy quý tòa” “quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt bỏ nó”. Vì sao vậy? Vì sao mụ lại xin tha cho một kẻ độc ác, nhẫn tâm đánh ba ngày một trận nhẹ, bảy ngày một trận nặng. Nào Phùng và Đẩu có thể hiểu được. Sau những bỡ ngỡ ban đầu, người đàn bà có vẻ đã quen hơn, chị tâm sự về cuộc đời mình, về việc không ai lấy, tâm sự về người chồng hiện tại: “lão chồng tôi khi ấy là một anh con trai cục tính nhưng hiền lành lắm, không bao giờ đánh đập tôi”. Rồi bà lí giải nguyên nhân vì sao chồng mình lại sinh ra tính như vậy. Bởi vì cảnh nghèo, bởi vì khổ quá, nên đàn ông trên thuyền chỉ biết hoặc uống rượu, hoặc đánh vợ mỗi khi cam thấy khổ quá. Bởi, trên vai người đàn ông đó phải gánh vác biết bao trách nhiệm, nhất là những lúc biển động: “ông trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi khôn lớn, cho nên phải gánh lấy cái khổ. Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không thể sống cho mình như ở trên đất được…”. Đó là lí do vì sao dù bị chồng đánh chị vẫn cam tâm tình nguyện, vẫn xin tha cho hắn. Bởi ngoài những lúc bị đánh đập qua, cuộc sống hòa thuận, nhìn đám con được ăn no chị cũng cảm thấy vô cùng vui long,…

    Chỉ qua những lời chia sẻ hết sức ngắn gọn của chị ta có thể thấu hiểu được nỗi thống khổ, sự cam chịu, nhẫn nhục trong người phụ nữ này. Tình mẫu tử thiêng liêng đã khiến chị sẵn sàng hi sinh mọi thứ để con được sống, được ăn no. Đồng thời cũng giúp ta thêm hiểu căn nguyên của tình trạng bạo lực trong những gia đình nghèo khổ.

    Quả thực qua câu chuyện của người đàn bà hàng chài ta lại càng thấy rõ hơn không chỉ thể đánh giá một con người, một sự việc qua vẻ bề ngoài của nó. Sự việc, con người vốn nông sâu khôn lường, nếu không truy nguyên, không lắng lòng để nghe thì cả đời này chúng ta chỉ là những kẻ hời hợt, đi đánh giá mọi chuyện bằng con mắt thời ơ.

    Tạo nên sức hấp dẫn cho tác phẩm này phải kể đến nghệ thuật tạo dựng tình huống bất ngờ, hấp dẫn. Nhà nhiếp ảnh phát hiện khoảnh khắc trời cho, nhưng đằng sau đó lại là cảnh bạo lực tàn nhẫn. Cho người đàn bà đến để nói chuyện, để phân tích lí giải nhưng nào ngờ chính Phùng và Đẩu lại được người phụ nữ tưởng như thô kệch ấy làm cho “sáng mắt”. Giúp họ hiểu hơn những quanh co, uẩn khúc trong cuộc đời, từ đó có những nhận xét đánh giá đứng đắn trước bất cứ sự việc, hiện tượng nào.

    Với tình huống truyện đặc sắc, chân thực Chiếc thuyền ngoài xa mang giá trị nhân đạo và nhân bản sâu sắc. Cuộc đời này gồm cả rồng phượng, gồm cả đúng sai, tốt xấu. Bởi vậy khi đnahs giá bất cứ điều gì cũng không nên hời hợt. Cuộc sống này vô cùng phức tạp, để hiểu nó cần phải soi ngắm từ nhiều phía, nhiều góc cạnh. Bài học cho Phùng và Đầu cũng chính là những gì Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm đến các thế hệ bạn đọc.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 15)

Nguyễn Minh Châu - người mở đường tinh anh và tài năng của văn học Việt Nam thời kì đổi mới. Những tác phẩm của ông để lại dấu ấn sâu sắc với người đọc: 'Mảnh trăng cuối rừng', 'Bức tranh' và đặc biệt là tác phẩm 'Chiếc thuyền ngoài xa' viết vào những năm đầu thời kì đổi mới.

Truyện ngắn 'Chiếc thuyền ngoài xa' thể hiện một bài học đúng đắn về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: một cách nhìn đa dạng nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng. Đồng thời tác phẩm in đậm phong cách tự sự triết lí của Nguyễn Minh Châu: với cách khắc họa nhân vật, xây dựng cốt truyện độc đáo và sáng tạo.

Để có một bộ lịch nghệ thuật về thuyền và biển thật ưng ý, trưởng phòng đề nghị nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đi thực tế chụp bổ sung một bức ảnh với cảnh biển buổi sáng có sương mù. Nhân chuyến đi thăm Đẩu, người bạn chiến đấu năm xưa, giờ đang là chánh án huyện, Phùng đi tới một vùng biển từng là chiến trường cũ của anh thời chống Mĩ. Đã mấy buổi sáng mà anh vẫn chưa chụp được một bức ảnh nào. Sau một tuần lễ, Phùng đã chụp được một bức ảnh tuyệt đẹp về chiếc thuyền ngoài xa: 'một chiếc thuyền lưới vó… như là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. 'Mũi thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua những cái mắt lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi...'. Bức ảnh 'Chiếc thuyền ngoài xa' là một vẻ đẹp mà cả đời bấm máy có lẽ Phùng chỉ có diễm phúc bắt gặp một lần: 'Trong giây phút bối rối, Phùng tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn'. Bức ảnh 'Chiếc thuyền ngoài xa' là sự phát hiện thú vị của người nghệ sĩ trên con đường sáng tạo cái đẹp nghệ thuật.

Tác phẩm không dừng lại ở đó, người nghệ sĩ Phùng bàng hoàng khi phát hiện ra sự thật của cuộc sống bên trong bức ảnh tuyệt mĩ của 'Chiếc thuyền ngoài xa': Bước ra là một người đàn bà mệt mỏi, cam chịu và một lão đàn ông dữ dằn, ác độc, coi việc đánh vợ như là phương cách giải tỏa những uất ức khổ đau: 'Lão đàn ông lập tức trở nên hùng hổ, mặt đỏ gay, lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng… lão trút cơn giận như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào người đàn bà, lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két...'. Trong 'chiếc thuyền ngoài xa', một sự thật còn trớ trêu, cay đắng nữa: Cha con lão làng chài coi nhau như kẻ thù 'Thằng bé chạy một mạch, sự giận dữ căng thẳng… lập tức nhảy xổ vào cái lão đàn ông... liền rướn thẳng người vung chiếc khóa sắt quật vào giữa khuôn ngực lão đàn ông'. Người nghệ sĩ Phùng như cay đắng nhận thấy những cái ngang trái, bi kịch trong gia đình thuyền chài kia đã là thứ thuốc rửa quái đản làm những thước phim huyền diệu của cái máy ảnh mà anh dày công sáng tạo nghệ thuật bổng hiện hình một sự thật cuộc sống xót xa. Tấm ảnh về chiếc thuyền thì rất đẹp, nhưng cuộc sống đích thực của gia đình dân chài trong chiếc thuyền ấy chẳng có gì là đẹp. Sự nghịch lí ấy đặt ra vấn đề đối với người nghệ sĩ về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống. 'Nghệ thuật không nên là ánh trăng lừa dối' (Nam Cao).

Phùng từng là người lính cầm súng chiến đấu để đem lại cuộc sống thanh bình, tốt đẹp. Nhưng hiện thực cuộc sống vẫn còn những góc khuất. Đặc biệt là câu chuyện của người đàn bà làng chài ở tòa án huyện. Bề ngoài, đó là một người đàn bà nhẫn nhục, cam chịu, bị chồng thường xuyên hành hạ, đánh đập thật khốn khổ 'ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng', nhưng người đàn bà vẫn kiên quyết gắn bó với lão đàn ông ấy: 'Con lạy quý tòa..Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó'. Nguồn gốc của những nghịch lí đó là tình thương vô bờ đối với những đứa con 'Đám đàn bà hàng chài ở thuyền chúng tôi cần phải có người đàn ông để chèo chống khi phong ba, để cùng làm ăn nuôi nấng... phải sống cho con chứ không phải sống cho mình'. Phùng từng là người lính chiến đấu giải phóng miền Nam khỏi nanh vuốt quân xâm lược nhưng lại không thể nào giải phóng được số phận của người đàn bà bất hạnh. Qua câu chuyện của người đàn bà, Phùng càng thấm thía: không thể đơn giản trong cái nhìn về cuộc đời và con người.

Người đàn bà hàng chài không có tên, một người vô danh như biết bao người đàn bà vùng biển khác. Thấp thoáng trong người đàn bà ấy là bóng dáng của biết bao người phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh. Người đàn bà ấy thật đáng chia sẻ cảm thông. Lão đàn ông trước kia là một 'anh con trai cục tính nhưng hiền lành' nay là một người chồng độc ác. Ông ta vừa là nạn nhân của cuộc sống khốn khổ, vừa là thủ phạm gây nên bao đau khổ cho chính những người thân của mình. Làm thế nào để đem lại cái phần thiện trong người đàn ông ấy?!Trong một gia đình như gia đình vợ chồng làng chài, những đứa trẻ như chị Phác, cậu bé Phác lớn lên và sẽ thành người như thế nào? Những người nghệ sĩ như Phùng, những nhà quản lí xã hội như Đẩu sẽ làm gì để cuộc sống bớt đi những mảnh đời như vậy?

Cốt truyện của tác phẩm rất sáng tạo và độc đáo. Những tình huống chứa đầy sự nghịch lí: Một trưởng phòng muốn có tờ lịch 'tĩnh vật hoàn toàn' nhưng thực tế vẫn có hình ảnh con người. Một người nghệ sĩ chụp được bức ảnh tuyệt đẹp thì chính trong đó lại chứa những cái xấu ác. Một người đàn bà bị chồng đánh dã man nhưng không bao giờ muốn từ bỏ lão. Những nghịch lí đó vẫn tồn tại trong cuộc đời như nói lên một triết lí sâu sắc: Cuộc sống không hề đơn giản mà phức tạp, không dễ gì khám phá. Người nghệ sĩ phải có cái nhìn nhiều chiều khi phản ánh hiện thực cuộc sống.

Người kể chuyện là sự hóa thân của tác giả vào nhân vật Phùng đã tạo ra một điểm nhìn trần thuật sắc sảo. Lời kể trở nên khách quan, chân thật giàu sức thuyết phục. Ngôn ngữ nhân vật phù hợp với đặc điểm tính cách của từng người: giọng lão đàn ông thô bỉ, lời người đàn bà xót xa cam chịu… Việc sử dụng ngôn ngữ sáng tạo đã góp phần khắc sâu hơn chủ đề tư tưởng của tác phẩm.

Truyện ngắn 'Chiếc thuyền ngoài xa' thể hiện một bài học đúng đắn về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: Mỗi người trong cõi đời, nhất là người nghệ sĩ, không thể đơn giản, sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người. Cần một cách nhìn đa dạng nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng. Đồng thời tác phẩm in đậm phong cách tự sự triết lí của nhà văn Nguyễn Minh Châu.

Có thể khẳng định: Nguyễn Minh Châu là một trong số những nhà văn đầu tiên của thời kì đổi mới đã đi sâu khám phá sự thật đời sống, dũng cảm thể hiện những góc khuất của cuộc đời ngay trong chế độ xã hội tốt đẹp của chúng ta. Đúng như lời của nhà văn Nguyễn Minh Châu đã nói: 'Nhà văn không có quyền nhìn sự vật một cách đơn giản, và nhà văn cần phấn đấu để đào xới bản chất con người vào các tầng sâu lịch sử'.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 16)

Nguyễn Minh Châu là nhà văn tiêu biểu, với phong cách sáng tác giàu tính biểu tượng trong nền văn học nước nhà. Những tác phẩm của ông luôn khiến người đọc phải trằn trọc, suy nghĩ rất nhiều. Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” là một câu chuyện giàu sức gợi như thế. Hình ảnh người đàn bà làng chài là hình ảnh để lại trong lòng người nhiều ám ảnh, trăn trở về cuộc sống của con người trong thời kì đổi mới.

Chiếc thuyền ngoài xa kể về chuyến đi sáng tác của nhiếp ảnh Phùng khi đến với vùng đất biển này. Và từ chuyến đi này, anh đã nhận ra rất nhiều chiều của cuộc sống, nhiều góc khuất mà con người vẫn bỏ lỡ. Hình ảnh người đàn bà là hình ảnh khiếp anh vừa khó hiểu, vừa băn khoăn, vừa đau xót. Có thể nói người làng chài là hình ảnh biểu tượng cho cuộc sống khó khăn, chịu nhiều thiệt thòi của người phụ nữ.

Người đàn bà hiện lên trong câu chuyện của nhiếp ảnh Phùng là một người đầy nhọc nhằn, lam lũ. Nguyễn Minh Châu với những nét vẽ tinh tế đã phác họa nên một hình ảnh giàu sức gợi “người đàn bà trạc ngoài 40, một thân hình quen thuộc của đàn và vùng biển, cao lớn với những đường nét thô kệch. Mụ rỗ mặt khuôn mặt mệt mỏi sau một đêm thức trắng kéo lưới, tái ngắt, dường như đang buồn ngủ”. Một người phụ nữ gây ấn tượng cho người đọc ngay từ những dòng đầu tiên, đầy nhọc nhằn, đầy khổ sở và đầy thương cảm. Người đàn bà ấy tiếp tục ám ảnh người đọc bằng chi tiết “tấm áo bạc phếch có miếng vá, nửa thân dưới ướt sũng”, đã phần nào gợi lên sự chua xót, khốn cùng. Giữa cảnh biển mênh mông lại xuất hiện một con người khiến người khác phải trằn trọc như thế này.

Người đàn bà ấy còn đầy vẻ cam chịu và nhẫn nhục khi người chồng hằn học và mắng nhiếc. Đôi mắt của chị như xuyên sâu vào lòng người đọc, nó ám ảnh cho đến khi gấp trang sách lại. Ánh mắt của chị đầy thương xót, đầy ai oán và cũng đầy tình yêu thương dành cho những đứa con cho mình.

Dọc theo hình trình đi tìm cái đẹp của nhiếp ảnh Phùng, người đàn bà đã trở thành tâm điểm cho vẻ đẹp ấy. Một vẻ đẹp đầy sự khó khăn, nhọc nhằn và đau khổ. Hành động bạo lực của người chồng khiến chị cứ câm lặng, không ai oán một lời.

Và sự cam chịu ấy được lặp lại khi chị được gọi đến hầu tòa. Mặc dù “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng” nhưng người phụ nữ ấy vẫn “không hé răng một lời”. Hình dáng “mụ ngồi ghé vào mép ghế và cố thu người lại” càng khiến cho Phùng, cho Đẩu, và cho người đọc một nỗi ám ảnh khó bỏ. Tuy nhiên chỉ một lát, “người đàn bà lại lúng túng và sợ sệt”. Có lẽ cuộc sống của chị quá nặng nề, quá thê lương trong những năm qua.

Tình tiết người đàn bà vái lạy để con trai không làm điều dại dột với bố, cũng như vái lạy quan tòa càng toát lên vẻ cam chịu, sự nhẫn nại, giàu đức hi sinh “Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó”. Khi đi đến tận cùng của nỗi đau, khi có một con đường giải thoát thì người đàn bà ấy vẫn lặng lẽ và cam tâm chịu đựng đau khổ? Là vì điều gì? Chẳng phải vì đức hi sinh của người mẹ đó sao?

Lời tâm tình của người đàn bà về cuộc sống, về người chồng, về những đứa con khiến người khác vừa thương xót vừa khâm phục. Một người đàn bà yêu chồng, thương chồng mặc dù bị chồng ngược đãi. Người đàn bà yêu con, thương con vô điều kiện, không đòi hỏi bất cứ điều gì.

Khi chị kể đến chi tiết “vui nhất là lúc được ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó đã ăn no” thì có lẽ người đọc ứa nước mắt. Những đứa con là sức mạnh để chị có thể tồn tại, có thể sống sót và kiên cường đến bây giờ. Một người mẹ lặng lẽ hi sinh cuộc đời mình vì những đứa con, một người mẹ đã nhẫn nhục tất cả chỉ vì miếng cơm manh áo cho con. Một người mẹ nghèo, cố chấp nhưng yêu thương con vô bờ bến. Cuộc đời của chị nhiều đau thương và nước mắt nhưng lại có biết bao nhiêu phẩm chất cao đẹp, đáng trân trọng.

Không phải ngẫu nhiên tác giả chỉ gọi nhân vật là “người đàn bà”, có lẽ không phải chỉ một người đàn bà duy nhất, mà có thể chúng ta còn bắt gặp rất nhiều người đàn bà có chung cảnh ngộ ở bất cứ bãi biển xinh đẹp nào. Nguyễn Minh Châu đã vẽ lên một bức chân dung khiến cho người đọc phải suy ngẫm, phải trăn trở về cuộc sống của rất nhiều người xung quanh chúng ta. Và cái hình ảnh mà nhiếp ảnh Phùng chụp được cũng như những gì anh nghĩ về người đàn bà này là triết lí, một triết lí cho cái nhìn nhận đa chiều về cuộc sống này. Tấm lưng bạc phếch, ướt sũng của người đàn bà này có lẽ còn ám ảnh rất nhiều người nữa.

Người đàn bà đó chính là nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu, cũng như tác giả đã dùng cái tâm để vẽ lên hình ảnh đó.

Hình ảnh người đàn bà làng chài trong truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” đã gửi gắm nhiều thông điệp đến người đọc về cuộc sống, phẩm chất tốt đẹp của những người phụ nữ.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 17)

Nguyễn Minh Châu (1930-1989), là một cây bút sử thi lãng mạn, trước năm 1975 các tác phẩm của ông chủ yếu viết nhiều về đề tài người lính. Tuy nhiên sau năm 1980, sáng tác của ông đi sâu vào cảm hứng đời tư thế sự với vấn đề đạo đức và triết lí chân thực. Chiếc thuyền ngoài xa là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách ấy, với ngôn từ dung dị đời thường, truyện kể lại chuyến đi thực tế của một nghệ sĩ nhiếp ảnh và những chiêm nghiệm sâu sắc của ông về nghệ thuật và cuộc đời.

Nguyễn Minh Châu đã miêu tả bức tranh thiên nhiên kì vĩ, thơ mộng, đẹp mê lòng người. Bức tranh ấy quyến rũ kì lạ đối với những người biết yêu và thưởng thức cái đẹp như Phùng. Để có một bộ lịch nghệ thuật về thuyền và biển thật ưng ý, trưởng phòng đề nghị nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đi thực tế chụp bổ sung một bức ảnh với cảnh biển buổi sáng có sương mù.

Nhân chuyến đi thăm Đẩu, người bạn chiến đấu năm xưa, giờ đang là chánh án huyện, Phùng đi tới một vùng biển từng là chiến trường cũ của anh thời chống Mĩ. Đã mấy buổi sáng mà anh vẫn chưa chụp được một bức ảnh nào. Sau một tuần lễ, Phùng đã chụp được một bức ảnh tuyệt đẹp về chiếc thuyền ngoài xa: “một chiếc thuyền lưới vó, như là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”.

Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe, bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào “toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp đơn giản và toàn bích” đã khiến Phùng bối rối và trong trái tim Phùng “như có gì bóp thắt vào”, trong cái giây phút bối rối ấy Phùng “tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy cái không khí trong ngần của tâm hồn”.

Cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh đã mang lại khoảnh khắc hạnh phúc tràn ngập tâm hồn Phùng, anh đã bấm máy liên tục để thu hết vẻ đẹp tuyệt đỉnh của cảnh vật vào trong ống kính của mình. Tuy nhiên hiện thực lại không hề tươi đẹp đến như vậy.

Tác giả mô tả bức tranh tuyệt vời kia đồng thời với cuộc sống của một gia đình làng chài, một gia đình nhiều đau thương. Ở đó, tác giả tập trung thể hiện nhân vật người đàn bà hàng chài mang số phận bất hạnh, hằng ngày chịu bi kịch của bạo lực gia đình. Một người đàn bà vô danh, xấu xí nhưng bao dung, vị tha và hiểu lẽ đời sâu sắc. Một người đàn bà điển hình cho vẻ đẹp khuất lấp của phụ nữ miền biển nói riêng và phụ nữ Việt Nam nói chung.

Người đàn bà ấy ngoài 40, cái tên cũng không có, khi tác giả gọi là “mụ”, khi gọi là “chị ta”. Người đàn bà ấy có một ông chồng chỉ biết say xỉn, chửi bới và đánh đập. Nhưng bằng tình thương yêu con cái, chị vẫn cố gắng bám lấy biển, giữ lấy nhà, đùm bọc con cái.

Chị nhẫn nhịn chịu đánh, “3 ngày trận nhẹ, 5 ngày trận nặng” bởi chị hiểu rằng con thuyền giữa biển khơi cần một người đàn ông chèo chống. Tấm ảnh về chiếc thuyền thì rất đẹp, nhưng cuộc sống đích thực của gia đình dân chài trên chiếc thuyền ấy chẳng có gì là đẹp. Sự nghịch lí ấy đặt ra vấn đề đối với người nghệ sĩ về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống.

Tác giả còn xây dựng chân dung nhân vật Phùng. Phùng là người nghệ sĩ tài năng, say mê cái đẹp và trách nhiệm với nghề. Phùng có tấm lòng nhân hậu, thương người khi chứng kiến và sẵn sàng giúp đỡ người đàn bà xa lạ chịu bất công. Tuy không chấp nhận cái xấu nhưng Phùng lại chưa đủ sâu sắc lẽ đời. Phùng từng là người lính chiến đấu giải phóng miền Nam khỏi quân xâm lược nhưng lại không thể nào giải phóng được số phận của người đàn bà bất hạnh.

Làm thế nào để đem lại cái phần thiện trong người đàn ông ấy (chồng người đàn bà hàng chài). Trong một gia đình như gia đình vợ chồng làng chài, những đứa trẻ như chị Phác, cậu bé Phác lớn lên và sẽ thành người như thế nào? Những người nghệ sĩ như Phùng, những nhà quản lí xã hội như Đẩu sẽ làm gì để cuộc sống bớt đi những mảnh đời như vậy? Qua câu chuyện của người đàn bà, Phùng càng thấm thía: không thể đơn giản trong cái nhìn về cuộc đời và con người.

Chiếc thuyền ngoài xa, với việc xây dựng tình huống truyện độc đáo, mới lạ, mang ý nghĩa khám phá, và cách trao ngòi bút cho nhân vật kể chuyện (nhân vật Phùng) đã để lại ấn tượng sâu đậm. Tác phẩm đã đem đến cho người đọc những chiêm nghiệm thú vị về cuộc đời, con người và cả nghệ thuật.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 18)

Là một trong những cây bút tiên phong của nền văn học hiện đại, nhà văn Nguyễn Minh Châu luôn dùng ngòi bút của mình để “đi tìm hạt ngọc ẩn sâu” trong tâm hồn con người. Điều này đã được thể hiện rõ thông qua tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa”. Thông qua thiên truyện ngắn về câu chuyện của một gia đình làng chài ven biển quanh năm gắn bó với chiếc thuyền ngoài khơi xa, tác giả đã thể hiện những ý niệm triết lí sâu sắc về quan điểm nghệ thuật và quan niệm về cuộc đời, con người.

Trước hết, trong tác phẩm, tác giả đã xây dựng tình huống truyện độc đáo qua hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng. Bàn về ý nghĩa của tình huống truyện, nhà văn Nguyễn Minh Châu từng phát biểu: '...những người cầm bút có cái biệt tài có thể chọn ra trong cái dòng đời xuôi chảy một khoảnh khắc thời gian mà ở đó cuộc sống đậm đặc nhất, chứa đựng nhiều ý nghĩa nhất, một khoảnh khắc cuộc sống... nhưng bắt buộc con người ở vào một tình thế phải bộc lộ ra cái phần tâm can nhất, cái phần ẩn náu sâu kín nhất, thậm chí có khi là khoảnh khắc chứa đựng cả một đời người, một đời nhân loại'. Với quan điểm đó, ông đã xây dựng thành công tình huống truyện mang tính nhận thức, khám phá trước một hiện tượng đầy nghịch lí của cuộc sống qua việc phát hiện ra những nghịch lí của Phùng - người nghệ sĩ nhiếp ảnh luôn đi tìm cái đẹp. Sau những ngày “phục kích” ngoài bãi biển, Phùng đã bắt gặp một khoảnh khắc trời cho tuyệt đẹp về hình ảnh một chiếc thuyền ngoài xa ẩn hiện trong sương sớm: 'Mũi thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào ban sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng của ánh sương mai chiếu vào'. Trong cảnh vào buổi sáng tinh mơ và chớm bình minh ấy, chiếc thuyền ngoài xa hiện lên “loè nhoè', mơ hồ như thực, như ảo. Đó quả thật là một khoảnh khắc tuyệt diệu như chính Phùng đánh giá: đó là một “cảnh đắt trời cho”: 'Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi”. Cảnh không chỉ có sự hài hoà giữa thiên nhiên và con người mà bức tranh đó còn hài hòa từ đường nét đến màu sắc, ánh sáng: 'toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích'. Vẻ đẹp tuyệt bích đó đã làm trái tim người nghệ sĩ rung động, thăng hoa, Phùng trở nên 'bối rối, trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào' và thể hiện cảm hứng triết lí về nghệ thuật. Khoảnh khắc bắt gặp tác phẩm nghệ thuật cũng chính là “khám phá chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”.

Nhưng ngay sau đó, người nghệ sĩ lại chứng kiến một cảnh tượng trớ trêu và đầy nghịch lí diễn ra ngay từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như tranh vẽ. Đó là người chồng hùng hổ rút chiếc thắt lưng “chẳng nói chẳng rằng quất tới tấp vào lưng người đàn bà”. Người phụ nữ cao lớn với những đường nét thô kệch không hề kêu lên một tiếng, chỉ cam chịu trước trận đòn roi của chồng mà không hề chống trả, cũng không hề tìm cách chạy trốn. Khung cảnh đó hiện lên khiến Phùng ngỡ ngàng và cay đắng nhận ra: đằng sau vẻ đẹp toàn bích của thiên nhiên là cảnh đời đen tối, đằng sau cái vẻ đẹp thơ mộng của chiếc thuyền ngoài xa chính là bi kịch bạo lực gia đình. Sau khi chứng kiến, Phùng đã có những suy ngẫm về hiện thực gồ ghề, ngang trái và gai góc ẩn chứa bên trong cuộc sống của con người.

Hai phát hiện đầy sự mâu thuẫn, nghịch lí về cảnh chiếc thuyền ngoài xa tuyệt bích và cảnh bạo lực gia đình đã khiến Phùng - người nghệ sĩ luôn đi tìm cái đẹp trăn trở, suy tư. Và người đàn bà hàng chài và câu chuyện đời tự kể đã giúp Phùng tìm ra lời giải đáp cho những suy ngẫm của mình. Xuất hiện tại tòa án huyện, người phụ nữ đã có những lí giải sâu sắc khiến Phùng và Đẩu “vỡ nhẽ” ra nhiều điều. Người phụ nữ thô kệch, thô mộc, xấu xí đó lại ẩn chứa những vẻ đẹp đáng quý của sự vị tha, nhẫn nhục chịu đựng cùng đức hi sinh cao cả. Khi được mời đến tòa án huyện, ban đầu, chị sợ sệt, lúng túng, tìm đến một góc tường để ngồi với những hành động dè chừng và cẩn thận. Chị rón rén ngồi vào chiếc ghế mà Đẩu mời. Trái với dự đoán của Phùng và Đẩu, khi được đưa ra lời khuyên về việc “bỏ chồng”, người đàn bà lại “van xin” chính quyền đừng bắt chị rời bỏ người chồng vũ phu: “Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó”. Hành động kiên quyết không bỏ chồng bằng mọi giá ẩn chứa nhiều nghịch lí khiến Phùng và Đẩu không giấu nổi sự bất ngờ. Dù phải chịu đựng những trận đòn roi tàn nhẫn: “Ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng” nhưng chị vẫn cam chịu, nhẫn nhục. Vậy điều gì đã khiến người đàn bà khốn khổ ấy kiên quyết không rời bỏ người chồng hung bạo? Từ cách xưng hô: “con, quý tòa” của kẻ thiếu tự tin, bị động, yếu thế, chị đã thay đổi thành vị thế chủ động, bình đẳng qua cách xưng hô “chị, các chú” để lí giải về lí do “đừng bắt tôi bỏ nó”. Câu chuyện bắt đầu từ việc chị vốn là người đàn bà xấu xí, không ai cưới hỏi, chính người đàn ông đã chấp nhận cưu mang và cho chị một gia đình. Bằng sự đồng cảm, chị còn đưa ra những lí lẽ để giải thích cho những hành động vũ phu của người chồng: đám đàn bà đẻ nhiều quá, mà thuyền lại chật, và gia đình làng chài trên biển cần có một người đàn ông để chèo chống và trên thuyền cũng có những phút giây đầm ấm, vui vẻ và hạnh phúc bên nhau. Thậm chí, để biện minh cho hành động tàn bạo của người chồng, người đàn bà còn tự nhận trách nhiệm về mình: giá đẻ ít đi. Với tâm thế của một người từng trải và có hiểu biết nói với người đang lắng nghe, người đàn bà bộc bạch: “là bởi vì các chú không phải là đàn bà, chưa bao giờ các chú biết nỗi vất vả của một người đàn bà trên một chiếc thuyền không có đàn ông”. Qua câu chuyện của người đàn bà, độc giả có thể thấy được tấm lòng vị tha cùng bản năng hi sinh của một người mẹ luôn sống vì con chứ không sống vì mình. Người đàn bà hàng chài ít nhiều mang vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam. Hình tượng người đàn bà hàng chài với số phận đau khổ, bất hạnh cùng tính cách vị tha, nhân hậu, am hiểu lẽ đời chính là sự lí giải cho hiện thực đời sống nghịch lí mà Phùng và Đẩu “không thể hiểu được”.

Như vậy, “Chiếc thuyền ngoài xa” đã thể hiện rõ sự chuyển biến về khuynh hướng sáng tác cùng quan điểm nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Minh Châu. Trước năm 1975, những tác phẩm thời chiến của ông được sáng tác theo cảm hứng sử thi lãng mạn mang vẻ đẹp rực rỡ. Sau năm 1975, hòa chung với nhịp sống mới của nhân dân, dân tộc, nhà văn đã hướng ngòi bút của mình khám phá những giá trị nhân bản đời thường qua cảm hứng mang tính chất triết luận. Thiên truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” khép lại nhưng bóng hình người đàn bà hàng chài vẫn ẩn hiện sau chiếc thuyền chài ngư phủ trong sương sớm và để lại ấn tượng khó phai mờ trong lòng độc giả về bản chất con người trong cuộc mưu sinh.v

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 19)

   Nguyễn Minh Châu (1930-1989) là nhà văn quân đội. Ông là một trong những cây bút tiên phong của nền văn học Việt Nam thời kì đổi mới (cuối thế kỉ XX).

    Những tập truyện ngắn: 'Người đàn bà trên chuyến tốc hành', 'Bến quê', 'Chiếc thuyền ngoài xa', 'Cỏ lau',... đã thể hiện tài năng nghệ thuật đặc sắc, im đậm phong cách tự sự - triết lí của Nguyễn Minh Châu.

    Truyện ngắn 'Chiếc thuyền ngoài xa' được tác giả viết vào năm 1983, xuất bản năm 1987. Nhà nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng, chánh án Đẩu, người đàn bà thuyền chài mặt rỗ và thằng bé Phác là những nhân vật được tác giả khắc hoạ khá sắc sảo, để lại cho người đọc bao ấn tượng, bao ám ảnh về màu sắc lãng mạn của nghê thuật và sự thật trần trụi của đời thường.

    Nghệ sĩ Phùng đã 'vác' máy ảnh trở lại vùng biến nơi chiến trường cũ của anh thời đánh Mĩ. Cảnh biển buổi sáng có sương mù mà anh 'phục kích' mấy buổi sáng vẫn chưa tìm ra. Anh háo hức muốn thu vào tờ lịch tháng bảy năm sau cảnh thuyền đánh cá thu lưới vào lúc bình minh thì sáng nay anh đã gặp 'hên' một cảnh 'trời cho', có lẽ suốt một đời cầm máy chưa bao giờ dám mơ tưởng đến. Đó là cảnh 'thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù màu trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Và bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi...'.

    Trong ánh mắt của người nghệ sĩ, Phùng cảm thấy trước mặt mình là 'một bức tranh mực tầu của một danh hoạ thời cổ'. Bao mĩ cảm đã dâng lên dào dạt trong lòng, anh xúc động 'bối rối', và trái tim của anh 'như có cái gì bóp thắt vào'. Đối diện với bức tranh 'thật đẹp và toàn bích' ấy, nghệ sĩ Phùng cảm thấy vô cùng hạnh phúc, anh mới thấm thía 'bản thân trong cái đẹp chính là đạo đức' như ai đó lần đầu đã phát hiện ra; trong giây phút bối rối đó, anh ' vừa khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn'. Cái đẹp và nghệ thuật đã thanh lọc tâm hồn người, làm cho hồn người trở nên thấnh thiện.

    Và khi đã chạm tới gấu áo của vị thần nghệ thuật, Phùng đã bấm 'liên thanh' một hồi hết một phần tư cuộn phim, thu vào chiếc Pra-ti-ca. Cái khoảnh khắc ấy đối với anh là vô cùng hạnh phúc, và anh đã 'ngộ' ra – 'hạnh phúc tràn ngập tâm hồn mình do cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh vừa mang lại'.

    Có một điều mà bạn đọc cần lưu ý, đó là nơi nhà nhiếp ảnh ngồi bấm máy. Chẳng phải Lầu Hoàng Hạc, chẳng phải là một chốn Bồng Lai mà chí là một bãi biển còn đầy tàn tích chiến tranh với bao xác xe tăng, xe rà phá mìn của công binh Mỹ thua chạy bỏ lại. Phùng ngồi bấm máy phải 'rúc vào bên bánh xích của một chiếc xe tăng để tránh mưa'. Chi tiết này rất quan trọng, nó cho thấy cảnh biển mù sương và con thuyền trong bình minh tuy có đẹp, nhưng cái đẹp ấy chưa trọn vẹn. Vết thương chiến tranh còn in hằn trên bãi biển và trong lòng ngư dân. Chỉ vì Phùng, với tâm hồn lãng mạn của người nghệ sĩ, anh mới thi vị hóa, thần tiên hoá hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa, để rồi sau đó, anh sẽ bị hẫng.

    Một tình huống đầy bi kịch đã xảy ra. Một cảnh đời ngang trái, quá phũ phàng và vô cùng tàn nhẫn đã diễn ra khi chiếc thuyền 'đâm thẳng' vào bờ, vào ngay trước chỗ nhà nhiếp ảnh đứng. Phùng không chỉ nhìn thấy, được chứng kiến mà còn được tham dự vào những chuyện trớ trêu, đau lòng.

    Còn đâu nữa cái màu trắng, màu hồng của bức tranh 'toàn bích' khi một người đàn ông và một người đàn bà rời thuyền lội qua một quãng bờ phá đi lên bãi cát. Một tiếng nói chõ như quát cất lên: 'Cứ ngồi nguyên đấy, động đậy tao giết cả mày bây giờ'. Người đàn bà ngoài bốn mươi tuổi, cao lớn, thô kệch, rỗ mặt, mệt mỏi, tái ngắt... Người đàn ông đi sau 'lưng rộng và cong như lưng một chiếc thuyền; mái tóc tổ quạ, chân chữ bát, lông mày cháy nắng, rủ xuống',... Lão đàn ông con mắt đầy vẻ độc dữ lúc nào cũng nhìn dán vào tấm lưng áo bạc phếch và rách rưới, nửa thân ướt sũng của người đàn bà'.

    Những gì xảy ra đã xảy ra sau đó. Bãi cát, nơi xác chiếc xe rà phá mìn đã trở thành nơi hành tội. Khi người đàn bà 'đứng lại, ngước mắt nhìn ra ngoài mặt phá chỗ chiếc thuyền đậu một thoáng' (có thể người mẹ nhìn mấy đứa con) thì một sự việc diễn ra vô cùng khủng khiếp! Lão đàn ông 'trở nên hùng hổ, mặt đỏ gay', hắn lồng lên như một con thú dữ. Lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng của lính nguỵ ngày xưa, cái vũ khí thường ngày của kẻ gần như mất hết cả nhân tính, 'quật tới tấp vào lưng người đàn bà'. Hắn 'vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két'. Lão 'trút cơn giận như lửa cháy' vào người đàn bà tội nghiệp, đáng thương. Lão nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn: 'Mày chết đi cho ông nhờ, chúng mày chết đi cho ông nhờ!'. Mày và chúng mày mà lão nói đến là vợ con của lão.

    Thật kì lạ là người đàn bà khổ nạn ấy không kêu một tiếng, không chống trả, không trốn chạy mà 'cam chịu đầy nhẫn nhục'. Hình ảnh đau lòng đó đã làm cho nhà nghệ sĩ nhiếp ảnh 'kinh ngạc', 'đứng há mồm ra mà nhìn' trong mấy phút. Khi Phùng vứt chiếc máy ảnh xuống đất chạy nhào tới thì có một thằng bé con giận dữ 'như một viên đạn lao tới đích đã nhắm' lao thẳng vào cái lão đàn ông. Đứa bé với một sức mạnh ghê gớm đã giằng được chiếc thắt lưng, vung chiếc khoá sắt quật vào giữa ngực trần vạm vỡ cháy nắng có những đám lông đen loần xoăn của lão đàn ông. Giằng không được cái dây thắt lưng da, lão ta dang thẳng cánh cho thằng bé hai tát khiến thằng bé ngã dúi xuống cát.

    Tiếng gọi: 'Phác, con ơi!' của người mẹ tội nghiệp cất lên. Hình ảnh người đàn bà 'ôm chầm lấy thằng bé, rồi lại buông ra, chắp tay vái lấy vái để rồi ôm chầm lấy... Và hình ảnh thằng nhỏ 'lặng lẽ đưa ngón tay khẽ sờ trên khuôn mặt người mẹ' lau đi những giọt nước mắt chứa đầy trong những nốt rỗ chằng chịt, tất cả đã làm cho nhà nhiếp ảnh Phùng, cho mỗi chúng ta tê tái bàng hoàng. Đứa con đến để cứu mẹ, để chặn bàn tay của con người thú.

    Phùng 'ngơ ngác nhìn' ra bờ phá khi người đàn bà buông đứa con ra, đi thật nhanh đuổi theo lão đàn ông vừa đánh mụ, rồi cả hai cùng đi về thuyền. Bãi cát hoang sơ mà mênh mông, tiếng sóng kêu ồ ồ cất lên, Bức ảnh thế sự ấy diễn ra 'như trong truyện cổ quái đản', chiếc thuyền vó đã biến mất, chắc đã làm cho cách nghĩ, tâm nhìn và cảm quan nghệ thuật của nghệ sĩ Phùng thay đổi? Bức ảnh thế sự trần trụi ấy đã được Nguyễn Minh Châu kí hoạ, đã được nhà nhiếp ảnh Phùng mục kích và bấm máy thật giàu ý nghĩa. Nghệ thuật hướng về cái đẹp, nhưng không thể là sự lừa dối. Lãng mạn hoá cuộc đời, bối hồng tô son hiện thực cuộc đời là vô nghĩa khi cuộc đời còn nhiều mồ hôi và nước mắt!

    Với Phùng có thể coi đây là một chuyến đi nhiều ý nghĩa: chiếc thuyền nghê thuật thì ở ngoài xa, ẩn hiện trong sương mù, còn sự thật cuộc đời thì lại trần trụi, ờ rất gần ngay trước mắt. Qua đó, ta càng thấy rõ chân lí cuộc đời có lúc, có nơi không phải là chân lí nghệ thuật. Nguyên Minh Châu qua 'Chiếc thuyền ngoài xa' đã nêu lên bài học về cái nhìn đa diện, cái nhìn khám phá trong sáng tạo nghê thuật đối với nhà nghệ sĩ chân chính giàu bản lĩnh.

    Câu chuyên người đàn bà làng chài ở trụ sở toà án huyện đã lí giải cho Phùng và Đẩu, đã giúp chúng ta hiểu rõ sự thật trần trụi trước mọi bi kịch bạo hành trong gia đình, hiểu sâu hơn tấm lòng và tâm lí của người phụ nữ trong nỗi éo le cuộc đời.

    Người đàn bà mạt rỗ lúc đầu chỉ dám ngồi ở góc tường, khi được Đẩu mời, mụ mới 'rón rén' đến ngồi vào mép chiếc ghế và cố thu người lại. Khi nghe vị Chánh án nói, mụ ngước lên nhìn rồi lại 'cúi mặt xuống'. Có lẽ lần đầu đến cơ quan nhà nước, mụ mới sợ như vậy. Mụ chắp tay vái lia lịa Đẩu và xưng là : 'Con lạy quý tòa...'. Mụ nhấp nhổm xoay mình như bị kiến đốt! Nghe mụ van xin mà xót xa: 'Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó...'. Sống với một kẻ vũ phu, 'ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng' thế mà mụ vẫn van xin quý tòa 'đừng bắt con bỏ nó'. Chánh án Đẩu làm sao hiểu được nỗi éo le đó. Nhà nhiếp ảnh Phùng thì cảm thấy 'ngột ngạt quá!'.

    Khi nghe vị chánh án gọi bằng bà, và nói rõ chủ trương của toà án là kêu gọi hoà thuận, chị ta 'ngơ ngác' nhìn Đẩu, nhìn Phùng, chị ta thay đổi cách xưng hô, tự xưng là chị, gọi Đẩu và Phùng là chú rất khẩn thiết, rất chân thành.

    Mụ kể về thời con gái của mình, mụ tâm sự về chuyện lấy chồng của mình: mặt rỗ, xấu gái, không ai lấy, rồi có mang với anh con trai... 'lão chồng tôi khi ấy là một anh con trai cục tính nhưng hiền lành lắm, không bao giờ đánh đập tôi'.

    Mụ kể chuyện từ ngày cách mạng về đỡ khổ, chứ trước đày những lần động biển, vợ chồng con cái toàn ăn xương rồng luộc chấm muối suốt hàng tháng trời. Chị ta than thở gia cảnh nghèo, thuyền quá nhỏ... Đàn bà ở thuyền đẻ nhiều quá; đàn ông ở thuyền hoặc uống rượu hoặc đánh vợ, bất kể lúc nào, hễ thấy khổ quá là xách vợ ra đánh. Chị ta cho biết nỗi vất vả của người đàn bà trên một chiếc thuyền không có đàn ông, nhất là những khi biển động sóng gió để chèo chống. 'Ông trời sinh ra đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi khôn lớn, cho nên phải gánh lấy cái khổ. Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không thể sống cho mình như ở đất được...'. Chị cho biết chồng chị ngày trước cũng trốn đi lính nguỵ. Chị cũng có niềm vui là khi vợ chồng con cái 'sống hoà thuận vui vẻ', 'vui nhất là ngồi nhìn đàn con được ăn no ',v.v...

    Sự nhẫn nhục, đức hi sinh của người đàn bà mặt rỗ thật bao la. Chị ta cam chịu khi bị chồng đánh. Chị ta chỉ xin chồng đừng đánh minh trước mặt đàn con. Chị ta sợ đứa con trai tên là Phác làm điều gì dại dột đối với bố nó nên phải gửi nó lên rừng ở với ông ngoại. Chị ta đã khóc khi nghe Phùng nhắc đến tên thằng Phác.

    Chỉ qua những lời giãi bày chân thật đó, ta mới có thể hiểu được nỗi khổ, sự cam chịu nhẫn nhục, đức hi sinh thầm lặng, tình thương con mênh mông của người đàn bà làng chài đáng thương; ta mới thấu hiểu được cái căn nguyên sâu xa của tộ nạn bạo lực trong các gia đình nghèo cực. Nếu hiểu sự việc một cách đơn giản, chỉ cần yêu cầu, chỉ kí quyết định bắt người đàn bà mặt rỗ bỏ chồng là xong. Nhưng nếu nhìn chuyện đời một cách thấu suốt, rất nhân tinh, rất đời, thì ta sẽ thây cách nghĩ, cách sống, cách xử sự của người vợ, người mẹ ở trong truyện là không thể khác được.

    Biết được đáy vực nông, sâu là đã khó. Biết được lòng người xấu, tốt, biết được nỗi lòng, nỗi đời, cảnh ngộ của con người đâu dễ! Qua câu chuyên người đàn bà ở toà án huyện, ta càng thấy rõ: không thể đơn giản, dễ dãi khi nhìn người, nhìn đời, khi đánh giá hiện tượng trong xã hội, trong cuộc sống. Không thể hấp tấp vội vàng. Nếu thiên kiến, định kiến, duy ý chí là sai. Có lòng tốt, ý định tốt chưa đủ. Mà phải suy xét, cân nhắc vừa có tình vừa có lí, vừa được việc vừa được người.

    Truyện 'Chiếc thuyền ngoài xa' có nhiều tình huống rất bất ngờ hấp dẫn. Mỗi một tình huống xuất hiện, tính kịch của câu chuyện lại được nâng cao, được khắc sâu. Nhà nhiếp ảnh Phùng lúc đầu phát hiện ra hình ảnh chiếc thuyền chài hiện ra trong sương mù và đã bấm máy 'liên thanh' hết một phần tư cuộn phim và ngây ngất trước cái đẹp của ngoại cảnh là một tình huống thơ mộng. Chuyện người đàn ông chân chữ bát dùng dây thắt lưng lính ngụy đánh mụ vợ mặt rỗ và thằng Phác đánh lại bố hắn để bảo vệ người mẹ thương yêu là một tình huống bất ngờ diễn ra trước mắt Phùng làm cho tính bi kịch đầy nước mắt. Chuyện lão thuyền chài lại đánh vợ, đánh bị thương Phùng - kẻ dám đến can ngăn; chuyện chị gái cướp lấy con dao mà thằng em trai định dùng làm vũ khí để bảo vệ người mẹ tội nghiệp, đều là tình huống cực kì cay đắng, dữ dội. Câu chuyện của người đàn bà mặt rỗ kể ở cơ quan toà án huyện... là tình huống nói về sự éo le của cuộc đời, về thân phận tủi nhục đắng cay của người đàn bà nghèo, đông con ở làng chài.

    Qua các tình huống đó, nhà nghệ sĩ Phùng mới thấm thía rằng: nghệ thuật không thể lãng mạn hoá, thi vị hoá cuộc đời khi cuộc đời còn đầy ngang trái. Chánh án Đẩu mới thấu hiểu toà án không chỉ để thực thi công lí, pháp luật mà con phải soi sáng lòng dân, tình dân. Và mỗi chúng ta mới hiểu: cuộc sống đã và đang diễn ra là vô cùng phức tạp, không thể đơn giản hoặc chỉ nhìn một chiều, một phía, một cạnh.

    Tính tình huống đã làm cho truyện 'Chiếc thuyền ngoài xa' vừa chân thực, vừa mang giá trị nhân bản sâu sắc. Phải chăng cuộc đời lam lũ nghèo khổ, nheo nhóc, sự tối tăm ngu dốt... là một trong những nguyên nhân gây ra nạn bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em trong một số gia đình Việt Nam lâu nay? Phải chăng Nguyễn Minh Châu đã kín đáo nói về một căn nguyên đầy nước mắt mà thi hào Nguyễn Du đã viết trong 'Văn chiêu hồn' hơn hai thế kỉ trước:

    'Đau đớn thay phận đàn bà,

    Kiếp sinh ra thế biết là tại đâu?'

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa (Mẫu 20)

Nguyễn Minh Châu là một trong những cây văn viết văn xuôi giàu chất thơ và dằm sâu chất triết lý. Trong đó, “chiếc thuyền ngoài xa” là một trong những sáng tác mang hơi hướng nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu mà qua đó ông còn thể hiện được nhiều triết lý, ý nghĩa qua những hình ảnh nhỏ.

“Chiếc thuyền ngoài xa” là một tác phẩm có tình huống truyện rất độc đáo. Nó được thể hiện qua những phát hiện chân thực của nhân vật Phùng. Tình huống truyện đầy bất ngờ và chứa nhiều câu chuyện mà qua đó tạo bước ngoặt trong nhận thức của nhân vật về nghệ thuật và cuộc sống.

Phát hiện đầu tiên dưới con mắt của nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng là một bức tranh thiên nhiên hoàn mĩ. Sau một tuần kiên nhẫn phục kích làm việc nhưng Phùng vẫn chưa chụp được một bức ảnh ưng ý thì trong một buổi sáng sương mù, lác đác mấy hạt mưa Phùng đã có dịp ghi lại những cảnh đẹp thiên nhiên chân thực. Đó là hình ảnh một chiếc thuyền lưới vó, đó là bầu sương mù trắng như sữa và có vài bóng người…Những hình ảnh hiện lên vô cùng đơn giản và bình dị. Qua đó thấy được sự tài hoa của ngòi bút Nguyễn Minh Châu trong việc tả cảnh cùng với việc sử dụng nghệ thuật so sánh đầy tài ba, từ láy có giá trị gợi hình rất cao giúp nhà văn chạm khắc được một bức tranh bằng ngôn ngữ tuyệt mĩ, chân thực và sinh động. Dường như ngòi bút Nguyễn Minh Châu còn đang tranh tài với tạo hóa để rồi ngoại cảnh kia hóa thân trong những trang văn rất đẹp của Nguyễn Minh Châu. Đây cũng là niềm vui, sự hứng khởi của nhân vật phùng sau những ngày ròng rã chưa tìm được những chi tiết đắt giá, bức ảnh mà mình ưng ý. Có lẽ vì thế mà khiến anh bấm máy liên tục để ghi lại khoảnh khắc hạnh phúc, đẹp rạng rỡ này của thiên nhiên.

Sau bức tranh thiên hiện rạng rỡ ấy thì cũng là khi nhân vật Phùng tiếp tục phát hiện ra đằng sau nó là một bức tranh cuộc sống đầy nghịch lý. Lúc này, nhân vật Phùng đứng với cự ly gần hơn nên có thể nhìn rõ được hình ảnh người phụ nữ trạc ngoài 40 tuổi, cao lớn, thô kệch, mệt mỏi sau một đêm thức trắng. Còn người đàn ông kia với tấm lưng rộng và cong như một chiếc thuyền, chân đi hình chữ bát…Mọt hình ảnh hiện lên không có tính thẩm mỹ với sự thật trần trụi của cuộc sống hiện tại. Với những hình ảnh này nó đối lập hoàn toàn ngược lại với bức tranh tuyệt bích mà trước đấy nhân vật Phùng đã phát hiện. Đoạn văn miêu tả hành động cục súc mà người đàn ông vừa đánh vừa nguyền rủa người đàn bà. Trái lại, người đàn bà kia không có ý thức phản kháng mà cam chịu và không hề chống trả. Chưa dừng ở đó, tiếp tục hành động tát vào mặt những đứa trẻ. Đây đều là những hình ảnh xấu xí,phi nhân tính, phi đạo đức của cuộc sống và để lại nhiều ngỡ ngàng ch nhân vật Phùng. Anh không chỉ ngạc nhiên,giận dữ còn tỏ thái độ bất bình, ”vứt chiếc máy ảnh xuống đất định ngăn cản”…Nhưng chưa kịp thực hiện thì anh đã bị Phác lao tới ngăn cản. Qua đó, thấy được ở Phùng không chỉ là người nghệ sĩ yêu cái đẹp mà anh còn thể hiện là người dám lên án cái xấu, ngăn chặn cái xấu lại. Cũng chính những phát hiện đắt giá của nhân vật Phùng qua bức tranh cuộc sống đầy nghịch lý ấy mà Nguyễn Minh Châu cũng thể hiện được thông điệp đó là: Đằng sau cái đẹp không phải bao giờ cũng là cái thiện, cái đạo đức mà có cả những xấu xa, bất công. Và để có những phát hiện đầy đủ nhất thì người nghệ sĩ phải khám phá về mọi mặt để hiểu và trân trọng những thứ chân thực ở cuộc sống.

Từ những phát hiện ấy mà Nguyễn Minh Châu còn hé mở và gieo vào lòng người đọc những nội dung mang tính triết lý hơn qua cảnh người đàn ông bạo hành những đứa trẻ nhỏ. Đó là một vấn đề rất đáng được quan tâm và là chi tiết đắt giá của toàn bài. Vấn đề bạo lực gia đình dường như vẫn còn nhen nhóm trong lòng tác giả. Thông qua tác phẩm, Nguyễn Minh Châu cũng thể hiện thông điệp của cuộc sống. tác giả lên án thói vũ phu, tàn bạo của người đàn ông và ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, lên tiếng bảo vệ cuộc sống tương lai cho những đứa trẻ khi phải sống trong cảnh bạo lực.